Morgunblaðið - 30.10.1932, Blaðsíða 8

Q
MOROi MBLAÐIÐ
stöðuk<mvi mjólkunierslvmarinnar á
horainii 4 Bergþórugötn og iVitastíg,
höfðu viðskifti verslunarinnar við
skólabörnin, í aælgætisvörum, aðal-
lega spýtubrjóstssykri og lakkrís
mínkað tun kr. !á dag strax
fyrsta dagimi, er almenna mjólkur-
neyslan í skólanum hófst.
í annað sað kveðst eigandi versl-
unarinnar „Fell“, er þá var á horn-
inu á Vitastíg og Njálsgötu hafa
selt 200—260 spýtubrjóstssykra dag-
lega og annað sælgæti eftir því, áð-
ur en mjólknrneysla byrjaði í akól-
anum, en eftir að hón var hafin,
hafi viðskifti verslunarinnar minkað
í þessuin yörum um 40—50%.
Viðskifti þessara verslana við böm-
in, í sælgætievörum, eru nú á sömn
lund og þau voru á þessiim tíma í
fjrrahaust, áður en mjólkurneysla
hófst. Enda er samskonar mjólkur-
ueysla enn ekki hafin á þessu ári-
Annars er það efni til athugunar,
út af fyrir sig, að ef lag yæri á
heil origðiseftirliti barna, mundi tví-
mælalaust vera bpnnuð framleiðsla,
og þá sala, á spýtubrjóstsykri og
lnkkrís, sjerstaklega þó lakkrísvindl-
ingum.
Þetta miMa sælgætisát bamanna
verður til þess að auka lystarleysi
þeirra, og veldur því, að minni hita-
einingafjöldi kemst inn í barnslík-
amann en ella. En skýringin á þyí,
hvemig sælgætisát barnanna stendur
í sambandi við mjólkurneyslu þeirra
í skólannm er bú, að bömin fá aura
með sjer í skólann frá foreldrunum
og þeim er treyst til þess að kaupa
sjer brauð eða mjólk á leiðinni í
skólann. En reynslan er sú, að þau
verða ekki við því trausti og er það
af> vonum; þvi þau skilja ekki ávalt
hvað þeim er fyrir bestu hvað snert-
ir hollustu i mataræði, og kaupa
því eins oft góðgæti fyrir alla anr-
ana eða nokknm hluta þeirra.
Oft hafa þau og meira af pening-
um nndir höndum en þau þyrftu
til að kaupa sjer mjólk og brauð, og
taka því traustataki á auranum til
góðgætiskaupa. Bömin eiga þá oft
að standa sMl á afganginum til
móðurinnar, en geta það ekki, og
er þetta því frá siðferðislegu sjón-
armiði hættuleg skilyrði er börnin
eiga við að búa, sem gjarnan væri
vert að draga úr.
Beykjavík, 16. okt. 1932.
Arngr. Kristjánsson.
Ryk- 03
legMÍrakkar
mest úrval í
V0BUHÚSINU

„DYNGJA'*
er islenskt skúri- og rœstíduft
og fæst hjá
Pjetri Kristinssyni
Ásvallagötu.
Hítt svfnakjðt
og nautakjöt.
K1 e i n,
Baldursgötu 14. Sími 73!,
...
Vekjaraklukkur ágætar 6.75Í
Vasaúr á 10.(K>
Sjálfblekungar með ekta
14 karat gullpenna 7.50
Höfuðkambar fílabein 1.00
Spil stór og- smá 0.45
Vatns^lös með stöfum 1.00
Borðhnífar ryðfríir 0.90
Dömutöskur frá 5.(Xí
Burstasett — Naglasett —
Hanskakassar — 2ja turna
silfurplett og ótal margt til
fermingar og tækifærisg'jafa.
8.
Bankastræti 11.
■slensk
//////
v víBS
arsjóðnr fari að gefa efnaheimilum
mjólk nær vitanlega engri átt.
Niðurlæging
þjóðarinnar.
Þegar Jónas Jónsson ski'eiS úr
fylgahi sínu á fundi útvarpsnotenda
á föstudaginn var birtist fyrir fund-
armönnum sorgleg svipmynd íslenskr-
ar niðurlægingar.
Hann gerði sjer erindi á fund
þenna- til þess að lýsa vanþóknnn
sinni á því, að útvarpsnotendur hjer
í Bvík skuli gera athugasemdir við,
að fjelagi hans og starfsbróðír, Jónas
Þorbergsson hefir stolið fje úvarps-
notenda og notað það í eigin þarfir.
Eftir því, sem næst verður komist,
er hugsun hins fyrv. ráðhérra á þá
—
leið, að hann geti ekki sjeð neitt
athugavert við slíkt smáhnupl, sem
Jónas Þorbergsson hefir haft í
frammi, til bílaaksturs o. þessh., úr
því Tímaklíkan og aðrir bolsar þessa.
lands hafa með velþöknun horft á,
að hann sjálfnr, leiðarstjama óstjórn
ar og kommúnista hefir stolið herskip-
um úr landhelgisgæslu undir sjálfan
sig og tekið 4-4000 kr. úr ríkissjóði til
þess t. d. að senda- kögursveín sinn
Gísla Guðmundsson hjeðan úr Bvík,
með varðskipi upp á Akranes.
Hvenær sein maður þessi kemur fram
í dagsljósið, verður það áhorfendum
bert hve sú þjóð er djúpt sokkin,
er hefir getað' haft hann árum sam-
an fyrir æðsta vörð laga og rjeriar.
-------------—r-----------------------
þegn alist upp sem bam, án þess
að neyta daglega mjólkur, þeirrar
bestu fæðu, sem bömin geta neytt,
og fækkað þá aó nokkra hinum fölr
kitari andlitum, sem blasa viS sjón
hvers manns er lítur yfir bamahóp
í skólum bæjarins.
Tækifæri bæjarfjelagsins er hag-
kvæmt og dásamlegt. Hranstari sfcofn
og fækkandi þau dæmi, að hægt sje
að rekja veiklun og vanheilsu hins
fulltíða manns til skorts og kyrkings
bemsku áranna.
Hjer í bamaskóliinum sitja böm
ú til 5 og upp í 6 tíma óslitið. Það
er því alveg nauðsynlegt, að þeim
gefist kostur á að hafa eitthvað með
sjer í skólaná eða neyta einhvers
þar, beinlínis til að seðja hungur
sitt. Þegar þau fara til dæmis að
heiman um kl. 7y2 að morgni dags,
nývöknuð og allslaus, má geta nærri
bvemig líðan bamsins er 4. og 5.
tímann, ef þau neyta einskis. Alls-
íaus era þau, vegna þess, að þau
hafa þá ekki Iyst á að borða, enda
nýkomin á fætur og ha&t þá oft
einnig lítinn tíma.
Nokkur bamanna hafa að vísu
ávalt eitthvað með sjer í skólann,
annað hvort brauð, mjólk, gjaraan
kaffi og í einstökum tilfellum sítrón.
Onnur hafa peninga með sjer, og
biðja þá um leyfi til að kaupa mjólk
eða brauð, svo sem vikið verður að
seinna í þessari grein. En sá hópur
er þó æfinlega nokkuð stór, sem
e k k e r t hefir með sjer, og getur
maður gert sjór í hugarlund hvemig
þeim börnum Iíður, er ekkert hafa er
þau sjá hin bðrnin eta og drekka.
Svo sem ktínnugt er, fór almenn
skipulögð mjólkumeysla skólabama
fram hjer í Austurbæjarskólanum
í Beykjavík, síðastliðið skólaár, og
er sjálfsagt að hagnýta þá reynaln,
er þegar er féngin hjer á landi tím
þessi mál.
Það mun auðvelt að finna fjölda
einstakra dæma úr þeim akóla, er
styðjast við viktun og mælingu barna,
er sýna að mjólkumeysla þeirra i
fyrra vetur, varð til þess að auka
framfarir og vellíðan skólabamanna,
cg á það fyrst og fremst við, um
þau böm er vom heilsuveil og áttu
við skort heima fyrir að búa. Yísast
í þessu efni til umsagnar skólalæknis,
skólastjóra og kennara skólans,
Það er eftirtektarverfc í þessu
efni að samkvæmt upplýsingum for-
'í ’
fyrir illkvitnislegar getsakir: „f fang-
lelsinu 8t. Martin de Eé em fangamir
ekki barðir; það er aðeins svívirði-
legur uppspuni. Nefnið einhvern varð-
mann, sem hefir gert sig sekan um
slíkt — ef þjer getið. Sannanir!"
Það rekur þó að þvi að dvöl vor á
þessum hræðilega stað er á enda. Ein-
hyern dag er oss safpað saman undir
bern lofti. Yjer emm 600 alls, sem
eignm að sendast í útlegð. Og allir
þessir 600 mönn standa þama alls
naktir. Það er von á lækni, sem á að
skoða hvern af oss til þess að ganga
úr skugga um hvort vjer munurn þola
loftslagið í Guyana. Jeg virði fyrir
m.íer þjáningabræður mína; margir
eru veikir og grindhoraðir af illri
meðferð.
Nú kemur læknirinn og gengur með
fram röðunum. Bannsókn hans er í
því fólgin að hann gengur fram hjá
ö-lum án þess að líta á þá. Öll lækn-
isskoðnn þassara 600 manna stóð yfir
í rjettar fimm mínútur, og fyrirmæl-
um laganna var fullnaigt.
Þegar vjer komum inn í vígið aftur,
ætlum vjer varla að trúa augum vor-
am og eyrum. Varðmennirnir, sem
'ður vom svo harðir, óbilgjarnir og
íliskeyttir, era nú þrælkurteisir, og
ekkert nenja gæðin sjálf. Vjer kom-
umst fljótt að þvi hvernig á þessu
stendnr.
Hver af oss átti nú að fá föt. Fyrst
og fremst sjómannaklæðnað, sem vjer
áttum að vera í þangað til vjer kæm-
im til Gnyana. Því næst samfellu-
klæðnað, tvær skyrtur úr grófu efni,
tiisknhatt, svartan hálsklút, sem jafn-
framt átti að vera snýtuklúur, tvenna
skó, lítinn ketil og málmbikar. Þar
að auki poka til að geyma dótið í.
En fangarnir mega ekki hafa með
sjer neitt af sínum fötum nje dóti,
segja varðmennimir. Þetta taka þeir
skýrt fram við hvern og einn, og svo
koma þeir með tylliboð sín. Þeir bjóð-
ast til þess að kaupa fyrir nokkra
aura þessar eignir vorar, sem fangels-
isstjómin í St. Martin de Bé hefir
gert npptækar. Og þeir segja oss að
fyrir þessa anra getum vjer gert oss
einn glaðan dag þegar vjer komum til
Guyana, fengið fyrir þá áfengi, sig-
arettur og súkknlaði. Varðmennirnir
kaupi jeg
ávalt
hæsta
verði.
Gísli Sigurbjörnsson.
Lækjargötu 2. Sími: 1292.
EGGERT CLAESSEN
hæstar j ettarmálaflut ningsmaður.
Skrifstofa: Oddfellowhúsið,
Vonarstræti 10.
(Inngangnr um ansturdyr).
Sími 871. Viðtalstími 10—12 árdegk.
Silvo-
sllfurfægi-
lögnr er 6-
viðjafnan-
legur á 8ilf-
ur plett og
aluminium.
Gefur fagr-
an varan-
legan gljáa.
Um mjólkurneyslu skólabarna.
Krafan um uppeldisskyldur þjóð-
fjelagsins við börain, er nú orðin
yttlment viðurkend innan vjebanda vest-
rænna þjóða. Það mnnu þó ekki vera
nema rúm 300 ár síðan skólamenn
Og menningarfrömuðir bentu á og
hófu baráttu fyrir viðurkenningta
hinnar siðferðilegu (efcisku) skyldu
til almennrar uppfræðsln baraa.
En jafnhliða vár og borin fram
sú krafa, að þjóðfjelaginu bæri skylda
til að hafa eftirlit með líkamlegu
heilbrigði bama á námsámnum, svo
trygt væri að nám þeirra kæmi áð
íwtum, og enn færð ómótmælanleg
rök að þeirri skyldu þjóðfjelagsins
að því bœri, að hlaupa undir bagga
í þeim efnum, ef efnaskortur að-
standenda hamlaði vellíðan þeirra
í skóíhntíin.
Ein eftir aðra viðurkendu þjóð-
irnar rjett barnanna til fræðslu og
komu á hjá sjer almennri skólaskyldu
óg nú mun skólaskylda með sjer-
stökum fræðslulögum, vera komin á
í öllum mennmgarlöndnm.
En eftirlit með hollustu háttum
skólabarnanna, klajðnaði þeirra og
hollu og nægu viðurværi, mun enn
vera Víða hvar ábótavant. Þó hafa
þær þjóðir sem lengst era komnar
hvað snertir skólahald og uppeldi,
viðurkent heilsnvemd í skólum, sem
eitt 'aðaliiiutverk þeirra.
Einn liður í heilsuvemd bama í
skólum menningarlandanna er að
tryggja almenna mjólkumeyslu skóla-
baraa. Um þetta efni má oft sjá nú
Fangi ð Djöfaey. — 8
leggur drepandi svækju. Hið sama
höfðtí allir hinir varðmennirnir gert,
og þeir fleygja brennisteinsblysnnum
inn í búrin. Á sama augnabliki em
öll rennitjöldin dregin fyrir með
hvínandi smelli.
Inni í búrunum byrja menn að troða
á blysunum til að drepa á þeim. Einn
og einn heldur áfram að öskra í ör-
væntingu og menn lemja í renni-
tjöldin. En svo hættir þetta alt og
ekkert heyrist nema sog og hósti úr
hinnm óteljandi búrnm. Náttúran seg-
ir til sín og menn verða að hósta
brennisteinSsvækjunni úr lungunum.
Og svo taka við vein og kveinstafir
þess á milli.
Morguninn eftir áttu menn enn
erfitt um andardrátt Þá vom nokk-
ur hnndruð þeirra flutt á litln skipi
út á eyna St. Martin de Bé, sem
liggur í Atlantshafi, gegnt La Boe-
helle. Þar er kastali mikill, sem Vau-
ban, hinn nafnfrægi vígjasmiðnr Lud-
vígs XIV bygði, og var sá kastali nm
á tímum fróðlegar greinar og þá oft
nákvæmar skýrslnr sjerfræðinga um
tilraunir og athuganir um mjólkur-
neyslu skólabama.
Tilraunir þessar sýna allajafnan
glæsilegan árangur, hvað snertir and-
legar og líkamlegar framfarir bam-
anna, nm aukið mótstöðuafl gegn
sjúkdómum, og aukna hreysti.
Það muo enginn furða sig á því,
að árangur aukinnar mjólkumeyslu
barna er svo glæsilegur, sem raun
ber vitni um, því allir vita hvað
mjólk er holl og nærandi fæða.
Það mnn því ekki vera skortnr
á þíekkingu og almennri viðurkenn-
ingu fyrir hollustu mjólkurinnar að
neýsla hennar er minni en æskilegt
er, vegna. heilsu baraa, sjerstaMega
mjólkufneysla bama í bæjum og
borgnm. ÞVí inun miklu fremur valda
annáð hvort ónög mjólkurmagn á
staðnum, eða ofhátt verð á mjólk,
miðað við kaupgetu almennings, og
mun hið síðarriefnda eiga sjerstak-
lega við hjer í bæ.
Það mun aldrei verða með tölum
talið, sannað nje afsannað, hver áhrif
mjólkurskortur hefir haft, í þá átt
að Veikja styrk og þrótt þess hluta
vaxandi æsku Islands, sem alin er
upp í fslensku þurrabúðunum, nú síð-
ustu áratugina.
Einungis með því að koma á al-
mennri mjólkumeyslu í bamaskól-
unum, getur hið opinbera trygt sjálft
sig fyrir því, að enginn einstakur
eitt skeið óvinnandi. Enn eftir 200
ár fær enginn að koma þangað án
leyfis Frakka, og þótt múramir sje
gamlir, þá em þeir enn svo traustir,
að enginn kemst þaðan án leyfis
'þeirra. Þetta er áfangastaður allra
þeirra útlaga, sem til Guyana eiga
að fara, og þangað eigum vjer allir
að sendast.
Dagamir eru hver öðrum líkir
þarna ínnán múranna í St. Martin de
Eé kastala, en næturnar era hræði-
legar. Hvað eftir annað heyrir maður
hljóð, kvalavein og dynki. Þá er verið
að refsa föngum fyrir einhverjar yfir
sjónir gagnvart varðmönnunum. —
Gömlu fangarnir kannast við þetta
og þeir kalla það „passage á tabae".
Aldrei geta fangarnir sannað, að það
hafi verið varðmennirnir, sem rjeðust
á þá í klefum sínum; ef til vill vom
það aðrir fangar. Þeir sjá ekki neitt.
því að heðni er vafið að höfði þeim.
En ef einhver dirfist að bera sig upp
nndán þessu við fangelsisstjómina,
bá hefir hann ekki annað upp úr því
eu að honum er stungið í svartholið,