Morgunblaðið - 30.08.1932, Blaðsíða 2

2
M O R G TT N B L A f) I Ð
Gunnar Hinriksson.
>
Hann andaðist á elliheimilinu
(írund 2~>. þ. m., einni stundu fyrir
iniðnætti. Hafði legið þungt hald-
inn um tveggja mánaða tíma. Hon-
i m var sjálfum ljó.st, eigi síður en
vinum hans, að þetta voru endalok
liinnar löngu ævi. Hann tók því
með sömu skynsemd og hugarró
sem Öðru, eins og vænta mátti af
honum.
Gunnar var fæddur á Mýrum í
Skriðudal 27. febrúar 1845. Yrar
Hinrik faðir hans Hinriksson og
er mjer ókunnugt um föðurætt
hans. Hann var þá vinnumaður á
Mýrum, 34 ára að aldri, og vinnu-
maður var hann alla ævi. Kona
hans, móðir Gunnars, var Sigríður
Eiríksdóttir; hún var vinnukona á
sama hæ. Áttu þau áður dóttur,
Sigurbjörgu, sem var þá komin
undir fermingu. Eiríkur, móður-
íaðir Gunnars, og Guðrún föður-
móðir hans, voru bæði komin af
hinum kynsæla höfðingja, Einari
prófasti Sigurðssyni í Heydölum,
föður Odds biskups og Ólafs pró-
fasts í Vallanesi.
Gunnar var með foreldrum sín-
um 4 ár á Mýrum og 7 ár á Arn-
heiðarstöðum og loks 1 ár á Bessa-
stöðum, en er hann var orðinn 12
ára, fór hann frá þeim og vann
síðan fyrir sjer sjálfur. Næstu 18
ár var hann löngum í Víðivalla-
gerði og á Skriðuklaustri, og þar
kvæntist hann 14. okt. 1872 Guð-
rúnu Sigmundardóttur, en var þar
þó enn sem vinnumaður til vorsins
1875. Þá, 29. mars, fjell askan frá
gosinu í Dyngjufjöllum yfir Jök-
uldal, FljótsdaLshjerað o. fl. sveit-
ir, og varð Gunnar þá að flýja það
an sem fieiri. Settist hann þá að
suður í Hálsþinghá. Þar voru þau
hjónin nokkur ár, og þar mistu
þau son, er þau höfðu eignast 2.
okt. 1873, Sigurbjörn að nafni;
dó hann 25. ágúst 1879, sama
mánaðardag og faðir hans nú.
Þá áttu þau hjónin heima á Hálsi,
en árið eftir fóru þau að Beru-
íirði, og næsta ár, 1881, fóru þau
aftur í Fljótsdal. Voru þau þar á
Valþjófsstað og víðar, uns Guðrún
dó, 20. ágúst 1885, af barnsburði;
fæddist það barn andvana. Var
Gunnar síðan einstæðingur og
barnlaus alla sína ævi. Var hann
nú næstu 11—12 ár h.já Páli Þor-
steinssyni, systursyni sínum, á Víði
læk og Þingmúla, en er Páll fór
að Tungu í Fáskrúðsfirði, fór
Gunnar í Eyjafjörð, til að kynna
sjer þar heyvinnuvjelar. Yfirgaf
hann þá átthaga sína að fullu,
því að um haustið 1898 fór hann
hingað suður á land. Hann var
mjög hagur maður og laginn til
allra verka, en einkum kunni hann
góð skil á vefnaði og stundaði
liann mjög mikið. Mátti í rauninni
telja liann sannan listamann í
þeirri iðnaðargrein. Kom liann
hingað suður fyrir bón Bjarnar
Þorlákssonar á Varmá og var
Gunnar fyrst 2 ár sem vefari við
ullarverksmiðju þá, er Björn hafði
komið á fót. Gunnar liafði fundið
upp eystra að gera reiðingsdýnur
úr heyi og kendi mönnum hjer
syðra að gera þær. Tóku þær þá
að breiðast út og fengu margir
Gunnar til að koma og gera þær
og kenna sjer. Var hann þá næstu
árin víða um Rangárvallasýslu,
Árnessýslu og Gullbringusýslu við
þann starfa eða við vefnað á' vetr-
um, en heyskap á sumrum. Einnig
fekkst liann þá stundum við að
lcoma upp vatnsmyllum fyrir bænd
ur og að leiðbeina þeim í ýmsum
verklegum efnum. Haustið 1913
kom hann hingað til Reykjavíkur
og var hjer við vefnað næsta vetur.
Næstu ár var Gunnar svo oftast
hjer, en dvaldist þó stundum uppi
í sveit, því að hann átti víða vini
og var þarfur maður á heimili, en
’eit jafnan fremur á hag annara
en sinn eigin og var sístarfandi,
þótt nú færðist ellin yfir hann.
Veturinn 1923-—1924 var hann á
Leirá og næsta vetur í Haga á
Barðaströnd ,en síðan kom hann
hingað aftur og fór á elliheimilið
(5. okt. 1925), þar sem hann var
síðan. Undi hann þar hið besta
við; vefstólinn sinn, hugsaði upp
nýjar og nýjar gerðir af vefnaði,
hverja annari skrautlegri og vanda
samari, en ýmsir vildu eiga eitt-
hvað eftir hann, einkum vinir
hans, og þeir eru margir, því að
Gunnar var hvers manns hugljúfi,
sem kyntist honum. Hann var
maður ólærður, hafði aldrei setið á
skólabekk; þó var hann vel ment-
aður og mörgum lærðum fróðari í
þjóðlegum efnum. Hann kendi sjer
mest sjálfur á barnsaldri bæði að
lesa og skrifa og reikna. Ritföngin
voru þá stundum einungis smala-
prikið og leirflag eða svell. Nám-
fýsin var honum meðsköpuð, enda
átti hann skamt til ýmsra lærðra
manna að telja. Mentun hugar og
hjarta var svo, að lengra munu
óskir öllum fjarstöddum vinum og
kunningjum.
Gunnar verður jarðaður í hinum
nýja kirkjugarði í Fossvogi, allra
manna fyrstur. Verður þá garður-
inn vígður um leið. Mun í ráði
að forstöðunefnd garðsins setji
þar stein á gröf hans. Verður vígsl
an og jarðarförin auglýst síðar.
1 M. Þ.
Rthugasemð.
í Lesbók Morgunblaðsins, frá
26. júní 8.1., er ritgerð um Krýsu-
vík eftir Árna Ola. Þar er sumt
sagt á þann hátt að valdið getur
misskilningi hjá þeim, sem hjer
'eru ókunnugir, ef engin athuga-
semd fylgir, hygg jeg það stafi af
því að höfundurinn taki heimild-
armanninn helst til bókstaflega.
Hið fyrsta, sem jeg hygg rangt
með farið er það, að mjer vitan-
lega liefir enginn bíll farið 'enn
milli fsólfsskála og Krýsuvíkur, en
frá Hafnarfirði fór bíll í fyrrasum-
ar þangað.
Það í umræddri grein, sem jeg
vil aðallega gera athugasemdir við
eru ummæli þau, er höfundurinn
hefir eftir Nýjabæjarbóndanum
um Grindvíkinga og sauðfje þeirra.
Það, sem fyrst skal tekið fram er
það, að sauðfje í Grindavík mun
ekki hafa fjölgað á síðustu árum.
Þá er það ekki rjett, að Grinda-
vík eigi ekkert beitiland. Það er
að vísu ekki mikill gróður í því
eftir stærðinni að dæma, en hið
sama má segja um Krýsuvíkur-
land, það er víða ærið hrjóstugt
þó gróður sje þar meiri en í
Grindavíkurlandi. — Grindavíkur-
land er geisistórt. Það nær vestan
frá Valahnúkamöl ú Reykjanesi,
liggja landamörkin þaðan um Sýr-
ifell, Stapafell, Kálffell, Vatnskatla
í Fagradalsvatnsfell og Sogasel,
þaðan suður Núpshlíðarháls og
að sjó í Seltöngum. Að dæma alt
þetta svæði haglaust, er vægast
sagt þarflausar ýkjur, enda geng-
ur þar margt af fje Grindvíkinga
og sjest það best er smalað er til
rjetta á haustin, fæst þá góður
samanburður á því fje, sem kemur
iir Grindavíkurlandi og því er frá
Nýkomið:
Appelsínu?
Epli.
Sí tr finar.
BilrslðastQi ikureyrar
sendir sínar ágætu bifreiðar norður í land næstum daglega.
Til Húsavíkur og Mývatns tvisvar í viku.
Afgreiðsla bfá Bifreiðastfið Steiaðérs.

Krýsuvík kemur, og er það altaf
fæstir komast í þeim efnum. Sann- Htill hluti heildarinnar samanborið
við heimasafnið. En þetta er þar
að auki mál, er fyrir allmörgum
árum hefir náðst samkomulag um,
þar sem Grindvíkingar borga ár-
lega hagatoll til ábúandans í Krýsu
vík og auk þess leggja þeir til
milli 20 og 30 menn við fjársöfn-
un í Krýsuvíkurlandi til rjetta á
hverju hausti.
Það, sem sagt er um smölun á
vorin er sumt hreinasta bull, t. d.
það, að menn viti ekki hve margar
ær þeirra eru geldar eða búnar
að missa. Það er að vísu satt, að
raenn vita það ekki fyr en í rjett-
irnar kemur, en þá er vönum f.jár-
mönnum auðvelt að ganga úr
skugga um hvort ær eru með lambi
eða ekki; hitt ‘er oft að menn vita
ekki hvaða ær eru með einu eða
tveimur lömbum, en aðferðir til
að komast, að því, og oft heppnast,
þekkja vanir fjárm'enn, að minsta
kosti þar, sem fje gengur saman
úr fleiri sveitum um sauðburðinn.
Jeg tel það mjög vafasamt að
Nýjabæjarmenn hafi nokkurn tíma
hirt um að telja lömb þau, er af-
arleg göfugmenska kom jafnan
fram bæði við orð og atvik, fram-
koman mótaðist öll af sálargöfgi
hins aldraða prúðmennis. — Hjann
var meðalmaður að hæð, grann-
vaxinn, snyrtilegur í allri fram-
göngu og fríður maður sýnum. —
Vöxtur og viðgangur heimiiisiðn
aðarins, einkum vefnaðar, var að-
al-áhugamál hans hinn síðari hluta
ævinnar. Hann þráði að kenna
öðrum það, sem hann kunni í
þeirri grein, og honum var mikil
ánægja að því, er hjer komust á
námskeið í vefnaði hjá Heimilis-
iðnaðarfjelaginu. Á síðasta aðal-
fundi þess var hann kjörinn heið-
ursfjelagi þess.
Er hann lá banaleguna komu
margir vinir hans, sem hjer eru,
til hans að kveðja nann. En hann
hugsaði jafnframt til sinna mörgu
vina, sem fjarstaddir voru, því
hann var maður mjög tryggur í
lund og vinfastur; bað hann for-
.stöðumann elliheimilisins að birta
hinstu kveðjur sínar og árnaðar-
gangs verða þar við aðrekstra á
vorin, en hafi þeir talið þau í
fyrra og þá reynst að vera 60, þá
mun það vera óvenju margt, en
svo ber þess að gæta að nokkuð af
móðurlausum lömbum kemst til
mæðra sinna eftir að öllu fjenu
hefir verið slept í hvert sinn.
Það verður ekki annað sjeð en
öllu þessu fje sje safnað á vorin í
einn rekstur, sem allur sje rekinn
í eina geisistóra rjett, en svo
er ekki. Á hverju vori smala
Grindvíkingar tvisvar Krýsuvíkur-
land með Nýjabæjarmönnum, með
nokkru millibili. 1 hvorri ferð er
rekið að, til rúnings og mörkunar,
a fjórum stöðum, svo lambatalan
deilist á 8 aðrekstra og þar af
leiðir að meiri líkur eru til að fleiri
af lömbunum hitti mæður sínar,
heldur en ef um eina rjett og einn
aðrekstur væri að ræða.
Um ullina í „rjettinni“ er það
að segja, að hún er að vísu nokk-
ur, en ekki meiri en annars staðar
þar, sem jeg hefi komið undir
svipuðum skilyrðum. Það, að „rjett
ar“-gólfið sje eins og „ullarbyng-
ur“, og menn vaði ullina eins og
„lausamjöll“ eru þær ýkjur, sem
sverja sig í ættina til lieimildar-
mannsins. Annars þarf hann 'ekki
að taka það sárt þó aðkomufje
skilji eitthvað af ull eftir í „rjett-
inni“, því það mundi með öllu
reiðilaust, af eigendum þeirra
laigða, þó hann hirti þá og hag-
nýtti sjer.
Þeir, sem lesa umrædda grein
munu vænta þess að Nýjabæjar-
menn forðuðust af fremsta, megni
að ómerkingar þeirra og fje í ull
lenti í þessum vandræðarjettum,
t. d. með því að ganga til ánna
nm sauðburðinn og marka lömbin
og hirða ullina jafnóðum og ær
eru rýjandi. Þetta virðist vel fram-
kvæmanlegt, í fyrsta lagi af því,
að mestur hlutinn af ám þeirra
gengur um sauðburðinn á engjun-
um og syðrihluta. Sveifluháls, sem
er skamt frá bænum og ekki víð-
áttumikið og í öðru lagi eru þar
venjulega heima 4 eða 5 karlmenn
og drengir til að smala, en þeir,
sem þessum málum eru kunnugir
vita, að lömb þeirra koma venju-
ega langflest ómörkuð til rjetta
og fje þeirra leggur til sinn skerf
af ull í ,,bynginn“ á rjettargólfið.
Að mínu áliti er það hvorki á-
gangur Kleifarvatns nje aðkomu-
fjenaðar, sem aðallega hefir lagt
Krýsuvík í eyði, að svo miklu leyti
sem orðið er, þó livort tveggja
hafi átt nokkurn þátt í því. Aðal-
orsökin hygg jeg sje hve jörðin er
mannfrek og erfitt til aðdrátta, en
á síðari árum hafa það reynst
verstu gallar á jörðum.
Eiríkur Tómasson,
J ámgerðarstöðum.
HeilræðaTlsnr.
Þeir með fjandann fara á kreik
og fylla mæli synda,
sem æskunni í óguðleik
ætla sjer að hrynda.
Brátt að drífur dauðans nótt
og dóminn á vill benda:
að hneyksla ungan æskuþrótt,
aldrei lát þig henda.
Marra við því huga hraus
að hneyksla barnsins sinni;
betra væri hella um haus,
hafs í djúpið rynni.
Guðs ríki með gæsku þrótt,
göfgar mannsins anda;
angurgapa óláns drótt
aldrei mun því granda.
Jens J. Jensson.
Helluristur
á Rogalandi.
í sumar hefir stud. mag. Eva
Nissen verið að rannsaka hellu-
ristur á Rogalandi. Byrjaði hún
þar sem heitir Eystri-Ámuey og
þar er svo mikið af helluristum,
að hún hefir ekki getað nun-
sakað þær allar í sumar. — Alls
hefir liún fundið þar um 1000
myndir höggnar á stein, og hafa
sumar slíkar myndir aldrei fund-
ist fyr. Auk óteljandi skips-
mynda. hefir hún fundið tvær
myndir af öxum, eina mynd af
grefi og mynd af hesti. Á einum
stað fann hún tvær þykkar hellur
— fórnarsteina, Voru á annari 150
ristur, en 70 á hinni.
Mest þótti þó í það varið að
þama fann hún stærstu helluristu-
mynd af skipi, sem fundist hefir
á Norðurlöndum. Er skipsmyndin
5,70 metrar á lengd og 2.70 métrar
á hæð um framst.afn. Yfir skipinu
er sólmynd og alt um kring það
eru mvndir af nær 20 öðrum
kipum. Engar mannamyndir eru
á þéssu stóra skipi, en það er
búið vel og. stafnarnir mjög ein-
kennilegir í laginu.