Morgunblaðið - 20.11.1932, Qupperneq 3

MORG UNRLA'MÐ
8
JPRorgmtblaM^
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjórar: Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
• Ritstjórn og afgreitSsla:
Austurstræti 8. — Slmi 600.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Auglýsingaskrifstofa:
Austurstræti 17. — Sfml 700.
Heimaslmar:
Jón Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Áskriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánuCi.
Utanlands kr. 2.60 á mánuBi.
1 lausasölu 10 aura eintakiB.
20 aura meB Lesbók.
meiðyrðamála-flan
Hermanns Jónassonar.
Uaralögreglan
og hlutuerk hennar.
I.
Tíminn skýrir frá því, að
Hermann Jónasson lögreglu
stjóri hafi „gert ráðstafanir'
tíl, að höfðuð yrðu meiðyrða-
mál gegn ristj. Morgunblaðs
ins og Vísis fyrir skrif í sam-
bandi við atburðina, sem hjer
éerðust 9. þ. m., og Hermann
Jónasson var mjög við riðinn,
bæði sem dómari og lögreglu-
stjóri.
Ritstj. Morgunblaðsins er það
sönn ánægja, að fá nú tækifæri
til að róta upp í þessum mál-
um. —
Það er skamt síðan, að einn
háttsettur embættismaður, póli-
tískur samherji lögreglustjór-
ans, varð mjög reiður yfir því,
að Mgbl. skyldi skýra alþjóð
frá, hvaða laun hann hefði hjá
ríkinu.
I bræði sinni fór hann í meið-
yrða-mál við ritstj. blaðsins. —
Þessi herra var Jónas Þorbergs-
son, útvarpsstjóri. Þetta meið-
yrða-mál varð til þess, að ritstj.
Mgbl. fóru að kynna sjer nán-
ar embættisferil útvarpsstjór-
ans. Og hvað upplýstist? Það
upplýstist, að Jónas Þorbergs-
son hafði um langt skeið stór-
lega misnotað fje útvarpsins.
Hann hafði notað í eigin þarfir
fje þeirrar stofnunar, sem hann
var settur yfir. Vilja ritstj. Mbl.
hjer með votta Jónasi Þorbergs-
syni þakkir fyrir, að hann með
meiðyrðamáli sínu varð þess
valdandi, að upp komst um
misnotkun hans á fje útvarps-
ins. —
Hermann Jónasson ætlar nú,
að sögn Tímans, að fara sömu
leið og samherji hans, Jónas
Þorbergsson. Það gefur vænt-
anlega ritstj. þessa blaðs tæki-
færi til, að kynnast nánar em-
bættisferli þessa montna en lít-
ilmótlega embættismanns.
En, vel á minst. Var ekki rit-
,stj. Tímans dæmdur í háa sekt
fyrir meiðyrði um dr. Helga
Tómasson? Var það ekki eitt
af síðustu verkum Hriflu-„rjett-
vísinnar", að leysa Gísla Tíma-
ritstjóra undan því, að greiða
þessa sekt? Gaf ekki Jónas frá
Hriflu þá ástæðu fyrir náðun-
inni, að Tímaflokkurinn væri
uini stjómmálaflokkurinn hjer
á landi, sem aldrei færi í meið-
yrðamál? Var Jónas þarna að
ljúga, eða hafa þeir Tímamenn
nú breytt um skoðun að því er
snertir meiðyrðamálin ?
Morgunblaðið er 12 síður í dag
og Lesbók.
Það er talið eitthvert fyrsta og
sjálfsagðasta verkefni hvers sjálf-
stæðs þjóðfjelags' eða ríkis, að
koma sjer þannig fyrir, að það
geti haldið uppi þeim lögum og
fyrirskipunum, sem það hefir á-
kveðið að gilda skuli innan þjóð-
fjelagsins. Sje ekki nægilega sjeð
fyrir þessu, er þjóðfjelaginu hætta
búin. Og sagan sýnir, að sjerhvert
þjóðfjelag eða ríki, s^em ekki er
þess megnugt að halda uppi sínum
eigin lögum, það hrynur fyr eða
síðar í rústir.
Nú á tímum er þessu þannig
fyrir komið, að fastir, skipaðir
lögreglumenn hafa á hendi lög-
gæsluna í hverjum stað. En hvar-
vetna er það viðurkent, að fyrir
geti komið þeir atburðir eða at-
vik, að hið v*enjulega lögreglulið
sje ekki einhlítt.
Hjer á landi eru það lögreglu-
stjórar, sem annast gæslu laga
og rjettar. Þeim til aðstoðar eru
liafðir aðrir starfsmenn — í kaup-
stöðum lögregluþjónar og utan
kaupstaða hreppstjórar.
Kaupstaðirnir bera sjálfir allan
kostnað af starfi lögregluþjónanna
og ver ja sumir til þess miklu fje,
1>. á. m. Reykjavík.
Það má segja, að Reykjavíkur-
bær hafi komið sjer upp nægilega
öflugri lögreglu til þess að annas':
hin daglegu störf löggæslunnar.
En þeir atburðir hafa komið fyr-
ir, þar sem lögregluliðið hefir
reynst ónógt.
En það er ekkert eiusöæmi fyrir
ekkar land, að hið venjulega, fasta
lögreglulið reynist ónógt í einstök-
um tilfellum. Hvarvetna koma
fyrir atburðir, þar sem hið venju-
lega lögreglulið reynist ónógt. En
önnur ríki hafa jafnan til taks
annað sterkara afl að baki lög-
reglunnar, sem kvatt er til hjálpar
í einstökum tilfellum. En við höf-
um ekkert slíkt afl. Þetta er því
undarlegra, þar sem framkvæmd-
arvaldið liefir frá upphafi sögu
vorrar að þessu leyti verið mjög
ábótavant og liöfum við oft feng-
ið að kenna ,á þessu. Er skemst
að minnast atburðanna hjer x
Reykjavík 9. þessa mánaðar.
II.
Öllum ber saman um að Jón
heit. Magnússön forsætisráðherra,
hafi verið gætinn og vitur stjórn-
málamaður. Hann sá fyrir og þorði
að viðurkenna veikleika fram-
kvæmdarvaldsins. Hann flutti því
á Alþingi 1925 frumvarp um rík-
is eða varalögreglu. Frumvarpið
dagaði uppi á Alþingi. En and-
stæðingar J. M. notuðu þetta mál
til liarðvítugra árása á stjórnina.
Jón heit. Magnússon og þeir
menn, sem liann studdu og vildu
framgang þessa nauðsynjamáls,
ljetu sig litlu skifta árásir and-
st.æðinganna. Þeir voru sannfærðir
II"). að atburðirnir myndu knýja
álið fram. ,
Þetta er nú komið á daginn. Og
atvikin hafa orðið þau, að einmitt
þeir menn, sem fastast stóðu gegn
ivaralögreglu J. M. hafa nú fengið
að þreifa á veruleikanum. En ekki
ber það vott um mikinn drengskap
hj,á ritstjóra Tímans, sem horfinn
er frá villu síns vegar og berst
nú fyrir varalögreglu, að hann
skuli jafnhliða kasta svívirðingum
til hins látna heiðursmanns, Jóns
Magnússonar, sem þetta mál bar
fyrst fram. Ritstjóri Tímans kemst
m. a. þannig að orði, um leið og
hann mælir með varalögreglunni:
„En það er áríðandi að koma
í veg fyrir, að slíkt varnarlið verði
misnotað og því beitt af einni
stjett móti annari stjett. Þannig
átti ríkislögregla Jóns Magnús-
sonar að vera. Hún átti að vera
vopn í höndum efnamanna í bæj-
unum móti verkamönnunum, enda
frúmvarpið beinlínis fram komið
í tilefni af nýafstöðum vinnudeil-
um og kröfum stórútgerðarmanna.
Hún var sjerstaklega gerð til að
brjóta niður verkamannastjettina
í vinnudeilum."
Ritstjóri Tímans hefir sjaldan
sokkið dýpra í sinni saurugu blaða
mensku, en hann gerir hjer. At
burðirnir liafa kent honnm þann
sannleika, að varalögregla sje
nauðsynleg. En í stað þess, að játa
hreinskilnislega sína fyrri röngu
braut í þessu máli, ber hann logn-
ar sakir á látinn heiðursmann, er
átti frumkvæðið að stofnun vara-
lögreglu hjer ,á landi.
Um afskifti varalögreglunnar
af kaupdeilum fórust J. M. m. a.
orð á þessa leið (sjá Alþt. 1925, C.
bls. 750): ,
„Þá komst hv. þm. inn á að tala
um kaupdeilur í sambandi við frv.,
og sagði, að í þeim málum yrði
að nota lögregluvald með gætni.
Jeg held, að það sje nii svo viður-
kent um allán heim, að það ætti
ekki að þurfa að minna á slíkt
bjer í þingsalnum. Jeg veit ekki,
hvað skaðsamlegra er en það, ef
einstökum stjettum gæfist ástæða
til þess að álíta opinberu valdi
beint á móti sjer í slíkum mál-
um.“
Ofangreind ummæli Jóns Magn-
ússonar ættu að vera nægilegur
löðrungur á ritstj. Tímans fyrir
rógskrif lxans.
III.
Varalögregla sú, sem nú hefir
verið stofnuð hjer af knýjandi
nauðsyn hefir nákvæmlega sama
verkefni að vinna eins og ríkis-
lögreglu Jóns Magnússonar var
ætlað. Hún á jafnan að vera til
taks þegar hið venjulega lög-
reglulið reynist ónógt til að halda
uppi lögum og reglu. Hún á að
vernda eignir borgaranna og líf
þeirra þegar uppæstir ofstækis-
meim gerast friðbrjótar, svo sem
átti sjer stað 9. þ. m.
Það gegnir furðu, að enn skuli
fyrirfinnast hjer á landi ráðandi
stjórnmálamenn, sem berjast á
móti varalögreglunnni. Hjer er þó
ekki átt við kommúnistana, því
vitanlegt er, að þeir vilja liafa
framkvæmdarvaldið sem veikast.
Þeii’ra stefna er, að brjóta niður
hið ríkjandi þjóðskipulag með of-
beldi og lögbrotum. En afstaða só-
síalista er óskiljanleg. Þessir menn
þykjast vilja berjast með lög-
legum vopnum fyrir framgangi
sinna mála. Þeir fyrirlíta í orði að-
ferð byltinga- og ofbeldismann-
anna. Samt gerast þeir málsvarar
þessarar stefnu með því að sporna
Harlakór K. F. U M.
SOsgstióri: Jón Halldórsson.
Samsöngur
í Gamla Bíó í dag kl. 3 síðd.
Einsöngvarar: Einar B. Sigurðsson, Garðar Þorsteinsson,
Kristján Kristjánsson, Óskar Norðmann.
Undirleik annast: Emil og Þorvaldur Thoroddsen.
Aðgöngumiðar seldir í dag í Gamla Bíó frá kl. 1 og
kosta kr. 2.50, 2.00 og 1.50.
Lftikhásið
1 dag kl. 8:
Riettvísin gegn Mary Dugan.
Sjónleikur í 3 þáttum eftir Bayard Veiller.
Aðgöngumiðar seldir í Iðnó, sími 191, í dag eftir kL L
við því, að lögregluvaldið í land-
inu verði gert nægilega öflugt, svo
að trygður sje friðurinn.
Eru sósíalistar sjer þess fylli-
lega meðvitandi hvað þeir í raun
og veru eru að gera með þessu
framferði sínu?
Hrfðarveður ð Sigluffrðl.
Sjö bátar á sjó.
Siglufirði, FB. 19. nóv.
Dimmviðrishríð í dag og norð-
an stormur. Flest-allir bátar á
sjó, og óttast menn um opnu
bátana. Mótorskipið Snorri var
sent þeim til hjálpar. — Ára-
bátur með þremur mönnum
lenti í Olfsdölum. Gengu skip-
verjar hingað. Einn trillubátur
og flestir dekkbátanna ókomn-
ir. Talsverður sjór. Þó óttast
menn ekki um stærri bátana.
Dettifoss liggur hjer. Columbia
lestar hjer mestan part þeirrar
síldar, sem eftir er.
Kl. 6 e. h.: Mótorskipið, sem
sent var til aðstoðar bátunum,
kom inn í þessu með mennina af
trillubátnum. Fann það bátinn
vestur með landi og dró hann
út undir fjarðarmynni. Þar kom
sjór á bátinn og sökk hann, en
mennirnir voru áður komnir íl
hjálparskipið. — Dettifoss er
að fara út til að leiðbeina bát-
unum inn. Dimmviðrishríð inni
á firðinum, en skafningsrok úti
fyrir. £
SKEGGSÁRIR
VANDLÁTIR
SPARSAMIR
allir vilja þeir helst
»
5'
RAKVJELABLÖÐIN,
I
II
Sénl FLUGBÍTÁ raka
best og endast lengst.
Fást í flestum versl-
nnum borgarinnar.
AT
auglýsinguna á
fremstu síðu
„ N A V Y “
STEINTAUIÐ,
sem nú er komið í
Edinborg
Mbl. fekk þær frjettir frá
formanni Slysavarnafjelags ís-
lands í gærkvöldi, að 7 báta
hefði vantað frá Siglufirði. —
Dettifoss og togarar væru að
leita og höfðu tveir bátar fund-
ist, er síðast frjettist. Veðrið
var versandi.
Mishepnuð kajakför yfir Ermar-
sund.
Frjettastofa útvarpsins í gær.
Þýskri stúlku, sem lagði af stað
yfir Ermarsund frá Frakklandi í
kajak fyrir 11 dögum, hefir nú
verið bjargað og kom flutninga-
skip frá Hamhorg með hana til
iliafnar í Belgíu í dag.
Epli
Delicions,
Mðcintos,
Jonathrns.
GrÁVdoste ner,
iíeriiL
i