Morgunblaðið - 25.01.1934, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
wmmm
\lto
Ötgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjörar: J6n KJartansaon,
Valtí'r Stefánsson.
Ritstjórn og afgreiBsla:
Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Auglýsingastjöri: E. Hafberg.
Auglýsingaskrifstofa:
Austurstræti 17. — Slmi 3700.
Helmastmar:
Jðn Kjartansson nr. 3742.
Valtýr Stefánsson nr. 4220.
Árni Óla nr. 3045.
E. Hafberg nr. 3770.
Áskriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánuSi.
Utanlands kr. 2.50 á mánuöi.
1 lausasölu 10 aura elntakiö.
20 aura meö Lesbók.
Otti
Tímaliðsins.
Kosningableðill Tímamanna virð-
ist hafa mfklar áhyggjur út af
Jiví, að Jóhann Ólafsson stórkaup-
maður skuli eiga sæti í hinni ný-
kjörnu bæjarstjórn.
Bleðillinn telur Jóhann vera
,,nazista“ og Sjálfstæðismenn í
bæjarstiórn verði að sitja og
standa eins og hann vill vera láta.
Megi ])ví líta svo á, að ,,nazistar“
ráði lögum og lofum í bæjarstjórn
n'æsta kjörtímabil.
Þessi ótti kosningableðilsins er
ástæðtilaus. Jóhann Olafsson lief-
Tr jafnan verið eindreginn Sjálf-
sta;ðismaður og er ennþá.
Þó að Jóhann Olafsson hafi
verið st.rtðtiíngsinaðiir Þjóðernis-
hreyfinþar fslendinga, hefir sá fje
ia&ssk'npur hingað tii stutt Sjálf-
stæðisflokkinn og síðast nú við
bæjarstjórnarkosninguna. Þjóð-
ernishreyfingin var stofnuð til
]>ess að vinna á móti ofbeldis-
stefnu kommúnista og er hún þar
i fullu samræmi við stefnu Sjálf-
stæðisflokksins, enda skipuð mörg-
um eindregnum Sjálfstæðismönn-
um. Þessir áhugasiimu flokks-
menn hafa vitaskuld sjeð það, að
því aðeins tekst að vinna hug á
ofheldisstefnu koinmúnista, að
Sjálfstæðisflokkurinn verði efld-
'u* sem mest og best.
Hitt er skiljanlegt, að hinum
Tauðskjóttu í liði Hriflu-Jónasar
sárni mjög, að ekki hefir tekist
að .fá Þjóðernishreyfinguna til að
kljúfa sig út úr Sjálfstæðisflokkn-
uni'. ’Það veit. að slíkur klofningur
vrði mikil lyftistöng fvrir rauða
íiðið.
En þá fer það einnig að verða
iskiljanlcyt. hversvegna Tímaliðið
«r nú að kasta hnútum til Jóhanns
Ólafssonar, jafnliliða því sem það
gerir gœlur við (íísla Bjarnason
og aðra sprengingarmenn frá E-
Jistanum.
Það er ekki óttinn við ,.naz-
ismann“, sem þessu ræður, heldur
liræðslan við uppgang Sjálfstæð-
if.flókksins.
Gengismálín í U.S.A.
Normandie, ‘24. jan. FlT.
'lengisjöfnunarnefnd hefir ver-
ið skipuð í Bandarík.junum, til
] rss að aðstoða f járniálaráðherr-
aim um meðferð gengisjöfnunar-
.sjóðs. Meðal annara á sæti í
nefndinni aðalformaður Federal
Keserve bankanna. Alls eru nefnd
armenn 5. að ineðtöldum fjármála-
ráðherra.
Brum í Revkjavík
Stórt timbfirhús á Lokastíg brenn-
tir tíl kaídra kola.
* *
Onnur hús skemmast.
Um kl. 5 í gærkvöldi kom upp
eldur í húsinu Lokastíg 14, og
brann það til kaldra kola.
Húsið var stórt timburbús, 2
hæðir með háu risi. Stóð það um-
kringt steinhúsum á þrjá vegu og
mjög skamt á milli, en á einn veg-
inn var lágt timburhús, nr. 36 við
Baldursgötu.
Húsið á Lokastíg 14 varð al-
elda á .svipstundu og varð bálið
mikið og ægilegt. AlÍsnarpnr aust
anvindur var á og æsti haun eld-
inn, og oft náði eldhafið svó hátt
á loft upp að það lýst-i upp bæj-
a.rhverfið þar um kring, V7ar engu
iíkara en eittlivað eldfiml hefði
verið í húsinu, því að með nokkru
ir.illibili skutust livítir blossar
liátt u]>p úr rTUuleitum eldinum
af viðum liússins. Lagði blossana
utídan vindiuuin vfir næstu hús,
sjerStaklega húsið á Baldursgötu
36 og verslunariiús Kjöt og Fisk-
ur. sem er stórliýsi á. horni Þórs-
götu og Baldursgötu.
Ótölulegur grúi fólks liafði safn
ast sáman á öl.lum götum þarna
um kring, þar sem hægt var að
sjá eldliafið, og bílar voru í tuga-
tali innan um nianngrúann, sem
harst eins og bylgja fram og aft-
ur á hálkunni, þegar bílarnir voru
að revna að ryðja sjer braut út.
úr henni. VTar það ekki fyr en
eft.ir nokkurn tíma að lögreglunni
tókst að rvðja göturnar. þar sem
slökkviliðið var að verki og af-
girða þær.
í húsinu sem brann
voru 30 íbúar, ])ar.af 13 börn.
Fjölskyldur scni bjuggu þar,
voru :
Bjarni Bjarnason. kona hans
Þórunn Gísladóttir. sem'talin var
eigandi hússins, með eitt barn.
Sæmundur Þórðarson múrari
og Katríu Pálsdóttir með 6 börn.
Hjá ]>eim var'líka öldruð ekkja.
Elíu Bæmundsdóttir.
Rögnvaldur Jónsson, kona og
5 börn. og vinnukona, Unnur
Pjetursdóttir að nafni.
V'aientínus Eyólfsson verkstj.,
kona og 1 barn.
Auk þess bjó í búsinu þetta
af eiuhleypu fólki:
Vigfús Pálmason, Svala Jenstsn,
Halldór Gíslason, Pjetur Gíslason,
Sigríður Frið’finnsdóttir. Skafti
Friðfinnsson og Asta Jónsdóttir.
Húsið bvgði Geir Pálsson smið-
nr árið 1923 og var það virt á
kr. 40.500.
Eldurinn magnast
ótrúlega fljótt.
Fólk, sem bjó þarna í næstu
(liúsum. pg sá ]>egar eldurinn kom
' í'yrst upp, var alveg undrandi á
j því hvað eldurinn greip fljótt um
j sig. því að það skifti ekki nema
nokkurum mínútum frá því eld-
!
j urinn sast, og þangað til húsið var
' alelda.
V'alent.ínus Hyólfsson verkstjóri
bjó uppi á lofti. Hann var heima
um þetta levti og heyrði að kall-
að var að eldur væri í húsinu. —
Flýtti hann sjer þá út með konu
sína og barn og komst aðeins
nauðulega út og gat engu bjargað
af sínu. Og um leið og þau voru
komin út, var stiginn alelda og
komst liann ekki inn í húsið aft.ur.
Segir hann, að ef brunann liefði
borið að um nótt, mundi ekkert
þeirra liafa komist út úr eld-
inum.
En sem betnr fór mnn ekkert
af því fólki, sem hehna átti í hijs-
inu hafa brenst neitt. Bn engn
Varð bjargað af innanstokksmun- j
uvn. nema af neðstu bæð.
SIókkvistöíYin fær vitn-
oskjn um brunann.
Þao va-r kl. 5,18 síðdegis að
kall kom til Slökkvistöðvarinnar
um eldinn. Var þá þegar brtigðið,
\ið og skifti það engum togum,
að slökkviliðsbílar voru komnir á
brunastaðinn. En þá var búsið al-
elda. ofan frá og niður í gegn.
Húsunum í kring bjargað.
Eins og áður er sagt, var þarna
aðkrept mjög og varð liitinn af
eldinum svo ægilegur, að nokk-
urir slökkviliðsmenn sviðnuðu í
framan, þó ekki mjög mikið,
Oll hiisin um kring voru í hættu
og af liitanu msprungu rúður í
þeim unnvörpum. En húsunum
tókst að bjarga. Þó kviknaði í
lithi timburhúsinu á Baldursgötu
36, en eldurinn varð slöktnr. —
Slcemdist bakldið þess, er að eld-
inum sneri, og eins skemdist það
iiiikið að innan af vatni, en stend-
ur enn uppi. Þetta hús er virt á
9400 krónur. Var það eitt af
fyrstu húsunum sem bygt var á
erfðafestutúni Matthíasar Matthí-
assonar í Holti, þegar því var
brcvtt í byggingarlóðir. og bverfið
þarna í Skólavörðuholtinu tók að
bvggjast.
Vatnsleysi.
Þegar slökkviliðið kom á vett-
vang var ekkert vatn þarna í
bolt.unum.
Að undanförnu hefir verið lok-
að fvrir vatnsæðar í neðri holtun-
um frá kl. 2—5 á daginn svo að
vatn kæmi í húsin sem hæst
standa. Eru það 10 vatnsbrUnnar,
sem lokað er, og sjer Kristinn
1' a ldeinarsson, ef ti rl i tsmaðu r
vatnsveitunnar um það.
Hefir hann bíl til umráða og er
'við annan mann að þessu verki
að loka brunnunum og opna þá
aftur kl. 5. Níí stóð svo á, að þeir
voru nýbúnir að opna brunnana
og 'voru á leið ínn að vatnsgeymi
: bílnum til þess að líta þar eftir
vatninn. Eu er þeir komu inn að
líauðará sáu þeir bjarmann af eld-
inum niðri í bænum. Sueru þeir
]iá þegar við og lokuðu öllum
brunnunum aftur í flýti. Tók það
að vísu dálítiun tíma, en svo
liefir það líka tekið tíma að vatns
pípurnar fyltust aftur og nægur
þrýstingur yrði á vatninu.
Og sú varð líka reynslan, er
síðkkviliSið kom á vettvang, að
enginn kraftur var á vatninu
J.arna í holtunum. Var þá snúið
að því að leita fyrir sjer hvar
nægilegt vatn væri að fá og var
] að niðri á Laugavegi. Var þar
nú settur einn dælubíll og annar
á Skólavörustígirin og lagðar 2
vatnsslöngur milli þeirra og frá.
efri bílnum upp að eldstöðvur.'.m.
Hlaut þetta að taka nokkurn
tíma að koma svo löngum leiðsi-
um fyrir, enda var svo komið,
þegar vatn t'ekst upp á Lokastíg-
inn, að þá var efsta hæð bússins
gjörbrunnin'. En eftir það g kk
|mð fljótt að ráða við eldinn.
Þótt þannig tækist til í þetta
sinn. er það sameiginlegur dóm-
ur allra, sem á upptök eldsins
ltorfðu, að engin leið hei'ði verið
a.ð bjarga liúsinu vegna þess hve
eldurinn varð magnaður 1 upp-
hafi.
Nóg vatn var komið í holtin
um þetta leyti, en þrátt fyrir
það var eldur í rústum hússins
í'vam eftir öllu kvöldi og þorði
eftirlitsmaður vatnsveitunnar ekki
að opna fyrir vatnið aftur fyr
fti, kl. 10. Má ]>ví búast við að í
gærkvöldi hafi verið vatnslaust í
reörgum hiTsum í uppbænnm fyrir
ueðan háhverfið.
Rannsókn
út af brunanum hófst lijá lög-
reglunni í gærkvöldi, en þegar
blaðið fór í prentun var enn .ekk-
ert ljóst um upptök eldsins, ann-
að en það, að liann kom npp á
efri hæð, og líklega í íb]ið Rögn-
valds Jónssonar, sem er matsveinn
á „Hannesi ráðherra“. Á þeirri
hæð . bjuggu * ank hans Vigfús
Bálmason skósmiður og stúlkur
tvær, sem búa saman, Svala Jen-
sen og Ásta Jónsdóttir.
Waltker Darié.
Torgler og Btlgararnir
enn haföir í haldi.
Normandie. 24. jan. FU.
Ráð enska Verkamannasam-
bandsins liefir sent mótmæli til
þýsku stjórnai’innar gegn áfram-
haldandi varðhaldi þeirra fjögurra
manna, Torglers og Búlgaranna
þríggja, er sýkuaðir voru í rjett-
inum í Leipzig. út af Ríkisþing-
hússbrunanum. Hefir það skorað á
þýsku stjórnina að veita þeim þeg-
ar fullkomið frelsi, og sjá Búlgör-
uiium fyrir öruggri fylgd úr landi.
Mac Donald
fær kaldar viðtökur Leeds.
Leeds, 24. .jan.
Unitfsd Pregs. P.B.
MaeDonald hjelt. fyrst.u ræðuna
í stefnuskrárbaráttu þjóðstjórnar-
innan í Leeds í gærkvöldi. Ræddi
bann um hve mikið stjórninni
liefði orðið ágengt með að draga
úr atvinnuleysinu, auka traust
og draga úr viðskiftahömlum.. Á-
heyrendur gripu oft fram í fyrir
MaeDonald og fóru liáðulegum
orðutn um árangurinn af stíirfi
þjóðstjóruaririnar.
Heimatrúboð leikmanna, Vatns-
stíg 3. Samkoma í kvöld kl. 8.
Allir velkomnir.
Morgunbláðið liefir í hyggju,
að flytja við og við lesendum sín-
um ágrip af æfisögum merkra
þýskra stjórnmálamanna. Fyrir
skömmu barst ritstjórninni bók
um Walther Darré, eftir Hermann
Reiselile og notar hún sjer tæki-
færið til að geta hjer þessa merka
þýska bændaleiðtoga og landbún-
aðgrmálaráðherra. Bókin gefur
góður upplýsingar nm æfiferil
Darré’s og sannar það, að margur
þeirra manna, sem Hitler kanslari
liefin valið í ráðherra- eða ráðu-
nautasæti, hefir verið atorkumik-
ill stjórnmála- eða vísindamaður,
])ó að marxistisk blöð og tímarit
hafi ekki getið hans.
Walther Darré (f. 1895) er son
ui' þýsks káupsýslumanns í Argen-
tínu. Eftir að liafa gengið í gagn
fræðaskóla í Heidelberg. og Kings
C'ollege Sebool í Wimbleton, stund
aði hann landbúnaðarnám við ný-
lenduskólann í Witzenhausen í
nánd við Berlín. Hann ætlaði sjer
að verða bóndi einhversstaðar í
þýsku nýlendunum, en svo kom
stríðið, og Darré tók þátt í því
stm sjálfboðaliði frá byrjim til
'eiula. Eftir sti'íðið stundaði hann
hmdhúnaðai'iiám við ýmsa háskóla
og lagði aðallega stund á kyn-
bótafræði og sögu húsdýranna,
með t.illiti til þróunarsögu Norð-
urálfumanna. Hann liefir ritað
ýmislegt um þessi mál, og kom
aðalrit lians út á árinu 1928 og
lieitir „Das Bauerntúm als Leb-
eiisquel] der Nordisclien Rasse“
(Bændastjettin sem lífgja-fi hins
iiorræna kyustofnsV“-. Darré sýnir
l'ram á það, að Gerinanar hafi
aldrei lifað liirðingjalífi, lieldiir
frá upphnfi verið bændaþjóð og
lil'að að mestu leyti kyrstöðulífi
og fljótt komist á allliátt menn-
ingarstig. Og ennþá þarin dag í
dag byggist lífsþróttur liins nor-
ræna kynstofns á menningu og
ntorku bæridaiina.
Darré vilcli ekki láta sitja við.
oi-ðin tóm, lieldur koma bugsjón-
um sínum í framkvæmd. Hann
liefir uniiið að því, að bæta liag
hænda, skipuleggja landbúnaðinn
og bændafjelögin að nýju. Síðan
1928 hefir liarin fylgt þjóðernis-
.jafnaðarmannastefnunni, . vegna
þess að hann treysti þessum flokki
best til þess að bæta kjör bænd-
anna. Hítler fól honnm að breiða
út kenningar sínar meðal bænd-
anna, stofna ný bændafjelög og
cndurnýja samvinnuna milli
þeirra, og liinna vinnandi stjetta.
Starfsemi lians bar svo góðan ár-
angur að að tveimur árum liðnum
vorii bændurnar orðnir tryggustu
fylgismenn Ilitlers og liafa verið
það síðan. Nýja þýska bænda,-_
löggjöfin er að miklu leyti að
Jiakka Darré og skilningi lians
á þýðingu bæridástjettarinnar fyr-
ii' ]ijóðfjelagið.
Viðreisn iðnaðarins
í Bandaríkjum.
Berlin, 24. jan. FU.
Bandaríkjastjórn hefir nú boðið
út fyrsta, hlutann, einn miljárð
dollara, af 10 miljarðadollara láni
jtil viðreisnar iðnaðinum.
______