Morgunblaðið - 02.02.1934, Blaðsíða 3

Föstudaginn 2. febrúar 1934.
MORGUNBLAÐIÐ
„msyjaskemman
44
Franz Schnbert.
Leikurinn er um Sehubert, fá-
tækan, óframfærinn, vandræðaleg-
an ungan geníus, sem ekki kann
sig í iðu lífsins, fer á mis Við ást-
ina, hamingjnna —alt nema sín-
ar eigin þjáningar og hina frjóu,
Toldugu einveru snillingsins, þeg-
ar tónarnir streyma frarn í vitund
hans. Kringum hann ólgar . iífið
í Vín, gleðiborginni, æfintýraþppgír
inni, menn syngja, skemta sjer,
Kfa hátt, elska, trúlofast, giftast
-— allir nema Schubert, olnbogaj
barn lífsins, óskabarn hinnar ó-
dauðlegu listar.
Það mega aðrir en jeg verða
til þess að skrifa langt mál og
háfleygt um þessa skemtilegu
og elskulegu óperettu. Efnið þarf
ekki að rekja nje skýra, harmar
og gleði verða hjer að söngvum
— söngvum Schuberts, og það eru
þeir sem gefa leiknum gildi. Um
músíkina og meðferð hennar skrif
ar tónlistardómari Morgbl., svo að
leikdómaranum er í raun og veru
ekki annað eftir látið en að skýra
rjett og- samviskulega frá þeirri
staðreynd, hvernig áheyrendur
skemtu sjer. Það getur orðið hlut-
skifti leikdómara að hefja til skýj
anna leiksýningu sem fólki hefir
leiðst, — og hann heldur fram
að sje aðeins fyrir fáa útvalda.
En óperetta, sem ekki er fyrir
fjöldann, er ljeleg óperetta. Hjer
er um að ræða tegdnd leikskáld-
skapar sem stendur og fgllur með
því, hvort henni tekst að koma
fólki í gott skap. Og þegar henni
tekst það þá er þar með fallinn
hæstarjettardómur um að hún hafi
^áð tilgangi sínum.
Þetta var ein meiri háttar frum-
gýning, jeg hefi ajdrei sjeð leik
fggnað eins ákaflega hjer á vorri
gkki sjerlega eldheitu breiddar-
gráðu. Það .var klappað þegar
leikendur komu og fóru, eftir
hvert lag, hvern þatt, hvenær sem
I færi gafst, — og að leikslokum
þangað til fólk stóð uppgefið og
gat ekki meira, arinarnir hengu
máttlaúsir og helsveið í lófana.
Hvað kom til að fólk var svona
þakklátt og hrifið?
Söngvarnir töfruðu og fjörguðu
— „til fagnaðar og til móðs“. —
Efni leiksins rann mönnum til
rifja, þeir fundu til með Schubert,
— og samglöddust hinum haf-
ingjusömu elskendum, því ekkert
finst leikhúsgestum eins óumræði-,
lega yndislegt og þegar par eftir
par kemst heilu og höldnu í hjóna
bandið, fær að njótast,. Kristján
Kristjánsson (Schubert) söng að-
dáanlega, best af öllum (jeg get
ekki stilt mig um að láta þessa
leikmannsskoðun í ljós, og honum
tókst vel að sýna feimni og klaufa-
*
hátt hms óveraldarvana snill-
ings — alt nema sjálfan snilling-
inn, hina stóru heitu sál, geðið,
hina ofsalegu þrá og djúpu kvöl.
Fólki þótti vænt um að sjá Ragn-
ar Kvaran (von Schober) aftur,
liann hefir á sjer fyrirmannlegri
og hressilegri brag en vjer eigum
að venjast á leiksviði voru. —
Kannske var leikur hans á köflum
fullkaldur og hátíðlegur — getur
hann ekki brosað þegar hann
dansar við ungfrú Jóhönnu —
hvernig fór hann að verjast því
að hýrnaði yfir svip hans? Menn
voru mjög skotnir í ungfrú Jó-
hönnu Jóhannsdóttur (sem ljek
Hönnu, stúlkuná, sem Schubert
elskar) — skotnir í hennar björtu,
blossandi æsku. Nína Sveinsdóttir
Ijek ítölsku söngkonúna Grisi,
ljétt og kankvíslega, og gerði
virðingarverðar tilraunir til að
sýna suðræna grimd í ástum. Þá
ljek Gestur Pálsson mjög spaugi-
lega fígúru, Tschöll, föðurinn í
meyjaskemmunni, og tókst upp,
ýólk veltist um í hlátri. Og loks
voru allir hinir og allar hinar
— sem flest lögðu einhvern skerf
til þess að gera sýninguna ánægju
lega.
En það sem nú er sagt skýrir
ekki nema til hálfs þann fögnuð
sem geysaði á áheyrendabekkjun-
um alt kvöldið. Menn fundu, a
hjer var að gerast merkur við-
burður, sem markaði áfanga í
menningarþróun höfuðstaðarins.
Hjer var í fyrsta sinni, svo heitið
geti, sýndur söngleikur á íslensku
sviði, sunginn af íslenskum söngv-
urum við ágætan undirleik ís-
lenskrar hljómsveitar, en stjórnin
í höndum ungs meistara frá sjálfri
Vínarborg, dr. Mixa, samlanda
Schuberts, — og að þessu fanst
mönnum talsverður heimsborgar-
bragur, þrátt fyrir gömlu Iðnó
Kristján Albertson.
Fögnuður sá, sem ríkti meðal
leikhúsgesta í Iðnó á miðvikudags-
kvöld, var meiri en dæmi eru til
hjer áður. Og hann var skiljan-
legur. Með þessari fyrstu óper-
ettusýningu hefst nýr þáttur í tón-
listarlífi Reykjavíkur, og um leið
nýr þáttur í íslensku menningar-
lífi. Þetta kvöld gefur fulla á-
stæðu til að vona það, að hjeðan
í frá verði ekki staðar numið,
heldur gefi hinn góði árangur
þessarar sýningar t.ilefni til þess
að hafin verði sókn, sem stefnir
Hljómsveit Reykjavíkur.
að því, að fluttar verði hjer fram- J
vegis árlega óperettur, uns að því í
kemur, áð hægt verður að sýna
óperur.
í þessu sambandi verður ekki
hjá því komist að minnast hallar-
innar við Hverfisgötu, hins glæsi-
lega leikhúss, sem íslendingar
hafa reist í þeirri bjargföstu trú,
að þar muni hinar mismunandi
greinar leiklistar' eflast og blómg-
ast. Það mun brátt koma í ljós,
að þá er hin bættu skilyrði eru
fyrir hendi, mun leiklistin færast
í aukana og þá mun það verða
öllum auðskilið, að óumflýjanlegt
er að samstarf hefjist milli Hljóm-
sveitarinnar og Þjóðleikhússins.
Flýtum byggingu Þjóðleikhúss-
ins! •
Sameinum kraftána til nýrra
dáða, allir, sem að þessum ínálum
standa!
Hljómsveit Reykjavíkur hefir
hrundið þessari fyrstu óperettu af
stokkunum, og er með þessari til-
raun um hvorki meira nje minna
að ræða en stórvirki. Hljómsveitin
hefir hjer sýnt áhuga og dugnað,
sem er annars sjaldgæfur hjer á
landi, þegar um menningarmál er
að ræða. Frammistaða Hljómsveit-
arinnar má teljast prýðileg, enda
þótt nokkuð skorti á jafnvægi á
milli hinna mismunandi hljóðfæra
á köflum og stafar það ékki að
litlu leyti af því, að aðstaða
Hljómsveitarinnar á sjálfu áheyr-
endasvæðinu er óheppileg og var
það þess valdandi, að hún hljóm-
aði full sterkt á stöku stað, þar
sem söngurinn var veikur. Ann-
ars ber ekki að skilja leik Hljóm-
sveitarinnar þannig, að hún hafi
hjer áðéins tindirleik með h&nlh'
um, heldur er hlutvéfk hennar
jafnframt þáttur þess sem fram
fer, og er oft, ekki síður én söng-
urinn sjálfur, til skýringar og
áherslu þess, sem gerist á léik-
sviðinu.
Um söng leikaranna í heild
sinni er það að segja, að hann var
sljettur og feldur og kunnu allir
prýðilega vel hlutverk sín. — í
i'remstu röð ber að telja Kristján
Kristjánsson, sem ljek og söng
hlutverk Schuberts, og Jóhönnu
Jóhannsdóttur, sem ljek hlutverk
Hönnu, og frá sönglegu sjónar-
miði leystu hlutverk sín best af
hendi. Kom söngment þeirra skírt
í ljós, enda báru þau sönginn
uppi. Ragnar E. Kvaran hafði
einnig stórt og vandamikið hlut-
verk með höndum. Hann er ekki
lærður söngvari, en hefir frá nát.t-
úrunnar hendi blæfallega barytón-
rödd, er hann beitir með smekk-
vísi og lipurð, og setti hann ekki
síst með leik sínum og glæsi-
mensku svip á þennan söngleik.
Af öðrum leikendum vil jeg enn-
fremur nefna frú Jónínu Sveins-
dóttur og Sig. Markan. Frú Jón-
ína söng hlutverk itölsku óperu-
söngkonunnar Grisi vel og vand-
virknislega, en var ekki nógu
stórbrotin til að geta túlkað söng
frægrar óperusöngkonu. Líkt má
segja um Sig. Markan, sem söng
hlutverk óperusöngvarans Yogel,
Söngur hans var íágaður, en hlut-
verkið virðist ekki liggja vel fyrir
raddsvið hans, og voru háu tón-
arnir oft þvingaðir. Hin hlutverk-
in voru smærri, en laglega af
hendi leyst. Eins og gefur að
skilja mátti finna nokkrar mis-
3
j fellur. T. d. var raddsvið frú Láru
i Magnúsdóttur of lágt fyrir hlut-
verk hennar, og naut hún sín þess
vegna ekki vel. Aftur á móti
hæfði söngur Gests Pálssonar vei
hlutverki hins skoplega gamla
manns, Tschöll.
Óperettan er öll samin utan um
lög eftir Schubert. Og enda þótt
hin ljettari hlið tónskáldskapar
hans hafi orðið fyrir valinu, þarf
ekki að lýsa þeim tökum sem
músík þessa undramanns nær á
leikhúsgestunum.
Þeir eiga miklar þákkir skildar,
sem að þessari óperettusýningu
hafa unnið, og ber fyrst og fremst
að þaklia Dr. Franz Mixa, sem
hafði með höndum liina músík-
ölsku stjórn. Hún var í alla staði
framúrskarandi. en meira borin
uppi af listrænum skilningi og
vandvirkni heldur en af ólgandi
skapi og f jöri.
Hjer var um merkilegan við-
burð að ræða, sem mönnum mun
verða minnistæður, enda báru við-
tökur þær. sem óperettan fekk,
vott um hlýju og samúð með því
menningarstarfi sem hjer er að
hefjast.
Páll ísólfsson.
Hynsiókdémabölið
Unglingar smitaðir.
Heilbrigðar leiðbein-
ingar nauðsynlegar.
Orðasveimur hefir gengið um
það hjer í bænum undanfarna
daga, að kynsjúkdómasmitun hafi
átt sjer stað meðal nemenda Aust-
urþæjarskólans,
Ea eftjr þeim .upplýsingum, sem
blaðið hefir aflað sjer. er mál
þetta í engu sambandi við þann
skóla.
Það er Hannes Guðmundsson
læknir, sem er máli þessu kunnug-
astur ,og* hefir blaðið því snúið
sjer til hans.
Hann skýrði svo frá, að nokkru
fyrir jólin hafi tveir drengir kom-
ið til hans, 12 og 15 ára, er smit-
aðir voru af kynsjúkdómi.
Þótti Hannesi ástæða til að at-
huga það mál sem nákvæmlegast,
og komst hann bráðlega að raun
um. að tvær telpur á sama reki
voru smitaðar.
Að sjálfsögðu voru börn þessi
þegar tekin til lækninga og eru
enn undir læknis hendi.
Þrjii þeirra voru að vísu í Aust-
urbæjarskólanum, þegar þetta
komst upp, en .um smitunarhættu
af þeim hefir ekki getað verið að
ræða.
Þessi sjúkdómstilfelli gefa mönn
iim tilefni til að gera gangskör að
því, að heilbrigð fræðsla um þessi
efni verði aukin hjer í bænum,
enda munu læknar bæjarins nú
starfa að því að frekari og al-
mennari þekkingu verði komið út
meðal almennings, svo takast megi
að stemma stigu fyrir sjúkdómum
þessum, sem í öllum tilfellum á
að vera hægt að Tækna.
Frestur til afhendingar á skýrsl-
um til milliþinganefndar í at-
vinnumálum, er framlengdur til
7. febr. Verður veitt aðstoð við
útfyllingu skýrslanna í skrifstofu
nefndarinnar í Hafnarstræti 5.