Morgunblaðið - 13.10.1933, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
ð
JpftorgmtHatoft
©t*e£.: H.£. Aryakur, Reykjavlk.
Kltatjörar: Jön KJartanason.
Valtýr Stefknaaon.
Tlltstjörn ok a£g:rel6sla:
Austurstræti 8. — Slml 1600.
AuKlýsingastjörl: E. HafberK.
AuKlýslnKaskrifatofa:
Austurstræti 17. — Slml Í700.
Heimasfmar:
Jön Kjartansson nr. 3742.
Valtýr Stefánsson nr. 4220.
Árni Óla nr. 3046.
E. Hafberg nr. 3770.
ÁskrlftaKjald:
Innanlanda kr. 2.00 á. m&nnCl.
Utanlands kr. 2.50 á asánuCL.
1 lausasölu 10 aura elntaklB.
20 aura meO Lesbök.
Zita keisaraekkja
gerir tilkall til ríkis
í Ungverjalandi fyrir
hönd Otto sonar síns.
Rómaborg, 12. okt.
United Press. PB.
Zita fyrvérandi keisaradrottning
leitar nú aðstoðar páfastólsins til
þess, að Otto sonur hennar verði
settur á valdastól í Ungvef jalandi.
Zita hafði mikið hoð inni í gær í
'konungssalmmi á llótel hnperial
og var þar saman kominn. mikill
tfjöldi austurrískra og ungverskra
Otto prins.
saðalsmanna. Hefir eúgin slík sam-
fkoma, sem þeir hafa tekið þátt í
verið lialdin með eins miklum há-
ttíðabrag og glæsileik og þessi, fná
því heimsstyrjöldin hófst. Talið
•er, að páfinn sje hlyntur því, að
•Otto vei'ði konungur í Ungverja-
htndi, ef það geti orðið með al-
Iþjóða samþykki.
•
Málverkastuldurinn
í Berlín.
Fyrir nokkru var sagt frá því
:að verslunarmaður hjá listversl-
11111 í Berlín hefði stolið þar fjölda
málverka og síðan strokið. Nú
Ikemur fregn um það frá Marseille
í Frakklandi, að í skipi þar í
'höfninni sem átti að fara til
’Konstantinópel, hafi fundist 43
af málverkum þeim, sem stolið
var í Berlín. Bn ekki hefir verið
'hægt að hafa upp á þjófnnm að
Sheldra*.
Hit,Ierskveðjan.\
Eftir því sem ,,Vossische Zeit-
mng“ segir frá hefir dómsmála-
i’áðuneytið í Mecklemburg lagt
‘bann við því, að II itlerskveðjan
sje notuð í fangelsum, hvort held-
nr er milli fanga og fangaverða,
eða milli fanganna inubyrðis. í
•tilkynningunní nm þetta segir að
Hitlerskveðjan sje kveðja liinna
frjálsn Þjóðverja, en ekki annara-
Haftastefnan og þjóðin
Boðskapur Tímans.
I Tímanum 7. október birtist
grein el’ neftxist „Kanpmanna-
hagsmunir og þjóðarhagsmunir“.
Fyrst er þar mikill lofsöngur
um ágæti haftanna. Þjóðin á
að hafa grætt miljónir króna á
þessum ráðstöfunum „ráðuneytis
Framsóknarflokksins“. Fjeð hef-
ir safnast fyrir í bönkunum; en
ef engin höft hefði verið, þá
liefðu miljónirnar farið út úr
landinu fyrir óþarfa, segir Tíminn.
Þegar Tíminn er búinn að lýsa
þeirri miklu blessun, sem af hafta
stefnunni hefir hlotist, sendir
liann kaupmannastjettinni vinar-
kveðju af gömlurn vana. Kaup-
mannastjettin 'ð að vera eina,
stjett þjóðfjelagsins, sem er and-
víg þessum bjargráðum Fram-
seknarflokksinS. Og auðvitað eru
það eigin hagsmunir, sem öllu
ráða um afstöðu kaupmanna-
stjettarinnar, því að „kaupmanna
hagsmunir og hagsmunir þjóðar-
heildar“ fara ekki saman, segir
Tíniinn.
Þegar Tírninn hefir lýst hinni
eigingjörnu kaupmannastjett og
þeirri skaðsemi, sem hún vinnur
í þjóðfjelaginu, varpar hann
fram þessari spurningn:
„Og’ hvað lengi hefir þjóð-
fjelag’ið ráð á því, að lialda uppi
slíkri stjett og því verslunar-
fyrirkomulagi, em svona kröfur
gerir — kröfur um aukna eyðslu,
kröfur um sóun gjaldeyrisrns,
kröfur um að veíkja fjárhagslegt
sjálfstæði þjóðarinnar út á við
á hinum erfiðustu tímum?“
Bogskapur Tímans er því þessi:
Þjóðin hefir ekki ráð á, að hafa
kaupmannastjett, sem er andvíg
haftastefnunni. Hún verður að
taka upp annað „verslunarfyrir-
komulag“ og er hjer auðvitað
átt við að ríkið taki alla utanrik-
isverslun í sínar hendur.
V erslunar jöf nuðurinn
og höftin.
Tíminn getur þess, að bankarn-
ir hafi bætt stórlega hag sinn er-
iendis vegna haftanna.
Hvað er liæft í þessu?
TJm mánaðamótin ágúst óg sept-
ember voru lausaskuldir bankanna
við útlönd 10.8 miljónir króna,
og hafa því aukist síðan um ára-
mót um ca. 2 miljónir króna.
Þá er það verslunarjöfnuðurinn,
sem innflutningshöftin áttu einn-
ig' að bæta. Hann stendur þannig
1. septemher:
Innflutt ca....29.2 milj. kr.
Útflutt ca.....25-0 milj. kr.
Mismunur 4.2 milj. kr.,
sem innflutningur hefir orðið
meiri en útflutningur þessa átta
fyrstu mánuði ársins.
Þetta eru ekki glæsilegar tölur.
En að sjálfsögðu má gera ráð fyr-
ir að verslunarjöfnuðurinn eigi
eftir að lagast mikið til áramóta,
því að mikið fer út af framleiðsl-
unni þá mánuði sem eftir eru.
En tölurnar sýna þó, að innflutn
ingshöftin hafa ekki komið að
þeim notum, sem formælendur
þeirra gerðn sjer vonir um í npp-
liafi.
Tíminn og aðrir formælendur
haftanna miinu vafalaust svara
þessu þannig, að útkoman hefði
orðið enn verri, ef engin höft
liefðu verið.
Um þetta má að sjálfsögðu deila.
En eins og Jóhann Ólafsson stór-
kaupmaður tók fram hjer í blað-
inu, hafa innflutningshöftin orð-
ið til þess, að verslanir sem aðal-
lega höfðu bannvöru á hoðstólum,
breyttu til og fóru að versla með
vörutegundir, sem auðveldara vari
að fá innflutningsleyfi fvrir. —
Þessar vörur eru yfirleitt dýrari
í innkaupum en bannvaran og
hefir það vitanlegá áhrif á versl-
unarjöfnuðinn. Hjer hafa höftin
beinlínis orðið til þess að auka
verðmæti innflutningsins.
Þá ber og að líta á það í þessu
sambandi, að höftin hafa einnig á
annan liátt orðið til þess að auka
mjög innflutning fjölmargra vara.
Menn liafa verið { sífeldri óvissu
um, hvað þeir fengju að flytja inn
og þess vegna sótt um innflutn-
ingsleyfi fyrir miklu meira en þeir
ella hefðu gert, ef valið hefði ver-
ið frj'álst. Afleiðingin hefir svo
orðið sú, að inn í landið hafa
hrúgast ósköpin öll af sumum
vörutegundum.
Höftin off dýrtíðin.
Tíminn fræðir lesendur sína um
það, að innflutningshöftin hafi
ekki að neinu leyti komið hart
niður á lífskjörum almennings í
landinu.
Það er sjálfsagt aukaatriði í
augum Tímans, að höftin hafa
svift liundruð versiunarmanna at-
vinnu. Þau hafa þannig orðið til
þess að auka atvinnuleysis-bölið.
Allir vita, að höftin hafa orðið
til þess áð viðlialda dýrtíðinni í
landinu. Þau hafa komið í veg
fyrir, að þjóðin gæti notið þeirr-
ar almennu verðlækkunar á er-
lendri vöru, sem heimsmarkaður
inn hafði að bjóða. Þau hafa einn-
ig beinlínis orðið til þess að hækka
verð erlendrar vöru. Þessi afleið-
ing haftanna hefir komið hart nið-
ur á almenningi og e. t. v. harð-
ast á bændum í verðfallinu mikla.
þeim var gert ómögulegt að kaupa
liina erlendu vöru því verði sem
samsvaraði verðlagi þeirra eigin
framleiðsluvöru.
Um bjísifjar þær, sem ríkissjóð-
iir hefir oi’ðið fyrir af völdum
haftanna er óþarft að fjölyrða;
því máli er ríkisstjórnin sjálf
knnnugust.
AfstaÖan út á við.
Þegar Tíminn er að fræða lands-
meiin um blessun haftastefnunpar,
lokar hann alveg augunum fvrir
þeim háska, sem þjóð vorri er hú-
in af þessari ófrelsis stefnu í versl-
unarmálum, sem óðum rvður sjer
nú rúm í heiminum.
íslenska þjóðin í heild getur
aldrei haft annað en bölvun af
verslunarófrelsi, í hvaða mynd
sem er. Þetta stafar af legu lands-
ins og atvinnuháttum. Þess vegna
má slík þjóð aldrei, vitandi vits,
slrapa sjer ófrelsi að ástæðulausu-
Gerum okknr Ijóst hvaða afleið-
ingar það hefði fyrir þjóðarheild-
ina, ef hafta- og ófrelsisstefnan
yrði ofan á í Suðurlöndum, þar
sem aðalmarkaðurinn er fyrir salt-
fisk okkar. Það yi’ðj rothögg á
okkar sjávarútveg og þar með
væri sjálfstæði þjóðarinnar glatað.
Tímamenn, sem nú gaspra mest
um liafta- og ófrelsisstefnu í versl-
unarmálmn, geta ekki vænst þess,
að við getum til langframa búið
við þá sjerstöðu, að segja við okk-
að viðskiftaþjóðir: Kaupið okkar
vörur; við bönnum ykkar!
Þetta er sú hlið haftastefnunn-
ar, sem snýr út á við. Hún er
háskalegust fyrir okkur. Og af um
mælum þeim, sem forsætisráðherra
leyfði eftir sjer að hafa hjer í
blaðinu á dögunum, er svo að sjá,
sem ríkisstjórnin sje nú farin að
skilja þessa hlið haftastefniumar.
Uestur-lslensku blöðln
elga erfitt uppdrðttar.
Reynslan af banninu.
Finnur Jónsson. frá
Melum segir frá-
Hingað kom um daginn frá
\>sturheimi, Finnur Jónsson fyr-
verandi ritstjóri Lögbergs.
Hefir Morgunblaðið haft tal af
Finni. Barst blaðaútgáfa Yestur-
fslendinga í tal. H^jiú sagði, að
vestur-íslensku blöðin Lögberg og
Heimskringla, ættu erfitt upp-
dráttar, vegna þess að, uppvax-
andi kvnslóðin meðal Vestur-ís-
Iendinga sinti blöðunum lítt, og
gamla fólkið, sem haldið hefði
ástfóstri við blöðin fjelli nú óð-
um í valinn.
Þar við hætist, að auglýsinga-
tekjur hefðu minkað mjög þessi
kreppuár.
Ujn fyrirkomulag blaðaútgáf-
unnar sagði Finnur m- a.:
Það eru tvö prentsmiðjufjelög
sem blöðin eiga, sín prentsmiðjan
livert blaðið. „Viking Press“ á
Lögberg, en „Columbia Press“ á
Heimskringlu. Er sú prentsmiðja
stærri. En báðar prentsmiðjumar
anna niargfalt, meiri prentun, en
prentun blaðanna. Meðan betra
var í ári þar vestra, munaði prent-
smiðjurnar ekki mikið nm það, þó
rekstrarhalli væri á blöðunum.
Forseti „Columbia Press“. er
Hjálmar A. Bergmann, en forseti
. Viking Press“ er dr. M. B. Hall-
dórsson.
Síðan tekjur prentsmiðjanna
ha-fa rýrnað, eiga þær fult í fangi
m'eð að halda blaðaútgáfunni á-
fi’am. Tel jeg víst. að útgáfa blað-
anna haldist eliki lengi í -«ma
horfi og nú. annað hvort verði
blöðin minkuð, ellegar þau liætta
að koma út.
En mörgnm Vestur-lslendingum
tæki það mjög sárt, ef íslensku
blöðin vestra liðu undir lok. Því
án þeirra væri alt fjelag«líf og
samheldni fslendinga stórum erf-
iðari en nú er.
— Hafa prentsmiðjufjelögin, ed
blöðin gefa lit einskis stvrks not-
ið frá öðrum fjelagskap Vestur-
fslendinga?
— Nei, og liefir ekkert slíkt
komið til orða, það jeg veit.
Að svo mæ'ltn var talinu vikið
að revislunni af banninu í Kanada-
— Um það hafa áðnr margir
spurt mig síðan jeg. fvrir f!áum
dögum, kom til íslands, segir F. J.
Þess er þá fyrst að geta, að
áfengismálið er sjermál fylkjanna-
Hvert fylki hefir sína eigin lög-
————WWiWliiL-ÚJiJdS
j
gjöf um þetta mál og hún er töhi-
vert mismunandi í hverju fylki um
sig. Sum fylkin liafa im tíma
bannað allan tilbúning og attlu
áfengis, en sum ekki. Kanada hef-
ir aldrei verið algerlega ,,þurt“
land. Nú er þár hvergi vínhann.
Jeg hefi um langan tíma 'átt
heima í Manitobafylki, en hvergi
annars staðar í Kanada. Það llfla
sem jeg liefi að segja um hannið
á aðeins við í Manitoba-
Bannið var lögleitt á stríðsár-
unum og má sú ráðstöf'im sjáM-
sagt að einhverju leyt: skoðard
sem stríðsráðstöfun. Svo að segja
strax eftir að bannið va: lögfeitt
fór að bera á heimabrtiggi og á-
löglegri vínsölu hjer og þav,' og
hafði jeg aldrei lieyrt getið um
það áður. Eitthvað af þessa hvoru
tveggja lielst enn við, en áreiðan-
Mcgða hefir það minkað mikið sí'ð-
an banninu var af ljett fyrir nokk
urum árum. — Heimabruggið var
stundað á ýmsum stöðnm, en einna
mest úti um sveitir og þá helst í
skógunum, því að þar var hægast .
að fela það. Voru ýmsar skrítuar
sögur sagðar af því á þeim árum.
Stundum komust kýrnar í það, og
komu heim úr haganum töluvert
kendar. Það fjell eigendum kúnna
ekki mjög vel og þótti heima-
bruggið heldur spilla mjólkinni
og allir vildu heldur hafa kýrn-
ar ófullar, hvað sem mfthnunnm
leið.
Ekki þótti heimabruggið góður
drykkur nje hollur, en míkið mun
þó hafa verið drukkið af því.
í aðalatriðunum mun það þó hafa
komið að tilætluðum notum; menn
gátu vel orðið fullir af því eins
og sjá má af vísu éftir einn aí
löndum vorum þar vestra, Valrli-
mar Pálsson:
Gyðingurinn gaf mjer hrugg
götuhornin fóru á rugg 1
í fyrsta sinni fyrir vís-
fann jeg þá að jörðin snýst.
Óhætt er að segja að áfengis-
bannið í Manitoba hafi ekki kouúð
að tilætluðum notum. Ekki skal
jeg þó fortaka, að menn liaTi
kannske ekki drukkið eitthvað
minna meðan það var í gildi, held-
ur en áður. eða síðan. Um það
er ómögulegt að segja méð viásn.
Um ólöglega vínhruggun og vín-
söln ern vitanlega engar skýrsáur.
Áfengisbannið í Manitoba stóð
aðeins stutta stund, tug ára eða
þar um bil. Það var afnumið sam-
kvæmt atkvæðagreiðslu kjósend-
anna og það eru engan sjáanlegar
líkur til að því verði komið á aft-
ur fyrst um sinn. Það er litið úm
það mál talað mi, en þó veit jeg
til að ýmsir góðir bindindismonn
eru vínbanniuu enn mjög hlyntir.
Vínsölnlögin í Manitoba eru ini
alt önnur heldur en þau voru fyrír
stríðið. Fylkisstjórnin hefii einSa-
sölu á vínföngum og hefir á und-
anförnum áiaim haft miklar tejLj-
iii af þeirri verslun. Annars sjtal
jeg ekki fara út í það, að lýsa
því hvernig áfengissölunni er
háttað.
Jeg veit ekki betur og fæ ekki
betur sjeð, en bannið ha.fi §Ski
reynst vel í Manitoba og «®<i
komið að tilætluðum notum.
Morgunblaðið er 8 síður í dag.