Morgunblaðið - 11.01.1933, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐ.Ð
JSW&ttttMatoft
ÚtBef.: H.f. Árvakur, Heykjarlk.
Rltatjörar: Jön KJartanaaon.
Valtýr Stef&naaon.
Rltatjörn og afgrrelöala:
Austurstrœtl 8. — Slml XÍOO.
AuKlýaingaatJöri: E. Hafberff.
AuKlýaingaakrifatofa:
Austurstrætl 17. — Slml 3700
Helmaalmar:
Jón Kjartansson nr. 3742.
Valtýr Stefánsson nr. 4220.
E. Haíberg nr. 3770.
Áskriftagjald:
Innanlanda kr. 2.00 á. mánuBl.
Utanlands kr. 2.50 á mánuBl.
■ 1 lauaaaölu 10 aura eintaklB.
20 aura meB Lesbök.
Iðinsmíianemendurnir.
,Járnsmiður', sem skrifar "rein
í Alþýðublaðið í fyrradag, og
beldur að hann sje að svara grein
hjer í blaðinu um járnsmiðadeil-
una, hefir alveg komist hjá því
að skilja grein þá, er hann þykist
vera að svara. Hann lætur svo sem
Morgunblaðinu sje það kappsmál,
uð nemendur komist sem yngstir
að járnsmíðanáminu, á.ður en þeir
geta unnið fyrir verulegu kaupi.
En í greinínni var það skýrt tekið
frani, að vel gæti svo farið, að
reynslan sýndi, að það yrði fult
eins beppileg tilliögun, að hafa
byrjunarkaupið altaf svo hátt, að
nemendur yrðu framvegis ekki
teknir jafn ungir að smíðanáminu
<og stundum hefir átt sjer stað. En
á það var jafnframt bent í Morg-
unblaðsgreininni, að sú tilhögun
yrði andstæð vilja þeirra
foreldra og aðstandenda nemend-
anna, sem hafa viljað fá drengina
■sem yngsta að vinnunni og nám-
inu.
Grreinarhöfundur Alþýðublaðs-
ins minnist ekkert á það aðalatriði
l^essa máls, að iðnlögin kveða, svo
á, að kaupgjald járnsmíðanem-
anna skuli ákveðið fyrir hvern
■einn, í námssamningi, sem .gerður
«r milli vinnuveitenda og neih-
enda, eða aðstandenda hans. Og
hafi fjelag járnsmiðanna vil.jað
af nokkurri alúð vinna að bætt-
nm kjörum nemendanna, þá hefði
fjelagið á.tt að sýna vilja sinn
í verki með því, að vinna að því,
að fá iðnlögnnum breytt í þessu
efni, svo fjejagið ætti lögum sam-
Itvæmt at.kvæði um þetta mál.
Greinarhöf. t.alar um slæma að-
"búð, er nemendurnir fá við vinnu
sína. Sjeu þær aðfinslur hans á
rökum bygðar, ætti hann að finná
hvöt hjá sjer að stefna að því, að
'fá aðbúðina bætta, svo óhörðnuð-
um unglingum yrði ekki framvegis
boðið of mikið erfiði.
Bn öll aðferð smiðanna við yf-
irstandandi verkfall miðar einmitt
í þveröfuga átt, miðar að því,
að ýta undir vinnuveitendur, að
gera þeim mun meiri lrröfur til
vinnu nemendanna, sem vinnuveit-
endur eru skyldaðir til að greiðá
þeim hærra kaup.
BRUNINN
var í Stóra-Gerði.
Akureyri 10. jan. PB.
1 gær, seinni hluta dags, kom
npp eldur í Stóragerði, Óslands-
blíð. Kviknaði þar í heyi. Fjós og
Iilaða brann. Onnur hús skemd-
nst ekki.
Bóndinn, Jón Sigurðsson, er
mágur Sigurðar bánaðarmálastj.
Útgerð og atuinna Reykuíkinga
Frá umræöum á bæjarstjórnar-
fundi í gær.
Bæjarstjórnarfundur var hald-
inn í gær í Kaupþingssalnum, og
hófst kl. 2 síðd.
Aðalmálið á dagskrá var fjár-
liagsáætlun bæjarins fyrir þetta
ár. Var hún til 2. umr. Annari
umr. var tvískift, eins og vant
er. og verður síðari hluti umr.
á bæjarstjórnarfundi, er haldinn
verður á fimtudag í næstu viku.
Þá verða ræddir einstakir liðir
áætlunarinnar. Breytingartillögur
við áætlunina verða að vera komn-
ar til borgarstjóra fyrir laugar-
dagskvöld n.k.
Varfærni nauðsynleg í fjár-
málum bæjarins.
Þetta er fyrsti bæjarstjórnar-
fundur sem haldinn hefir verið
síðan Jón Þorláksson tók við
borgarstjórastöðunni. ,
H'ann tók fyrstur til máls um
fjárliagsáætlunina.
Hann sagði m. a.
Fjárhagsáætlun bæjarins, er hjer
liggur fyrir til umræðu ber það
greinilega með sjer, að fjárliagur
bæjarins er þröngur í svipinn, og
sjóður bæjarins minni, en liann
í raun og veru þarf að vera. —
Stafar þetta að verulegu leyti af
því, að æðimikið af tekjum hins
nýliðna árs hafa ekki innheimtst
enn þá. Vegna hinna almennu
fjárhagsvandræða er því miður
engin vissa fyrir því, að það tak-
ist, að innheimta öll þau bæjar-
gjöld, sem gert var ráð fyrir.
Því er það vissulega ástæða
fyrir bæjarstjórnina að fara gæti-
lega í að ákveða útgjöld, og
fresta helst þeim útgjöldum, sem
liægt er að fresta.
Sósíalistar eiga ekki von á, að
bæjarútgerð beri sig.
Því næst töluðu þeir St. Jóh. St.
og Sig. Jónasson.
St. Jóh. talaði aðallega um at-
vinnubótavinnuna, sem ekki væri
til frambúðar. Vildi hann að bæj-
arsjóður tæki upp togaraútgerð,
og yrði væntanlegur halli af henni
greidduí af fje, því, sem ætlað er
til atvinnubóta.
En Sig. Jónasson mælti m. a.
gegn þvlí, að sett væri á áætlun
rafveitunnar upphæð til þess að
bæta við einni vjelasamstæðu við
Elliðaárstöðina, því verið gæti
að hægt yrði að byrja á Sogs-
virkjun þegar á næsta vori.
Arðberandi viðbætur við
fyrirtæki bæjarins.
Er þessir tveir bæjarfulltrúar
böfðu rætt nokkuð um atvinnu-
leysi og atvinnubætur, tók Jón
Þorláksson til máls.
Hann kvaðst ekki að þessu sinni
ætla að deila við þá sósíalista um
ráðstafanir gagnvart atvinnuleys-
inu, en hann vonaðist eftir því,
að þeir myndu geta orðið sjer
sammála um, að eðlilegustu at-
vinnubæturnar im.ru þær, að vinna
að umbótum og viðbótum á hin-
um arðberandi fyrirtækjum sem
bærinn á, og sem bærinn rekur.
Hann komst, m. a. að orði áJ
þessa leið:
Sem kunnugt er, rekur bærinn
ýms stórfyrirtæki, svo sem höfn-
ina, rafmagnsstöðina, gasstöðina.
Hafa öll þessi fyrirtæki sjerstakt
reikningshald aðskilið frá reikn-
ingum bæjarsjóðs. Að nokkru leyti
má telja vatnsveituna hjer með.
Oll hafa þessi fyrirtæki bæjar-
ins blessast vel, og samfara vax-
andi íbúatölu bæjarins og auknu
atvinnulífi, tekið eðlilegum fram-
förum. Nxi stendur svo á, að við-
bætur við þessi fyrirtæki, svo sem
höfnina, geta orðið arðberandi lið-
ir i stofnfje þeirra. Stendur það
því bæjarstjórninni næst að beina
vinnuaflinu að viðbótum þessum.
Vil jeg sjerstaklega taka það
fram, að það er alment álitið að
áðkallandi sjeu umbætur á höfn-
inni, til þess að þar geti * orðið
hagkvæm aðstaða fyrir bátaútveg.
Rafveitan hefir blessast svo vel,
að hún liefir árlega getað staðið
straum af eðlilegum viðaukum. Að
nokkru leyti hefir verið búið í
haginn þar fyrir nýja vjelasam-
stæðu, með lagning nýrrar vatns-
pípu. — Þó framtíð rafmagnsmál-
anna kunni að lig’gja austur við
Sog, þá er stöð hjerna megin við
fjallgarðinn nauðsynleg, og því
sjálfsagt að gera þær viðbætur,
sem hjer um ræðir, við Elliðaár-
stöðina.
BCermann.
Herm. Jónasson mælti með bæj-
arútgerð, sem því næstbesta. En
best væri samvinnuútgerð. Ekk-
ert talaði- hann um hversvegna
hann vildi þá ekki nú þegar snúa
sjer að því, sem hann taldi best.
En það taldi hann hreina fjar-
stæðu, að togaraútgerðin væri
ekki hinn mesti gróðavegur.
Það þarf að auka útgerðina
í bænum.
Hjalti Jónsson komst m. a. að
orði á þessa leið:
Jeg hefi altaf haft litla trú á
hinni svonefndu atvinnubótavinnu
út um holt og mýrar. .Að leggja
fje í þá óarðberandi vinnu, sem
þar er unnin. Mjer finst það
minna mig á gamla fólkið, er gróf
fje sitt í jörð. En sá er munurinn,
að gamla fólkið átti fje það sem
það gróf. En með holtavinnunni
erum við að grafa fje — sem aðrir
eiga.
Annað mál er það, ef bæjar-
stjórn vill stuðla að þyí, að veiði-
skipum fjölgi hjer í bænum, t. d.
um næstu vertíð. T. d. ef fimm
togarar bætt.ust hjer við. Það gæfi
mikla' atvinnu í bænum.
Sósíalistar vilja koma lijer upp
bæjanitgerð. Jeg hefi altaf verið
á móti bæjarútgerð.
En í staðinn fyrir að leggja
vinnu í „holt og hæðir“, vil jeg
stuðla að því, að bæjarstjórn beiti
sjer fyrir því að skipum fjölgi
hjer í bænum.
Reykvíkingar eiga mikla sök á
því, að veiðiskipin hverfa hjeðan,
t. d. til Hafnarfjarðar. Þar er
^ ódýrari höfn og lægra kaup. Þess
vegna flytja skip þangað. En slíkt
útsog hjeðan úr bænum þolir
I Reykjavík ekki.
Útgerð og bæjarfyrirtæki.
Þá tók til máls Pjetur Hall-
dórsson. Honum fórust orð á þessa
leið:
Það er einkennilegt að heyra
hvernig sósíalistar hafa alveg tap-
að trúnni á atvinnubótavinnunni.
Nií virðast þeir vera orðnir óá-
nægðir með hana.
Nú vilja þeir í staðinn styðja
framleiðslu fyrirtæki, sem elrki
geta borið sig. Og þá helst togara-
útgerð. Væntanlega vegna þess að
þeir sjá, að togarar bera sig lak-
ast af útgerðarfyrirtækjum, því
þar eru kröfurnar hæstar, sem
gerðar eru til fyrirtækjanna,
kröfurnar, sem sósíalistar sjálfir
hafa gert til þessarar útgerðar,
ltaupkröfur, skattakröfur o. s. frv.
Það eru sósíalistar, sem lagt hafa
togaraútgerðina hjer í bænum í
einelti, svo hún er nú komin mjög
á fallanda fót, en bátaútvegur
getur e. t. v. frekar borið sig.
Er það þó hörmulegt að sjá, að
þau veiðiskipin, sem geta veitt
sjómönnum mest öryggi, besta að
búð, þau skuli eiga erfiðast upp-
dráttar. Það er hart að þessir
sömu menn, sem í raun og veru
eiga mesta sök á því, hvernig
togaraútgerðin nú er komin, þeir
skuli leyfa sjer að bera fram þá
kröfu til bæjarins, að bærinn reki
nú þann atvinnuveg, sem þeir
sjálfir hafa kippt fótum undan.
Svo koma þessir herrar fram
með þá firru, að bærinn geti eins
rekið togaraútgerð, eins og raf-
veitu, gasstöð o. þessh. En þeir
gleyma því, að þessi fyrirtæki eru
einokunarfyrirtæki, sem sjálf getá
verðlagt, vöru sína. Er því ólíku
saman að jafna. Eða skyldu þeir
ætla að banna öðrum veiðiskap,
svo bæjarútgerðin í Rvík sitji ein
að fiskmarkaði Suðurlanda.
Hlutnrinn er, að ef sósíalistar
vildu af aliíð vinna að því, að
það yrði lífvænlegt að reka útgerð
hjer í bænum, þá þyrfti enginn
að hafa áhyggjur út af atvinnu-
leysi hjer, og þá þyrftu sósíalistar
ekki að leggja sín ferköntuðu
höfuð í bleyti til að reyna að sjá
fyrir öllum bæjarbúum.
Ef togaraútgerð getur ekki borið
sig styrklaust, getur bæjarútgerð
ekki bjargað þeim atvinnuveg.
Þá talaði Jón Þorláksson, og
sagði m. a.:
Af ræðum sósíalista skilst mjer
að þeir líti svo á, að horfur tog-
araútgerðar hjer í bænum sjeu
svo slæmar, að ef lagt væri hjer
út í bæjarútgerð, þyTfti að gera
ráð fyrir því, að eitthvað af því
fje sem ætlað er til atvinnubóta
yrði að renna til útgerðar þessarar
til þess að jafna þann halla.
Ef sú er raunin á, að taka
þyrfti f je af útsvörumbæjarmanna
til að borga halla á rekstri bæjar-
útgerðar, þá fæ jeg ekki sjeð,
að togaraútgerð sje hjer lengúr
sá lífsvegur bæjarbúa, sem hann
hefir verið. Því sje engin von um
&ð halda uppi atvinnurekstri svo
að hann beri sig sjálfur, þá felur
sá atvinnurekstur engin bjargráð
í sjer.
Þetta getur komið fyrir, og
kemur fyrir, þegar gerðar eru
of háar kröfur til atvinnufyrir-
tækjanna.
Drap ræðumaður því næst á það,
er aðalatvinnuvegur bæjarmanna
Ný blöð:
Kino Magasinet
Aftenbladet Söndag
Böme\reiuien
Dansk Familie Klail
IVovelle MagriNÍnet
RadiomagWKÍnet
Filmjouriuilen
IdrætKbladet
Bonniers Nov. Mag.
lljemniet
111. Familiiv Journal
Kiibenliavnerinden
SöndagN B. T.
Tidens Kvinder
Uarebladet
Vikingren
Vore Damer
Ude og Hjemnii*
Mit .MagaNin
Dönsk dagblöð :
Politiken
Soeinl-Deniokmten
Extra Bladet
IíagiMis Nyheder
Berlin«:ske Tidende.
Þýsk blöð:
Das Ueben
Das Maga/in
Uhu
Hamliiirgor lllu-
strierte
Berliner 111. ZeititiiK*
Der Sport Sonnta.ur
Die ICoralle
Die Woehe
Fibnwelt
Die Griine Poat.
Ensk blöð:
Ne\v» of the WorH
The Motor Cykle
Novel Maga/ine
The Grand Mnga-
zine
Penrsons Mnjtsrazine
The Strand Magn-
Kine.
Filins-rómanar:
Ugebladets Films-
romaner
Mundus Films-
ronuiner
Eva’n lille Films-
romaner.
Tiskublöð:
Elejcante Welt
Ohildrens Dress
Le Jnrdin «les .MLotíew
Purlser Ileeord
Pariser Cltlc
Weldons Uadies
Joamal.
Weldons Children
Nonli.sk Mönster-
Tiden«l«s
Prnkti.sehe Dnmqi-
und Kindernuidem
Mod«kn/«‘itiing tiirs
deut.se be Hnua.
Modie de Demnin
Trés Chie
Mabs
o. fl. o. fl.
tokUta&cu*
Lækjargötu 2. Sími 3736.
kulnaði iit á fyrsta tug aldarinn-
ar, en togararnir tóku við.
Yildi ræðumaður vona, að tak-
ast mætti að bæta þannig bag
og rekstur togaraútgerðarinnar,
svo að hún yrði ekki styrkþurfi,
heldur bænum til framfara o'g-
blessunar.
Ef við missum togarana, þá
verðum við ósjálfbjarga.
Fleiri tóku til máls, verður viM®
að því síðar. En að endingu skat
minst á ræðu Jóns Ólafssonar.
Hann sagði m. a.
Ef við þurfum að horfa upp á
það, að missa. togaraútgerbina,
þá missum við undirstöðuUa undir
því að geta bjargað okkur sem
sjálfstæð þjóð. Engin önnur tæki
eru til en botnvörpungar, til a*
veiða á. djúpmiðum. Missum vif
af öllum þeim afla, þá borguit
við aldrei skuldir okkar.
En takist það ekki fyrir skihi-
ingsleysi nokkurra manna, aí
koma jafnvægi á tekjur og gjoM
togaraútgerðarinnar. þá er sú út-
gerð búin að vera.
Jeg get tekið dæmi frá fjelagi
sem jeg er riðinn við. Það tapalfi
450 þús. árið sem leið. Ofan á
þetta tap þóknaðist niðurjöfnn*-
arnefnd að leggja 50—60 þús. kr.
útsvar. Þegar slíkum ..verðlanm-
um“( er úthlutað, þá fara meim
að hugsa hvort ekki sje það fast-
lir ásetningur sósíalistabroddanna
hjer í bænum, að ganga af titgerl-
innii danðri.
Það er ömurlegt að heyra tB.
manns, eins og Herm. Jónassonar,
sem situr í áberandi stöðn i hæj-
arfjelaginn, að hann skuli tala aí
jafn raunalegri vanþekking u»
útgerðina, eins og hann gerir.
Hann talar um að útgerðin hafi
hjer gefið sífeldan gróða. Safl»-
leikurinn er sá, að nokkrir mgm
græddn hjer á ófriðarárunum 'og
síðan ekki meir. En eigendaskifti
hafa orðið að 20 veiðiskipum hjer;