Morgunblaðið - 23.10.1932, Page 7

Skipulagsferðir 1932.
Eftir Guðm. Hannesson.
Framh.
Jeg get ekki 'lokið frásögn minni
■om Flateyrina án þess aS minnast
á Flateyrarfólkið, þó aðeins þekti jeg
þar tvo menn: læknirinn og frk. Ast-
ríði Torfadóttur. Læknirinn Guðm. O.
Einarsson, skaut yfir mig skjó*lshúsi,
því ekki var þar gistihús, og leið mjer
vel hjá læknishjónunum. Guðmundur
Iseknir er jafnvígur á læknisstörf og
fjelagsmál, dugnaðar og áhugamaður
í hvorutveggja og nýtur að sjálfsögðu
almennings trausts, eins og ráða má
af því, að hann situr bæði í hrepps-
nefnd og sýslunefnd og sjer auk þeSs
aðallega um sparisjóð Önfirðinga, en
ekki man jeg með vissu hvort hann
gekst fyrir stofnun hans eða ekki.
J«g er ekki í neinum vafa um, að
ráð Guðmundar læknis muni gefast
■Onfirðingum vel, en mjef var það sjer-
stök ánægja að sjá þessar handatil-
'tcktir hjá stjettarbróður mínum. —
Læknar hafa undanfarið verið rægð-
ir og n'íddir, sjerstaklega. af einum
stjórnmálagarpnum, en það er svo gott
■<ið vita, að aðrar stjettir hafa ekki
hetri mönnnum á að skipa. Jeg spurði
að gamni mínu Guðmund lækni um
álit hans á andstæðing, sem hann hafði
átt í nokkrum brösum við, og- bjóst
við því að hann myndi finna honum
nokkuð til foháttu. „Mesti ágætismað-
ur, mesti ágætismaður' ‘ var svarið!
'Oeri stjórnmálagarparnir betur, þessir
„sykofantar1/, sem fylgja þeirri reglu
að segja ætíð ilt eitt um andstæðinga,
jefnvel þó þeir viti að það sje 'helber
Jeg notaði eitt kvöldið til þess að
hitta frk. Ástríði Torfadóttur, sem
hafði verið hjúkrunarstúlka hjá mjer
á Akureyrarspíala. Hún gegndi þar
svo erfiðu starfi, að jeg tel óvíst að
hjúkrunarstúlbur ljetu hjóða sjer slíkt
nú, þó kanp þeirra sje margfalt við
það sem þá var. Hún virti þó alla
mína heimtufrekju og ónærgætni á
betri veg, vann verk sín með alúð
og samviskusemi, svo öllum þótti vænt
um hajia, bæði lækni og sjúklingum.
Nú býr hún þar á Flateyri með syst-
ur sinni og var gott að koma til
þessara ágætu kenna.
Því miður hafði jeg ekki tíma til
þess að keimsækja Kristján heitinn
Torfason, eiganda Flateyrar, og Ijek
mjer þó hugnr á því. Jeg talaði þó
stuttlega við hann um skipulagið og
framtíð Flateyrar, en síst kom mjer
þá til hugar, að hann ætti svo skamt
eftir ólifað. Hann sagði, að sjer litist
ágastlega á skipulagið og mintist síð-
an á hve glæsileg myndi framtíðin
á Fla.teyri.
Jeg sleppi því að minnast á aðra
góða menix, sem jeg sá þar. Jeg hafði
gaman af börnunum þar. Þau söfn-
uðust saman fyrir ntan gluggan, þar
sem jeg var að vinna, og reyndu að
sjá hvað jeg væri að gera. Jeg kallaði
þá eitt sinn á þau og sýndi þeim hvað
um væri að vera. En þegar jeg sýndi
bæjarbúum skipulagið og hjelt stutt
erindi um það, fyltist stofan af börn-
um. Þau langaði auðsjáanlega til þess
að sjá skipulagsuppdráttinn, en engan
óskunda gerðu þau eða hávaða. Hver
veit nema þessi unga kynslóð eigi
cftir að gera garðinn frægan.
Frá Flatevri lagði jeg af stað með
Brúaxfossi og var förinni heitið til
Ólafsfjarðar. Þar hefir sprottið upp
útvegsbær á síðustu áratugunum, og
hefir þess oft verið óskað, að litið
væri á skipulag hans. Ór því skipið
fór norður en ekki suður, þá sýnd-
ist mjer rjett að nota tækifærið og
vita hvað skipulaginu liði í Ólafsfirði'.
Fyrsti áfanginn hjá Brúarfossi var
í Súgandafirði (Suðureyri). Þar er
sæmileg höfn og liggur ágætlega við
útgerð, en landkostir sýndust mjer
þar svo litlir, að helst hefði jeg
óskað bænum á betri stað. Fjöllin ganga
víðast brött og gróðurlítil niður í sjó.
Jeg sá þar ekki annað ræktanlegt
land en hjalla nokkum í fjallinu ofan
og utan þorpsins, og er þar þó stór-
grýtt og erfitt viðureignar. 1 mín-
um augum eru það neyðarkjör fyrir
útvegsbæi vora, að hafa ekki all-
mikið af ræktanlegu landi. Böm og
fullorðnir þurfa að hafa næga mjólk
og svo ódýra, að almenningur geti
veitt sjer hana. í útvegsbæjunum
berst ógrynni af sjávaráburði, slori
og slógi á land, og skrælingjabáttur
er það að fleygja öllu þessu í sjóinn
og kaupa aftur rándýran útlendan
áburð í staðinn. Slíkir bæir ættu
að geta rekið stórfelda jarðrækt sem
aukavinnu, og hún gæti orðið bæjar-
búum mikil búbót og atvinna á land-
legu tímum. Þessir bæir ættu að geta
flotið í mjólk, ef ekki hunangi. Auk
þessa, þá mun það sannast að jarð-
ræktin bætir siði manna og menningu
drjúgum. Sjóslarkið eitt og fiskiveið-
arnar er of einhæft til þess að skapa
góða menningu. Ef hver heimilisfáðir
ætti húsið sitt og svo stóran blett
af landi, sem fólk hans kæmist yfir
að rækta, þá yrði minna um ósjálf-
bjarga kommúnistalýð, sem ekkert
getur nema heimtað alt af öðrum.
Jeg fór í land til þess að líta á
skipulag bæjarins, bjóst helst við áð
það væri bághorið. Var þar lagt
að bryggju mikilli og traustlegri, en
tii þess að komast upp á hana verð-
ur maður að klifra upp snarbrattan
járnstiga. Er það ekki öðrum hent en
Súgfirðingum — og mjer. — Þegar
upp var komið, sá jeg að traustlega
var hjer frá öllu gengið, steinsteypt-
ur athafnapallur og spo-hrautir fyr-
ir alla flutninga. Þeir vita þá sínu
viti hugsaði jeg, og láta það sitja í
fyrirrúmi, sem nauðsynlegast er. Þá
sá jeg og er lengra kom, að við-
leitni höfðu þorpsbúar haft til þess
að koma skipulagi á bæinn sinn, en
ýmsu mun þó ábótavant. Jeg fór nú
að svipast eftir vegi npp á hjallann.
Hann var þar, en hálfgerður. Nokkur
túnrækt var þar og í brekkunni, þó
ekki væri landið álitlegt og fult var
það af grjóti. Meðan jeg var í þess-
ari landkönnun kom til mín maður,
Örnólfur Valdimarsson oddviti og út-
gerðarmaður. Gekk hann með mjer
um þorpið, og ræddi við mig um
skipulag þess. Viðkynning okkar var
stutt, en trúað gæti jeg því, að ekki
sjeu Súgfirðingar með öllu foringja-
lausir meðan hans nýtur við. Jeg
varð svo að fara, en gott þótti mjer
að hafa sjeð bæinn og virtist hann
betri en jeg hafði búist við.
Síðan jeg kom keim hefir mjer
oft döttið Suðureyri í hug, og alltaf
finst mjer landleysið þar óviðunandi.
Jeg man, að Guðm. læknir á Plateyri
mintist á það við mig, að ráða mætti
bót á því. Það má rækta hjallann,
þó vondnr sje, og er þá fyrst að
leggja akfæran veg upp á hann og
eftir honum. Mætti þá vera, að bæj-
arbúar fengist til að taka þar bletti
til ræktunar. Nægi þerta ekki, «ða
M O V G | T N B L A Ð T f)

þyki einhver vancíkvæði á því,5 þá
sjo ,]eg- ekki betur eftir landsúpþ--
drættinum að dæma, en áð álitlegt
land sje á næstu gi'ösum, þar sem
er Staður í Súgaudafirði eða gras-
lendið í Vatnadal og Sunnudal. —
Vegaiengdin á sjó er ekki ö!!u meiri
en 2—3 kílómetrar, pg auk þess er
mjer sagt, að vegur sje sæmilegur
ýfir Spillirinn. Kirkju mætti byggja
í þorpinu og nokkru fje hefir verið
safnað til hennar, flytja prestssetrið
þangað, en Staðarland mætti selja
bænum, alt eða nokkurn hluta þess.
Bærinn hefði þá álitlegri framtíðar-
horfur en hann hefir nú. Auðvitað
hefði þorpið verið hetur sett hjá
Stað, en þar mun verri landtakan.
Þannig kemur mjer þetta fyrir sjónir,
en jeg ókunnugur þar vestra.
Frh.
Eggert Stefðnsson.
Meðal fagurra lista munu einsöngv-
ar eflaust verða mest áberandi með-
al íslendinga. Er ýmislegt sem veldur
þessu. Að uppruna er þjóð vor eðlis-
söngvin og er frábærlega margt og
mikið í þessu fólgið — alt frá flutn-
ingi máls og kvæðum eða kórsöngv-
um. Einradda Ijóð eru'meðal almenn-
ings vors mjög frábrugðin því, sem
gerist hjá grannaþjóðum vorum. —
Veldur eðli og lögmál kvæða vorra
mjög mikils um stuðlamál tungunnar.
Jafnvel í daglegri ræðu ber venju-
legast mjög á hinu íslenska rími,
enda er það alviðurkent að varð-
veisla tungu vorrar á þessu sem er-
lendir menn nefna „Alliteration",
brageyrað, er fastur, •• einkennilegur
grundvöllur undir íslensku bundnu
máli.
Jeg hefi um margra ára skeið veitt
sjerstaklega athygli einum söngvara
vorum, Eggert Stefánssyni, og á ferð-
um mínum víðsvegar hefir mjer gefist
færi til þess að mynda mjer álit nm
hæfileika og skólun hans. Jeg hefi
tekið eftir því, hve djúp áhrif hann
hefir fengið í Höfn og öðrum stór-
borgum þar sem norrænn andi hefir
mjög ráðið skólum og blaðadómum.
Það sem mjer virðist nú einkenna
hann sjerlega er yfirlitið og djúpnr
skilningur tónsmíða vorra.
Eins og nú er komið framþróun
frumlegra tónsmíða hjer á landi, er
auðsætt að þessi söngvari hefir náð |
megintökum á þeim erfiðu hlutverkum, j
er íslensk þjóð þráir að göfga og 1
styrkja í sönglist. Honnm mun það
tvímælalaust að þakka öðrum frem-
ur, hve mikið af framförum í leikni
og göfgun sönglífs vors hefir orðið á
síðustu árum
Herdísarvík, 19. október 1932.
Einar Benediktsson.
AÐVORUN
%
við Skarlatssótt.
Skarlatssótt hefir gengið í ýmsum hjeruðum landsins
í sumar. — Fólk hefir nú flykkst og flykkist til bæjarins
hvaðanæfa af landinu, og má því búast við að eitthvað
af því kunni að flytja með sjer veiki þessa.
Að gefnu tilefni er því hjer með athygli lækna og al-
mennings beint að þessu og þess jafnframt krafist að
mjer sje þegar í stað gert aðvart, ef einhver grunur leik-
ur á að sjúklingur sje haldinn skarlatssótt.
Hjeraðslæknirinn í Reykjavík, 22. október 1932.
Magnús Pjetursson.
iicmtsk fatahtcittsuti o$ (itutt
34 £500 <3$etjbiautk„
Nýr verðlisti frá I. júlí.
Verðið Mikið lækkað.
Fiskiskýrslur
og hlunninöa.
Frá Rúmeníu.
Bukarest 14. okt.
United Press. PB.
Samkvæmt opinberum áætlnnum rík-
isstjórnarinnar um uppskeruhorfur er
búist við, að Rúmenar geti selt mikið
af korni á erlendum mörkuðum af
þessa árs uppskeru. Vegna tiltölulega
lítillar uppskeru í Bandaríkjunum og
Kanada af hveiti og byggi er búist
við, að samkepnin um kornsöluna
verði hörðust milli Argentínumanna
og Rúmena. Gert er ráð fyrir að
Rúmenar geti flutt út til sölu af
þessa árs uppskera eftir 1. nóv.
250.000—300.000 járnbrantar vagna-
lilöss af korni, en auk þess hafa þeir
75,000 vagnMöss af nppekerunni í
fyrr*.
Hagstofan hefir nú gefið út skýrsl-
ur um fiskveiðar og hlunnindi árið
1930. Þótt skýrslur þessar sjeu nú
bráðum tveggja ára gamlar, er margt
á þeim að græða, sjerstaklega við-
víkjandi fiskveiðunum. Hefir aflinn
alls orðið 21 % meiri á þessu ári held-
ur en 1929, miðað við vigt. Að með-
altali koma þetta ár 1771 þús. kg.
af fiski á hvern togara (1379 þús. kg.
árið áður) og 285 þús. kg. á önnur
þilskip (205 þús. kg. árið áður). Hlut-
deild þilskipanna í aflanum hefir
verið 75%, en rúmlega 70%, næstu
árin á undan. Alls hafa togarar aflað
72.610 þús. kg., önnur þilskiþ 73.777
þús. kg. og bátar minni en 12 smál.
48.226 þús. kg. Hlutdeild róðrarbát-
anna í aflanum hefir minkað mjög
ört undanfarin ár ög var nú orðið
hverfandi lítil.
Fiskitegundirnar, sem veiddust.
í skýrslunum er fróðleg sundurlið-
uri á því hvernig aflinn skiftist eftir
tegundum. Sjest á henni að yfirgnæf-
andi hluti aflans er þorskur, 65,3%
stórfiskur og 24.2% smáfiskur. Næst
er upsi 4.5%, þá ýsa 3.7%, koli
0.6%, steinbítur 0.5%, langa 0.5%,
keila 0.2%, heilagfiski, 0,2%, skata
0.1% og aðrar fisktegundir 0.2%.
Nokkuð er það misjafnt hvernig hin-
a,r ýmsu fisktegundir skiftast á veiði-
skipin. Þannig hafa bátarnir aflað
meginþorrann af steinbítnum, en tog-
ararnir mest allan kolann.
Verð aflans.
Afli þilskipanna af þorskveiðun-
mn eins og hann kom frá hendi fiski-
manna (nýr eða saltaður), hefir ver-
ið 28,4 miljónir króna virði á þessu
ári, þar af afli togara 15.4 milj. kr.
og afli annara þilskipa 13 milj. kr.
;Um verð bátaaflane eru engar skýrsÞ
ur, en sje gert ráð fyrir sama verði
á honum og þilskipafiski, þá hefir
andvirði hans orðið 8,6 milj. kr.
Yfirleitt var verð á öllum fiski tölu-
vert lægra heldur en árið áður, 100
kg. af fullverkuðum stórfiski 55.96
kr. af smáfiski 43.84 kr. Verð á öðr-
um fisktegundum var yfirleitt hærra
fyrir fiskinn nýjan (ísfisk) heldur
en verkaðan. Fyrir 100 kg. af sölt-
uðu heilagfiski vár verðið t. d. 20
kr., en fyrir 100 kg. af nýju heil-
agfiski 107.50 kr. Fyrir 100 kg. af
sMtaðri löngu fengust 36.46 kr., en
fyrir 100 kg. af nýrri löngu 54.46.
Söltuð skata 24.30 kr., en ný skata
37.88 kr. hver 100 kg. Saltaður upsi
20.69 kr., nýr 25,84 kr. Söltuð keila
14.48 kr., ný kr. 19.76. Saltaður
steinbítur 16.03 kr., nýr 24.35 kr.,
alt miðað við 100 kg. Aftur var
hlutfallslega lægra verð á nýjum
þorski heldur en söltuðum eða verk-
uðum.
Lifraraflinn.
Á árunum 1897—1905 fekst tnikið
meira af hákarlslifur heldur en fisk-
lifur. Síðan fer hákarlslifraraflinn
stöðugt minkandi og er alveg horfin*
árið 1930. En þá er fisklifur (aðalleg*
þorsklifur) talin 120.392 hl. og er
það meira heldur en nokkru sinni
áður. 1
Síldaraflin*
varð á þessu ári miklu meiri en und-
anfavin ár, eða 686.801 hl. (árið 1926
var hann 208.073 hl.) Af þessum afla
hafa komið til jafnaðar 14.188 hl. *
togara og 4030 hl. á önnur þilskip.
Verðið, sem fyrir sfldina fekst var
miklu lægra heldur en nndanfarin ár.
Hlnnnindi.
Árið 1930 var laxveiði töluvert
minni en í meðallagi, en silungsveiði
í meðallagi. Selveiði varð töluvest
minni en í meðallagi. Dúntekja va»8
lík* minni cn undanfarin ár, útflutn-