Morgunblaðið - 16.02.1934, Page 5

MORGUNBLAÐH)
fþaðan yi’ði lielst til lítil til að
fullnægja raforkuþörf Reykjavík-
iiii meðan verið væri að borg'a
fýrsta virkjunarlánið. Þá var það
®g talið mögulegt,að ef byrjað væri
á því að virkja þenna miðfoss, þá
myndi það g-eta torvgldað fram-
kvæmdir síðari virkjunar. Því var
lagt til, að Efra-Sogið yrði virkj-
að.
En norsku verkfræðingarnir
gera fulla grein fyrir öllum
vafaatriðum. Það er nýtt í þeirra
greinargerð, að þeir sýna fram á,
að með vatnsmiðlun úr Þingvalla-
vatni er hægt að gera orkuver
Ljósafoss stæira, en menn áður
gerðu sjer grein fyrir.
Hitaveitan kemur til
sögunnar.
Og síðan 1928 er komið fram
nýtt atriði í málinu, sem er hita-
veitan, er dregúr mjög úr raf-
oi-kuþörf bæjarins.
■ Norsku verkfræðingarnir áætla
Taf o rk uþörfin a fyrst og fremst,
eins og hún er í norskum bæjuxn,
án hitaveitu, en jafnframt, eins og
þörfin verður hjer, þegar hitaveit-
an er kornin.
Árið 1928 var ekki reiknað með
því, a.ð hjer kæmi hitaveita fyrir
bæinn. Þá var Ljósafoss talinn of
afllítill. En norsku verkfræðing-
arnir sýna fram á, að reisa þarf
tvöfalt. stærri stöð við Sog'ið, ef
ekki er reiknað með hitaveitu. En
nú gera menn ráð fyrir henni.
sOg þá er Ljósafoss hentugastur.
Með því að gera ráð fyrir hita-
veitu í bæinn, þarf fyrsta Sogs-
virkjunin að géta framleitt 18
miljónir kilowatta yfir árið. En
Sje ekki hitaveitan, þarf rafmagns
framleiðsla stöðvarinn að vera 50
niilj. kilowött ái’lega.
Kostnaðurinn .
Gert er ráð fyrir, að úr Ljósa-
fossi fáist 25 þúsund hestöfl. En
við fyrstu virkjun verði virkjuð
‘10 þús. hestöfl. En jafnframt
fyrstu virkjun verði gert rtiikið
af þeim mannvirkjum er þurfa
til fullvirkjunar, svo sem stíflur,
'ínnrensli o. fl.
Alls eig'a mannvirkin við Sog,
við fyrstu virkjun Ljósafoss að
’kosta 41/2 miljón króna. En í
þeirri áætlun er reiknað hátt
verð á steypu og greftri, enda er
hið áætlaða verð lrærra en nú er
j Noregi t. d.
Háspennulína til Elliðaánna á
•að kosta 430—465 þúsund kr., og
spennistöð við Elliðaár 325 þús.
krónur.
Auk þess eru aukningar á inn-
anbæ jarkerfi Rafmagnsveitunnar
áætlaðar 11/2 milj. kr., svo alls
verður kostnaðurinn hátt á 7.
xmilj. kr.
Getur Reykjavík risið
undir kostnaðinum?
Þá er að athuga livernig Reykja
vík getur risið undir kostnaðinum
við þessa Sogsvirkjun. Það ligg-
ur í hlutarins eðli, að bæjarbxiar
geta ekki þegar í stað tekið við
hinni miklu rafma gnsvibót frá
Soginu, og' notfært, sjer hana.
Tekjur Rafmagnsveitunnar eru
nú kr. 1.150.000 á ári. Fyrsta
starfsár orkuversins við Ljósafoss
sem ætti að verða árið 1937, ætl-
ax rafmagnsstjóri að tekjur Raf-
magnsveitunnar geti orðið 50 þxis.
kr. hærri, eða 1,200.000. Með
jbeim tekjum hefir Rafmagnsveit-
an kr. 330 þúsund afgangs til að
kaupa fyrir rafmagn frá Soginu.
Fáist virkjunarlán með 6%
vöxtunx þurfa tekjur orkuversins
að verða kr. 400.000 árið 1937. Þá
vanta 70 þús. kr.
Nú má gera ráð fyrii*, að Hafn-
arfjörður t. d. kaupi rafmagn frá
Soginu, og jafnvel fleiri, og því
fáist þessar 70 þús. kr. annars
staðar að.
En þó það takist ekki, að Sog's-
stöðin selji til annara en Revk-
víkiðga fyrsta árið, má vera að
hægt vei’ði að konxa þessu vel fyr-
ir á annan hátt.
Áiúð 1937 á Ragmagnsveitan
eftir að borga kr. 500.000 af lán-
inu frá 1920. Árlega afborgunin
af því láni eru 100 þxxs. kr. Ef
hægt væri að taka þessa xxpphæð
með í Sogsvirkjunai’lánið, væri,
lxæg't að greiða þetta gamla lán
upp, svo afborganabyrðin yrði
nxinni er Ljósafossstöðin tekur til
starfa. Gæti því komið til málá
að rjett væri að leita eftir ríflegu
láni til Sogsvirkjunarinnar, svo
fengist. g'æti vægari afborgana-
kjör af þeirri upphæð, sem eft-
ir stendur af láninu frá 1920.
Vöxtur mannvirkja eft-
ir vaxandi þörf.
Þegar litið er yfir þau • 13 ár.
sem Rafmagnsveita Reykjavíkur
lxefir starfað, verður ekki annað
sagt, en fyrirtæki það liafi bless-
ast, vel, og sje álitlegt, xír því
það nú hefir getað konxið raf-
magnsnotkun b'æjarmanna á það
stig, að fjárhagslega trygt sje, að
ráðast í liina íxxiklu viðbót raf-
oxkuversins við Ljósafoss.
Fyrir 30 þúsund manna bæ,
liefði það verið alveg óhugsandi
að byrja rafmagúsveitu með 7 milj
kr. stofnkostnaði, ef á undan hefði
ekki verið fyrirtæki, sem komið
hefði rafmagnsnotkuninni það á
veg', að borið gæti hina stóru stöð
við Sogið.
Oft ber á þeim lirapallega mis-
skilningi manna á nxeðal, að mann
virki eigi að gera svo stór, að
þau íxæg'i þörfunum langt út í
framtíðina. Þá gleyma menn því,
live örlagaríkt það er fyrir fyrir-
tækin, að stofnkostnaður þeirra
sje ekki óþarflega hái*, gleyma
vöxtunum, sem þá þarf að greiða
árum saman, af óþarflega háurn
upp'hæðum.
V öxtur x notkun f er aldrei
franx í stökkunx. En aftur á móti
verða stökkin nauðsynleg í við-
bótum nxannvirkjaixna. Fjárhags-
lega hagkvæmast væri það, ef
vöxtur mannvirkjanna gæti hald-
ist í hendur jafnt og' þjett við
notaþörfina. Þetta er óframkvæm-
anlegt. Eix á hinn bóginn er nauð-
synlegt, að leggja það niður fyrir
sjer hvernig hægt er að láta
mannvirkin haldast sem best í
hendur við notaþöi’f, á þeim
grundvelli að sem minst af við-
bótum verði ónotað.
Því er byrjað á virkjun Sogsins,
þar sem byrjunin verður ódýrust.
Nú fá bæjarbúar rafmagn fyrir
37 kr. á mann á ári. Ekki má bú-
ast við því að sú upphæð lækki,
þó Sogsvirkjun komist á. En
menn þurfa. heldur ekki að bxx-
ast við því, að g'reiðsla bæjarbúa
fyrir rafmagn hækki verulega þó
Sogsstöðin taki til starfa. Greiðsl-
an getxxr orðið t. d. kr. 40 á mann,
eins og rafmag'ixsstjóri áætlar kr.
1,200.000 á ári. En fyrir þriggja
króna viðbótina fæst ef til vill
jafn mikil rafoi-ka og bæjarbxxa
nxx fá fyrir 37 krónur á áiú.
Þegar Sogsstöðin . tekxxr til
starfa fá Reykvíkingar xnikið
meira rafmagn en áður, fyrir
sama verð og þeir áður lxafa
greitt. Þetta vei’ður til þess að
ljetta mjög veruleg'a undir með
eflixxg' iðnaðarins hjer í bænum,
svo hjer verður hægt. að fraixxleiða
ýmislegt' í landinu, sem ekki hefir
veiúð hægt að franxleiða áður.
Þegar bætt verður við stöðina
við Ljósafoss, og hxxxi stækkxxð í
15 þxxs. hestöfl, verðxxr sxx viðbót
mxux ódýrari en rafmagnið frá
fyrstxx virkjuninni. Og þegar stöð-
iix verður stækkuð í 20 þús. liest-
öfl, vei’ður rafmagnið seixi þaðan
fæst sx7o ódýrt, að iðnaðai’raf-
magn verðxxr Ixægt. að selja þaðan
sama verði og það er selt lægst. x
Noreg'i. Því Sogið er hentugt og
ódýrt fallvatn, þó fyi’sta virkjun
sje eltki sjerlega ódýr fyrir bæ,
sem ekki er stærri en Reykjavík.
En með vaxandi notkun lækk-
ar i’afmagnsverðið. Og um leið
vex xxtbreiðsla. þeirra lífsþæginda.
er raforkan veitir.
í nxxverandi stöðu minni ber
nxjer auðvitað fyrst og frexxist að
hafa hagsmuni Reykjavíkur sjer-
staklega fyrir augxixn í þessxx máli.
Eix annars liafa afskifti nxín af
málinxx í milliþinganefndum og á
Alþingú, vei’ið eins mikið eða öllxx
fremxxr nxiðuð við hugsjónina xxm
orkxxveitxxr til hinna dreifðari
bygða. Og sú hugsjón mín er að
ræt.ast nieð þeirri virkjun Sog's-
ins, sem hjer er stofnað til, af því
að t.ilhögunin fxxllnægir því grund
vallarskilyrði fyrir sívaxandi út-
bi'eiðshx raforkxxnnar, að franx-
I
leiðshxverð orkxxnnar í orkxxverinu
fer sí-lækkandi nxeð vaxandi notk-
xin og aukinni A’irkjan.
Berjamín Kn*stjánsson:
Sendibrjef
til sr. Slgurðar Einarssonar,
íyrrum prests i Flatey.
Niðurl.
Þxx segir: Þetta er alt í lagi með.
Laxness, því að hann er með laxxk-
rjettxxni pólitískum eyrnamörkxxm
og er nxx fyrir löngu hættxxr að
skrifa í Morgunblaðið. Jeg seg'i:
Sjálfsagt er öll hans pólitík fróm
og vel meint, svo jeg' noti þín
orð, en það er eltki nóg. Vjer
verðum einnig að trúa því, að líf-
ið sje ekki þýðingarlaust. Vjer
verðxun að trúa á lífið eins'og gxxð
almáttugan og einkason hans,
Jesxi, þó að þjer finnist þetta nxx
vera orðin harla spaxxgileg fjar-
stæða og það heiti í þinni orðabók
„lxin fróma vesöld“. En þetta er
samt mjög einfaldur hlxxtxxr: Það
liggxxi' í okkar valdi að gera lífið
fagui’t og heilagt. En við getxxm
það ekki, nema við fyrst og frexnst.
trxxum á það sem slíkt.
Hjer skilur okkxxr klerkana á
við 'Halldór Kiljan Laxness, sem
virðist vera búinn að glata þessari
trxx, eða gerir a, m. k. tilraunir til
að draga dár. að hpnni. Okkur er
j?essi trxx heilagt áhugamál. Vjer
ætlxim að á henni velti óendanlega
nxikið um hamingju mannkynsins.
Ef til tvill rámar þig eitthvað í
þetta frá þinni prestskapart.íð í
Flatey, svo að ekki þarf að skýra
það frekar fyrir þjer. Eða mundir
þú, þeg'ar þú varst þjónandi prest-
ur hinnar íslenskxx þjóðkh’kjxx.
hafa hrópað amen og hallelúja
xúð g’uðlasti Laxness og' tláðst að
því sem óviðjafnanlegri snild? Nxx
ásakar þú mig fyrir að gera at-
hugasemd og finst það sjálfsagt,
að jeg hljóti að gera hana af
hræsni. Þú virðist ekki gera ráð
fyiúr þeiixi mögxxleikanxim, sem ó-
xxeitanlega liggxxr beinast við, að
j þetta sje gert, af fxilliú einlægni
1 og' saixnfæringu. Til hvers væri
jeg í kirkjunni, ef mjer xuidir-
niðri fyndist málefni hennar' fá-
sinna tóm eða „fróm vesöld", sem
■P'f’S
einxingis bæxú að draga spott að ’
Jeg er í kirkjxxnni og þjóna henni
aðeins af því. að mjer þykir væixt
uin málefni hennar og trxxi á það.
senx liina hamingjxnúkustu og vit-
urlegustxx laxxsn mannlegra vanda-
mála. Ef jeg hætti að trúa þessu,
nxundi jeg xxndir eins segja mig
xxr þjónxxstu kirkjunnar eins og
þú hefir gex’t. En nxeðan jeg er í
kii’kjxxnni, munu fáir, nema þxí.
vera svo g'lámskygnir að finnast
það bera vott um hræsni, þótt, jeg
verji málefni hennar og flytji þa.ð
eins og jeg hefi best vit á.
Þó að þjer kuixxxi að virðast það
undarlegt, þá er hjer um ein-
dregna sannfæringu að ræða. Hin
..kaldræna gagnrýni“ sem þið
Laxness ei’xxð svo hrifnir af getur
verið góð og heilsusamleg í mörg-
xxm tilfellxim, en jeg get ekki að-
hylst hana sem heildarafstöðxx sál-
arinnar gagtivart lífinxx. Eitthvrfð
af heitri mannúðarhugsun verðxtr
að fljóta með. Hjá Laxness vegast
á heiðni kaldræna vitsmunanna
og kaþólsk samxxð tilfinninganna
og Veitir ýmsum betur. Hann virð-
ist nxi sem stendxxr leggja kapp á
að auglýsa heiðni sína sem mest
af því að kaþólskan sýðxxr undir
niðri í djúpxxm sálarlífsins og hefir
verið bæld niður með valdi. Fyrir
lausatök hans á andlegum hlutum
hefir honxxm ekki heppnast að ná
jafnvæg’i í lífsskoðxxn sína og af
þessxx skapast þófleysið í ritsmíð
xuix hans. Þetta er í stuttu máli
kjarninn í gagnrýni minni á Lax
ness og xxm leið það, sem honum
er talið til vorkunnar. Hann er
barn sinnar tíðar, ennþá korn-
xxngxxr nxaður, sem hefir farið
1 geist, og alls eltki er að vænta að
hafi náð fullum þroska. Ungæðis
einkennin eru bersýnileg ennþá og
honxxm er enginn greiði ger með
því, að benda honxxm ekki á þau
Það er á margan hátt gott, að
skáld sjexx aðsóþsmikil og harð-
vítug í hugsunum, ef hugsanir
þeiri-a veiða ekki að leiðiixlegunx
vaðli eða hóflausum gorgeir. En
samt sem áður erxx þetta freki.r
einkenni þröngsýnna flokksþýj.t,
en gáfaðra og xíðsýnna manna.
jEftir því sem reynslan vex o.j
samxxð og vitsmunir dýpka kem
venjxxlega mildari blær inn í rh-
verk stórskáldanna. Þetta þýðir
ekki að þau kikni eða, bogni me 1
aldrinxxm heldur en þau vaxi 1
skilningi og fjarlægist þannig a.
sjálfxx sjer orustuhitann. Þan
skilja það, að bolabrögðin eiu
næg-ja ekki til'þess að endurleys;,
mennina. Eitt orð af skilningi e.
oft áhrifameira, en löng ræða flut
af forsi og ofurkappi. Því að ve >
Valföður var fólgið í Iiinum mæv.u
Mímisbrunni, og því er ekki ætí
mestxxr skáldskapur í hávaðanxuu
og busluganginum, heldxxr þar sem
dýpst er skygnst í rök lífsins.
Nú verður hjer ekki xim sir.vi
skrifað meira xxm þann mikla
mann og það óviðjafnanlega
skáld, Halldór Kiljan Laxness. -—
Sjálfsagt finst þjer þexta vexii
þegar oi’ðin „mikil andleg moð-
vella“. En-hvort tveggja er að við
ræðxxmst sjaldan. við og að þes i
orð erxx alls ekki skrifuð í neixx-
xxm hita, heldxxr aðeins í ofboðs
hversdagslegúm samræðxxtón, eii. s
og þxx sætir hjerna hinxxm megi 1
við skrifborðið mit.t og horfðir
með mjer út í nætxu’kyrðina á,
stjönxxxrnar og’ tunglsljósið, sem
glitrar á, hjai’nbreiðunum. Þegar
jeg horfi á allan þennan snjó, sem
viiðist vera óendanlegur eins og
sjálf eilífðin og mjallahvítur eins
og englar guðs í himninum, þá
gleyrni jeg því alveg livað þið
Laxness. í öllxxm ykkar berserks-
g’axxgi, eruð orðnir miklir menn
þarna sxxðxxr í höfxxðborginni. —- .
Hver einasti snækristall er eins
og hreinasta Völundarsmíð og
fönixixx hrynur í sindrandi felling-
unx ofan fjallshlíðina, það glóir
á mánasilfrið á fellum og rindum
og með djxxpum skuggunx í skörð-
xxm og giljxxm rís ásjóixa landsins
í siixni heljardýrð og verðxxr að
eiixni hlxxstaixdi sál. Þá finst mjer
(en ef til vill er það líka ban-
eitruð illgirni) -. Þessi xxtsýn jafn-
ast fyllilega á við skáldrit eftir
Halldór Kiljan Laxixess. Og hver
sem er hofundur hennar, þá hlýðír
það eigi, að di’aga spott að honum.
Friðxxr sje xxieð vkkxxr Laxness í
sxxðxxi’bygðum.
Þinn einlægur.
Benjamín Kristjánsson.
Takfð eftlr
í xitstillingarglugga okkar er kík-
ir, þar sem þjer getið sjeð í, hvort
þjer hafið byggingargalla á auga
yðar, og hvort þjer erxxð fjarsýnn
eða íxærsýnix. Hjá kíkinum er
spjald, þar sem þjer getið lesið
hx7að að auganu er. ,,Expei’t“ okk-
ar framkvæmir daglega ókeypis
rannsókn á sjónstyrkleika augn-
anna. Viðtalstími frá kl. 10—12
og 3—7.
F. D Thiele
Austurstræti 20.