Morgunblaðið - 24.01.1933, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
t
Árni ÁrHasoa
skipasmiður
andaðist 22. þ. mán. að heimili
sínu Framnesveg 10.
85 ára afmceli.
Þórey Pálsdóttir.
Ilún er fædd á Keykhólum 21.
janúar 1848. Foreldrar hennar
voru Páll sonur síra tíuðnnuídar á
ÍStað á Olduhrygg og Jóhanna Kr.
P. Þórðardóttir bevkis á Roykhól-
um, systir Jóns Thoroddsens
skálds.
Þórey giftist 1868 Bjarna Þórð-
arsyni og byrjuðu þau það ár bú-
sltap á Reykhólum og bjuggu þar
í .31 ár. Síðan fluttust þau til
Reykjavíknr 1899 og dvoldust hjeif
um 5 ára skeið. 1904 fluttust þau
til Bíldudals til Hannesar sonar
síns, en hingað til Reykjavíkur
aftur 1909 og hefir Þórey dvalist
hjer síðan. Hún misti mann sinn
vorið 1918.
Þan hjón eignuðust mörg börn:
Jóa, druknaði um tvítugt í sjó-
ferð, Þórey, ekkja síra Eyjólfs
Kolbeins, Þórður kaupmaður, nú
á Lambastöðum á Seltjarnarnesi,
Biiðvar prestur á Rafnseyni, Ragn-
heíður ekkja Þorleifs Jónssonar
póstmeistara. Margrjet Theodóra,
dó ung. Margrjet Theodóra Ras-
mus, forstöðukona Daufdumbra-
skólans. Bent, verslunármáður í
Reykjavík. Hannes Stephensen,
kaupmaður á Bildudal. dáinn 1931,
Jólianna*. gift Ludvig Hafliðasyni
kaupm. í Reykjavík. dáin 1922,
Jón Sigurður, dó í æsku. Jón Sig-
urður kaupm. á Bíldudal. Ölafía,
dáin 1919.
Frú Þórey á nú heima hjá Þórði
•syni sínum á Lambastöðum.
Stórvíðri á Bretlandseyjum.
T'm jólin var besta tíð á Bret-
landseyjum, stillur og hiti 14—15
stig. En öðru máli var að gegna
um nýárið. Á gamlársdag og ný-
ársdag var stórviðri um allar eyj-
arnar, og einna mest á írlandi. Á
suðvesturströndinni var mældur
4" metra vindhrðði á selnmdu. Olli
efviðri þet.ta miklu tjóni.* Stór-
rigning fylgdi og kom svo mikill
vöxtur í allar ár, að þær flóðu
vfir hakka sína, og sópaði flóðið
viða bartu járnbrautum, en fjáv-
arbrim oTli miklum skemdum á
hafnarmannvirkjum í ýmsum stöð-
um. —
Leikfjelag
Reykjauíkur.
Ýmislegt hefir verið um það
i f jelag rætt og í-itað fyr og síðar,
sumt gott og gagnlegt, annað ó-
viturlegt og lítilsvirði. Hvað sem
því líður munu flestir sammála
um, að starf þess hefir verið, er,
og mun verða allstór þáttur í bæj-
arlífinu hjer, þáttur sem — þrátt
fyrir alt — hefir int af liendi
mikilsvert menningarstarf fyrir
þennan bæ og þetta land, mis-
jafnlega vel, og misjafnlega þakk-
að, eins og gengur en þó altaf
með fullri meðvitund flestra fje-
lagsmanna um vanda þann og á-
byrgð, sem fylgir málefnum og
starfi leikhússins.
Fyr og síðar hefir L. R. verið
veitt mikil eftirtekt, og ætíð gerð-
ar allháar kröfur til þess, sem
farið hafa mjög vaxandi síðustu
árin er það síst að lasta, og ekki
nema heilbrigt að svo sje. Vinnan
á leikhúsinu er í eðli sínu þannig,
að almenningur veit lítið um hana,
sú eina lilið hennar sem að honum
snýr eru fullæfðar opinherar leik-
sýóingar. Almenningur veit ekki
nema að mjög litlu leyti, um alt
það margbrotna starf sem stendur
að baki hverrar sýningar. En út í
það skal ekki farið nú. —
Reynslan hefir sýnt — og sýn-
ir — að áhngi manna fyrir sjón-
lcikum er tiltölulega mikill í Rvík.
Það væri því ekki nema eðlilegt,
þó að oft kæmn fvrirspurnir frá
Ibikhúsgestum, um eitt og annað
jjessum málum viðvílý.jandi. Getur
slíkt leitt til margs góðs þegar
það er gert af skynsamlegu viti
og áhuga fyrir málefninu, frá
sjónarmiði áliorfenda.
Grein lir. Sveins .Tónssonar í
Mbl. 8. þ. m. er ein þeirra fáu
sem birst hafa um þetta efni nú
lengi. Hún er vottur þess að höf.
héfir áhpg'a fyrir þessum málum,
ei' þeim velviljaður og metur starf
fjelagsins. — Mjer er það því hæði
skylt og Ijúft að gera tilraun til
að gefa nokkrar upplýsingar um
sum þau atriði, sem greinarhöf..
gerir helst að uinræðuefni. Einkum
þó viðkoniandi fjármálum fjelags-
ins. —
Leikfjelag ReykjaVÍknr hefir nú
starfað yfir 30 ár og mun lengst
af þeim tíma hafa notið einhvers
fjárstyrks frá því opinbera, þó
þær upphæðir hafi aldrei getað
talist háar. Því eftir þessa ára-
tngi er summan af þeim ekki eins
liá og þær árlegu upphæðir sem
sum smáleikhús í nágránnalönd-
urtum — t. d. Xoregi — fá af
opinberu fje. — Um nokkur ár
komst ríkis- og hæjarstyrkurinn
til fjelagsins upp í 12 þús. kr., þó
með ýmsura kvöðum. Nú hafa ver-
ið gerðar þær kreppuráðstafanir,
að samkvæmt lögum frá síðasta
Alþingi hefir ríkisstyrkurinn verið
lækkaðiir úr 6 þús. kr. niðnr í 4
þús. kr., og fylgir sá höggull að
fjel. er skyldað til að láta Rikis-
útvarpinu í tje til útsendingar
síðustu sýningu á hverju leikriti
endurgjaldslaust. Greiða skal það
op ÍOJJJ skemtanaskatt af brúttó-
tekjum þegár aðsókn og sýninga-
fjöldi fjelagsins er í góðu meðal-
h.’gi. ATerður sú uþphæð talsvert á
fimta þúsund kr., stundum yfir 5 ^
þúsund.
Fjárveiting Reykjavíkurbæjar
lil þessa fjelags var lækkuð um i R., og yfir hvað er þá verið að
helming á s.l. ári (úr 6 þús. niður ! byggja stórhýsið á Arnarhóls-
í 3 þús. kr.). Skilyrði fyrir fjár-
styrk bæjarins til L. R. hefir verið
það, að fjelagið skuli halda al-
þýðusýningu á hverjum leik, með
lækkuðu verði. Sú ltvöð er baggi
fyrir fjelagið, því á alþýðusýning-
unum er oft tap. Af þessu geta all-
ir sjeð að sá beini og raunveru-
legi fjárstyrkur til L. R. er ekki
mikið yfir 2000 kr.. Ef litið er á
allar aðstæður liefir hann senni-
lega aldrei verið minni.
Fastur sýningarkostnaðúr við
hvert leikkvöld (húsaleiga, kaup
leikenda og aðstoðarfólk, skattur,
auglýsipgar o. m. fh) fer sjaldan
niður fyrir 700 kr., er oft miklu
hærri. Þó er ótalinn allur kostn-
aðui’ við uppsetningu leiksins
(leiktjöld, Iráningar, þýðing leik-
rita o. fl.), sem venjulega er frá
1000 til 2000 kr. fyrir hvern leik.
Aðsókn Arerður því að vera mjög
góð, til þess að ekki hljóti að
verða stórtap á hverri sýningu.
Nú mun einhver spyrja. hvort all-
ur þessi kostnaður sje nauðsynleg-
ur. Við því er það að segja að
kröfur þær sem nú eru gerðaij
hjer a. m. k. til sýninga L. R. eru
oi'ðnar svo háar, og það hafa þær
yjett til að vera — að fjel. verður
að halda öllum útbúnaði svo fúll-
komnúm sem því mögulega er unt,
túnif
Har. Björnsson.
Tónskáldið
Þórarinn Jónsson.
Þeir sem þekkja Þórarinn Jóns-
son persónulega, vita að hann er
ósköp hæglátur maður, aíveg laus
við að kunna að nota sjer mátt
auglýsinganna.
Sennilega er það ekki hvað síst
af þessum ástæðum sprottið skeyt-
ingarleysið, sem landar hans fram
a<5 þessu liafa sýnt öllum málum
Þórarins. í vandræðalegu fjeleysi
Og fullkominni neitun hins opin-
líera um allan styrk, hefir Þór-
arinn dvalið í Berlín undanfarið.
En þrátt fyrir liina miklu erfið-
leika, sem að henum hafa steðjað
sökum fjárskorts, hefir hin frjó-
sama listamannsgáfa hans framleitt
hvert snildarverkið öðru betra. —
Enda er nú farið að spila verk
Þórarins Jónssonar af hljómlista-
mönnum í mörgum löndum heims-
ins, nú síðast í Bandaríkjum Norð
ur-Ameríku.
Til fróðleiks skulu birtar þess-
ar klausur New York blaða:
— — — Á meðal á.gætra tón-
smíða sem leiknar verða í New
R. F. í.
Sálarrann SÓknaf jelag íslands
heldur aðalfund sinn í Iðnó fimtu-
dagskvöldið 26. jan. næstk. kl. 8!/2-
Reikningar lagðir fram. Stjórnar-
kosning. Kosning endurskoðenda.
Sigurður H. Kvaran læknir flyt-
ur erindi um eitt af allra merki-
legustu fyrirhrigðum sálarrann-
sóknanna
tungumálatal og tungumálaskrift
(Xenoglossis),
sem er í því fólgið, að talað er eða
rit,að| á erlendum tungumáliim, sem
miðillinn kann ekkert í.
Skírteini fyrir 1933 í afgreiðslu
Álafoss, Laugavegi 44, og við inn-
ganginn á fundinum.
STJÓRNIN.
(þó þar sje auðvitað ávalt gætt j
fylstu sparsemi). enda er það oiuu York A næstuuni, eru nokkrar
þátturinn í hixiu listræna starfj! tcnsmíðar eftir íslenskt tónskáld
fjel. Það hlýtur að liálda á bratt-
aiín en ekki utidan honum, ef það
á að geta haldið uppi því merkí
Þórarinn Jónsson sem nýlega hefir
vakið undrun í Evrópu með hinum
frumstæðu verkum sínum. Fiðlu-
leiiarinn Mark Wollner kynti
fyrst tónsmíðar þessar í Þýska-
landi. og Frakklandi, og nú ætlai'
Jiann að leilca þær í New York.
Mr. Mollner aðstoðar líka Elísa-
sem ])að hefir gengið undir.
Allir leikhvisvinii' eru sammála
um það, enda oft verið um það
talað i ræðu og riti, að ekki megi
gleyma aðalatriðinu — leíkurun-
. * beth Rethherg, sem syngur tvö lög
um sjaJtum — þegar verið s;je ao j _ W _ _ J
hyggja stórt leikhús. — Heldur
beri þá — allra helst þá — að
gera alt sem unt er til ])ess að
gera þá færa um að takast á hend- i
uv það vandasama og ábyi'gðar-
mikla hlutverk, að verða hoðberar
eftir sama höfund,
fiðluundirleik. Mr.
sönglög með
Jónsson er á
vegum H. Zahle sendiherra Dana
! í Berlín og' George Beck aðal-
konsúls í New York. — ..Musical
Advanee“.
Tnnan skamms mun verða út-
varpað hjer í New York tónsmíð-
um eftir hið unga íslenska tón-
þeirrar menningar. sem ísl. þjóðin
á að geta vænst af sínu eina leik-
húsi — þegar það kemur — þó
það kunni að verða langt þangað skald Þórarinn Jónsson. Tónsmíð-
til. Enginn skal ætla að það sje á- ar liessar hafa verið^ leiknar. 1
hlaupaverk, að koma upp leikflokk Eerlín TPotsdam), Paiís, og hjei
sem er- þvf vaxinn að takast slíkt
á hendur. En sem betur fer — ligg
ur mjer við að segja, er útlit fyrir
að ísl. leikarar hafi tímann fyrir
sjer. — Sú ráðstöfun, að verja nú
þegar einhverju fje til þessa und-
irbúnings virðist því ekki út í
i borg og vakið mikla eftirtekt
Söngfróðra manna. Áður eu mú-
síldn liefst, flytur Beck aðalkon-
súll ræðu í útvarpið. — ..Norci-
Jvset.“
Þótt ekki sje ástæða til að ef-
Nokkrar „Teofani“
á dag
setfa hálsinn
í lag.
ast um hina prýðilegu aðstoð
hött. En hún skal þó ekki rædd ' þeirra dönsku ræðismauua. er að
ofan getur, þá er það víst, að
Þórarinn þarfnast enn aðstoðar á
margan hátt, og skemtilegast væri
hjer að þessu sinni. Innlendir og
útlendir leikhúsmenn, sem kvnst
hafa þessu máli, hafa marg hent
á. að lijer á íslandi sem annars
staðar, sje dramatískur leikskóli
fyrsta og sjálfsagðasta sporið í
þessa átt. Nú þegar þetta er þó
komið það áleiðis, að leikhúsbygg-
ingin er komin vel á veg, væri
])að óneitanlega skiljanlegri ráð-
stöfun, að reyna að hlynna enn
betur en áður að Leikfjelags Rvík-
ui í staðinn fyrir að minka til
muna þá fjárhæð sem nauðsynleg
er fyrir tilveru þess fjelags, sem
óneitanlega er verið að bygg.ja
yfir.
Heimskreppan keniur hart niður
á leilíbúsum rtm víða veröld, þeim
ei lokað, stórum og smáum, þó
að rekstursfje þeirra sje ekki
skert. Hvenær kemur röðin að L.
að liún kæmi fljótt
löndum hans sjálfs.
)g vel frá
7.
Rnölátsfregn.
Hinn 17. þessa mánaðar birtist
fregn ein frá útvarpinu, er byrjar
svo: „Á miðvikudaginn kemur, 18.
janúar, er ártíðardagur stofnunar
hins þýslca ,ríkis“. Síðan er þess
gctið. að Hindenburg forseti og
SchleicheT' kanslari og yarnarmála
málaráðherra hafi sótt fund
stærsta fjelags uppgjafahermanna
í Þýskalandi, sem í sjeu um fimrrí
og hálf miljón manna, og hafi þar
verið hinn mesti fögnuður og
gleði á ártíðardeginum.
Fregn þessi virðist vera harla
undarleg, því að ártíðardagur
stofnunar liins þýska ríkis hlýtur'
að merltja daginn, er ríkið fjell
og hrundi, en varla munu þeir
forsetirm. kanslarinn og liermerín-
irriir fagna því.
Hjer lilýtur því að vera mis-
skilningiir á ferðum, sem runninn
er frá því, að fregnriti útvarpsins
hyggur, að ártíðardagur, sem
merkir vitanlega dánardag, sje
sama sem afmælisdagur.
Jeg leyfi mjer því að spyrja út-
varpsstjórnina, hvort henni þyki
eigi minkun að því, að þeir rrienn
starfi að fregnum í útvarpinu, seni
eigi skilja íslenslía tungu.
En fróðlegt væri þó að vita,
hver sett héfir fregn þessa saman.
Það skyJdi þó aldrei vera útvarps-
stjórinn sjálfur?
Utvarpsnotandi.
Atvinnuleysingjar í Ástralíu
taka fyrir hænsnarækt.
London, 23.:;janúar.
Siiknnr þess að atvinnuleysingj-
ar í Ástralíu tóku fyrir hænsna-
rækt þegar atvíuna þeirra liafði
hrugðist, varð útflutningur á eggj-
um frá Ástralíu til Bretlands stór-
um mun meiri á tímabilinu 1931—
1932 ep nokkrn sinni fyr, sam-
kvæmt nýjum hagskýrslum. (FIJ.)