Morgunblaðið - 19.02.1933, Page 6

6
MORUUNBLAÐIÐ
m
fc
araútgerðin, og' ib’ðisl eiga auð-
veldara með að laga starfrækslu.
sína eftir því lága fiskveiði sem
. i
nu er.
Kafnarstjórinn gerði tiliögur;
um þessa bátaköfn, sem á að
verða undan Ægisgötu í Vestur-
bænum. Bæjarstjórn hefir- þegar
samþykt þessar tillögur og það er
byrjað á framkvæmd verksins af
fullum krafti nú þegar, enda var
nokkurn veginn nægilegt fje fyrir
hendi í hafnarsjóði t-il þess. Er
nú ákveðið, að í byrjun næstu
vetrarvertíðar verði búið að búa
í haginn fyrir mótorbátaútgerð
hjeðan úr bænum, sem megi reka
upp á hagstæð skilyrði. Við von-
um að þetta verði eiun þáttur
nauðsynlegra ráðstafana til þess
aftur að hleypa liæfilegum vexti
í fiskveiðar höfuðstaðarins.
Rafmagnsveitan.
Þegar fyrsta hluta hafnarinnar
var lokið 1917, stóð heimsstyrj-
öldin í algleymingi og næstu ár-
in þótti ekki fýsilegt að ráðast
í mikil stórvirki. En árið 1919
var þó ákveðið að byggja raf-
magnsveituna sem framkvæmd var
1020—21. Þá voru virkjaðar Elliða
árnar, og settar þar upp vjelar,
1500 hestöfl alls.
. Þetta fyrsta verk kostaði um
3 milj. kr. Síðan hefir bærinn
rekið þetta fyrirtæki undir sjer-
stakri stjórn og með sjerstöku
reikningshaldi, og hefir tekjum
fyrirtækisins verið varið jöfnum
höndum til þess að greiða áhvíl-
a.ndi lán, og til þess að borga
árlega aukningu, sem hefir verið
mikil. Til ársloka 1931 hafa verið
lagðar í rafmagnsveituna. alls 6
milj. kr. Afskrifaðar hafa verið
3 milj. 290 þús. kr. Skuldir fyr-
irtæksins voru tæplega 21/2 milj.,
kr., eða rúml. það, ef gengismun-
ur er talinn með. Árlegar tekjur
voru orðnar 1 milj. 58 þús. kr.,
og þar af fór rúmur helmingur
til reksturskostnaðar og vaxta-
greiðslu; en hinn helmingurinn,
eða 525 þús. kr. var bókfærður
sem afskrifanir að 4/5 og hagn-
aður að Vs.
Pyrir hendi er nú lijá raf-
magnsveitnnni árlega rúmar 200
þús. kr. til afborgana á eldri lán-
um, og önnnur eins upphæð eða
nokkru hærri til nauðsynlegra.r
aukningar. Þegar lokið er yfir-
standyandi ári, verður aukning
ú vjelaafli við Elliðaárnar komin
upp í 4500 hestöfl úr 1500 hest-
öflum. Og tilsvarandi aukningar
eru þá einnig orðnar á tauga-
kerfinu, sem leiðir raforkuna.
Það eru 2 þús. liestöfl, sem gert
er ráð fyrir að hæta við á yfir-
standandi ári.. Er þegar búið að
greiða mikið af kostnaði við þá
stækkun, því ekki er eftir annað
en að stækka stöðvarhúsin og
setja upp sjálfar vjelarnav. —
Vatnið er tilbúið til þess að
snúa vjelunum þegar þær koma
á sinn stað.
Virkjunarmöguleikar Elliðaánna
eru ekki tæmdir með þessu. Ef
ekki þykir áður hlita að fara
lengra burt til stærri aukningar,
þá er ennþá nnt að bæta við
3 þús. hestafla vjelum við Elliða-
árnar, og yrði þá vjelaaflið alls
7500 hestöfl. Þessi aukning er
sjerstaklega ódýr. Mun kostnaður-
inn nema um 400 kr. á hvert upp-
eett hestafl.
; Menn inunu sjá af þessum töl-
. um, að rafmagnsveitan er ekki síð
: ur f járhagslega gott fyrirtæki en
j þ?u önnur fyrirtæki, sem jeg hefi
; nefnt. En það liggur nú nærri að
setja fram þá spurningu að því
er snertir öll þessi fyrirtæki bæj-
arins, sem hafa verið rekin með
svo ágætuni f járhagslegum ár-
angri sem jeg hefi lýst: Borga
bæjarmcnn ekki of mikið fyrir
þessi þægindi og þær vörur, sem
þessi fyrirtæki láta bæjarmönnum
' tje fyrir núverandi verð? Er
ekki þessi góða afkoma fyrirtækj-
anna fengin með of háu verði
fyrir þessi gæði? Um það hygg
jeg að megi hiklaust segja, að
viðskiftin milli hæjarhúa og þess-
ara fyrirtækja sjeu á þá lund,
sem lieilbrigð viðskifti eiga að
vera, þ. e. a. s. að bá.ðir aðiljar
hafi hag af viðskiftunum. Engir
bæjarbúar munu vilja fara á mis
við neitt það, sem þessi bæjarfyr-
irtæki láta mönnum í tje fyrir nú-
verandi verð. Það verður líka að
gera þá kröfu til slíkra fyrir-
tækja, að afkoma þeirra sje svo
góð, að þau geti sjálf horið uppi
framfarir á sínu sviði, einkum
vegna þess að þessi fyrirtæki eru
ekki látin bera útsvör. Með út-
svörum sínum halda bæjarhúar
aunars uppi framkvæmdastjórn
bæjarins og leggja nokkuð af
mörkum til þess að næsta kynslóð
geti tekið við hetri aðbúnaði en
núverandi kynslóð tók við. Með
því að bæ.ja.rfyrirtæki þessi leggja
ekki neitt í útsvör, til þess þannig
á sviði hinna almennu mála að
bæta og búa í haginn fyrir næstu
kynslóð, þá verður lieimtuð af
þeim svo góð afkoma, að þau hvert
á sínu sviði annist um viðhald
sitt og aukningu af sínum eigin
tekjum, svo að bæjarbúar þurfi á
engan hátt að standa straum af
þeim greinum framfaranna með
útsvörum sínum. Og þetta hefir
verið gert.
Hitaveitan.
Þá ætla jeg að síðustu að minn-
ast á yngsta fyrirtæki bæjarins,
seni ennþá er ekki hægt að líkja
við annað en ba.rn í vöggu. og
það er hitaveitan. Á árinu 1931
kom til framkvæmda fyrsti hluti
hitaveitu bæjarins, með því að
veitt var heitu vatni frá þvotta-
laugunum og borhohim við laug-
arnar inn í bæinn. Þetta fyrirtæki
kostaði innan við 250 þús. kr. og
er ekki komið að fullum notum
ennþá. því að það er ekki búið
að veita því um hæinn eins og
þarf. Það verk stendur einmitt
yfir nú. Én á átrinu 1931 fekk þó
þetta fvrirtæki fyrstu tekjur sín-
ar, þar sem það seldi Austurbæj-
arskólanum hita fyrir 10400 kr.
Þetta er tiltölulega mjó æð. eða
4 þumlnngar, en vegalengdin frá
laugimum er 3—4 km. Vatnið er
um 85° heitt þegar það kemur inn
í bæinn og til notkunar í mið-
slöðvarhitunum má nýta hitann
frá 85° og þar til því er hleypt
burt með 40° hita. Þetta fyrirtæki
kann nú að sýnast næsta óveru-
legt, í samanburði við þau, sem
jeg nefndi. En það er að því leyti
nokkuð líkt Magna litla syni Þórs,
að það hefir í sjer meiri kraft, en
lítur út fyrir, eftir stærð. Hita-
magn. þessarar litlu veitu, sem
nothæft er til húsahitunar í mið-
stöðvum, er jafnmikið og hita-
magn það. sem fá mætti úr 6000
hestafla rafmagnsstöð austur við
Sog. Jeg nefni þessar tölur sjer-
staklega af því aö nú er á döfinni
má.laleitun um það að byggja 6
þús. hestaíia stöð austur við Sog-
ið, til þess að bæta við raforlcu-
veitu bæjarins. Það er nú oft sim,
ao haft er mest dálæti á yngsta
barninu ái heimilinu. Og jeg get
ekki neitað því, ao nýi fcorgar-
stjórinn í Reykjavík hefir ofur-
litla tilhneiging til að hafa mest
dálæti á yngsta barninu í þessari
fyrirtækjafjölskyldu bæjcrins. •—•
Jeg geri mjer vonir um, að Rvík
eigi eftir að lifa það, að hitaveita
komist á í bænum, bygð og- rekin
fyrir bæjarins reikniug. Og jeg
er isannfærður um, að eins og
þessi fjögur fyrirtæki, sem nú
eru komin nokkuð til aldurs, hafa
blessast, mjög vel fjárhagslega,
eins muni þetta fimta fyrirtæki
blessast vel þegar það fær að
Sjálfblekiuigar
Carters sjálfblekungar eru pennategund sem treysta má fullkomlega
Endast langa æfi og eru við hvers manns hæfi. — Fást í
BMsversltm Siyfásar Eynsiraássoiiar
(og bókabúð Austurbæjar BSE, Laugaveg 34
hyu JSemUfe fðtaitfeitœii# iitmt
<7TT 34 c$ínit $30O JKtykiavík.
Pullkomnar vjelar. Nýjustu og bestu efni. Þaulvant starfsfólk
10 ára reynsla.
vaxa.
Oft ér á það minst, hvernig
hagur Reýkjavíkurbæjar sje í
raun og veru, og margt sagt mis-
jaft um stjórn bæjarins, eins og
gengur. Yilji maður segja sann-
leikann, þá er hann sá, að hagur
Reykjavíkurkaupstaðar er ágæt-
ur. Og hann er fyrst og fremst
ágætur vegna þess, að þeir, sem
bænum hafa stjórnað, liafa haft
framsýni og fyrirhyggju til að
ráðast í þessi fjárhagslega heil-
brigðu fyrirtæki til almennings-
]>arfa, sem bærinn svo hefir haft
í sínuni höndum.
Það fjármagn og sú gjaldgeta,
sem liggur falin í þessum fyrir-
tækjum, það er er auður, sem
í raun og veru getur borið uppi
miklar framfarir í hænum, og á
eflaust eftir að gera það.
En um liag bæjarins sjálfs, eins
og hann birtist í reikningum bæj-
arins, vil jeg aðeins geta þess,
að allar eignir kaupstaðarins,
að þessum fyrirtækjum meðtöld-
um, voru í árslok 1931 metnar
samtals á 22 miljónir króna. Sam-
tímis voru skuldir bæjarfjelagsins,
að skuldum allra þessara fyrir-
tækja meðtöldum tæplega 9/4
milj. ki\, en skuldlausar eignir
taldar 12y., milj. kr,- Þessar tölur
bera stjórn bæjarins á undan-
förnum áratugum loflegt vitni —
bvað sem segja má um einstaka
smámuni — um framtakssemi og
drengskap þeirra manna, sem
liafa staðið í því striti að stjórna
þeim höfuðstaðnum á Norður-
löndum, sem mestur vöxtur hefir
verið i á þessum áratugum. Þeim
hefir hepnast að koma bænum
í það horf, að þeir íslendingar,
sem kiinna að vera svo efnaðir,
að þeir eru þess sjálfiáðir, hvar
þeir ala aldur sinn í landinu, þeir
mundu flestir kjósa að vera hjer
í Reykjavík. Og þeir, sem svo
eru bágstaddir, að geta ekki af
eigin rammleik fleyst áfram, en
verða að leita opinbers styrks,
þeir kjósa líka belst, hjer að vera
og enginn þeirra vill hjeðan fara.
— Þeim finst lilutur sinn betri
hjer en annaarstaðar. Þetta ber
líka að öðru leyti gott idtni þeim
niönnum, sem hjer hafa staðið að
stjórn bæjarmála.
Nú lýk jeg máli mínu og þakka
þeim, sem hlustað hafa á erindi
mitt með velvildarhug til þess
fólks, sem í höfuðstaðnum stritar.
bæði hárra og lágra. Margt iná
segja um Reykjavík, til lofs og
lasts. En jeg vil leyfa mjer að
niinna livern og einn sem á mál
mitt lilýðir. á ]iað, að velvild
skyldi hver maður bera til höf-
uðstaðar lands síns. en enginn
þó gleyma því, að heima er hverj-
„ best.
Revkjavíkurbrjef.
18. febrúar.
Veðirið.
Veðrið í vikunni sem leið, er var
hin 17. vet-rar vikan, hefir verið
umbleypingasamt. Um síðustu
helgi var ofsaveður af vestri um
alt. land með stórliríð um allan
vesturhluta landsins. Helst veðrið
fram á máinudag en gekk þá
skyndilega í S-hláku er aftur
hreyttist í bæga V-átt með nokkru
fjúki á þriðjudagskvöld. Hjelst
svo fremur hæg V- og N-átt með
talsverðu frosti þangað til á laug-
ardagsmorgun að aftur gekk til
S áttar með þíðviðri á Vesturlandi.
f Rvík vav mestur hiti 7.1 st.,
en lægstur 9 st. frost. Hitasveiflan
yfir vikuna, því 16 st. TTrkoma var
alls yfir 9 mm.
Útgerðin.
Togararnir eru nú að koma af
ísfiskveiðum. Hefir ísfisksala ver-
ið sæmileg undanfarna viku, og
fremur góð, eftir árstíma. Einn
togari hefii' verið á saltfiskveið-
um, ’Max Pemberton4. Kom í dag
með meðalafla eftir langa útivist,
enda bafa gæftir verið slæmar.
Sölusamban d f iskfr aml eið en d a
sendi um daginn út fyrirspurnir
um það til útvegsmanna um land
alt, bvort þeir vildu á þessu ári
fela. sambandinu fisksöluna. Eru
allar líkur til að svo verði, því
undirtektir útgerðarmanna hafa
orðið hinar bestu nndir framhald
þessa sölufyrirkomulags.
Með og móti.
Sósíalistar eru altaf við og við
að vbbast gegn starfi Sölusamlags
íslenskra fiskframledðenda og
nudda um að það sje gagnstætt
vilja og stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins. Hefir lítið verið sint um að
svara því skrafi, enda ekki þörf
að eyða að því mörgum orðum.
Eins og Magnús Sigurðsson
bankastjóri sagði á aðalfundi Fiski
f jelagsins um daginn, miðar starf-
semi sambandsins fyrst og fremst
að þvi, að tryggja bátaeigendum
og minni framleiðendum yfirleitt
sama verð fyrir fiskinn og þeir
fengju, sem besta hefðu aðstöðu
til að selja, ef engin samtökin
væru. Ættu sósíalistar ekki að
f jandskapast gagnvart slíkri starf
semi.
En l'.vað snertir stefnu Sjálf-
stæðismanna í verslunarmálum er
rjett að minna sósíalista á, að því
hefir altaf verið haldið fram hjer,
að með frjálsri samkeppni væri
líklegast að vöruverðið fengist
sem lægst. Með hömlnm á saxa-
keppni hækkaði verðið.
Gagnvart þessari viðskiftareglu
vilja sósíalistar breyta, með því
að liafa liöft á innflutningsvöruna
og gera þær almenningi dýrar. En
Sjálfstæðismenn líta svo á, að
betra sje, þegar hægt, sje að koma
því við, að hagnýta sjer þetta við-
skiftalögmál með því, að fá sem
mest fyrir útflutningsvöruna, en
láta almenning sitja að sem lægstu
verði á innflutningsvörum með
því að lát-a þar frjálsa samkeppni
lækka verðið.
Tilboð.
Ulfaþytur nokkur liefir orðið
hjer í bænum út af því, að Magn-
ús Guðmundsson ráðherra hefir
lagt svo fyrir, að fjárveitinga-
nefndir Alþingis fengju tilboð um
að ríkissjóður leigði nýbýlið
Reykjahlíð í Mosfellssveit fyrir
fávitahæli, er þingið í fvrra ákvað
að koma skyldi á fót. Leigan
skvldi miðast við að fullir vextir
fengjusl af kaupverði býlisins 90
þús. ki\ og keypti gjafasjóður
Jóhanns Jóhannessona.r þá býlið
fvrir það vei'ð.
Óvildarmenn Magnúsar þafa
gert tilboð þetta að miklu árás-
arefni, og revnt að dylja það,
að Magnús sjálfur sló einmitt
]iann varnagla, að leggja það
iindir dóm annara, hvort jörðin
skyldi keypt. Er því auðsætt, að
hvernig sem á málið er litið, er
enginn skaði skeður, hvorki fyrir
gjafasjóðinn nje ríkissjóðinn.
Ýmsir telja kaupverð býlisins
90 þús. kr. muni vera of hátt, og
óvíst, hvort fávitahælið og e. t.
v. síðar gamalmennahæli, sje vel
set.t þarna í Mosfellsdalnum. Og
víst er, að það vekur tortrygni
og leiðindi, er skrfistofustjóri at-
vinnumálaráðuneytis selur sjóði
þeim er hann hefir undir höndum
— stóreignir sínar.