Morgunblaðið - 01.12.1934, Blaðsíða 4

Morgunblaðið - 01.12.1934, Blaðsíða 4
4 MORGUNBLAÐIÐ LEIKHÚSIÐ: Stranmrof Halldórs Kiljan Lasaess. Nini Stefánsson Þ. Stephensen (Alda Kaldan). (Dagur Vestan). Höfuðpersónan í leiknum er sem hún hafi hænst að. Og svo reykvísk ríkiskona, frú Gæa hallar dóttirin sjer að brjósti Kaldan, hún er eitthvað innan Þess næsta, Dags Vestans verk- við fertugt, skilst manni, álit- íræðings, sem hún hefir kynst leg kona, en móðursjúk og fjas- íyrh* skemstu. gjörn. Maður hennar er víst I öðrum þætti er fjölskyldan talsvert eldri en hún, hversdags í veiðikofa, uppi á öræfum, um legur, önnum kafinn fjesýslu- haust. Dóttirin er boðin í maður, sambúð þeirra lygn og gleðskap niður í kaupstaðinn, notaleg, konán virðist jafnvel og móðirin er ekki ugglaus, tal- telja sjer trú um, að sjer þyki ar mikið um ást sína og um- vænt um hana. Þau eiga dótt- hyggju, alt sitt líf hefir hún ur, ungfrú Öldu, óskcp venju- helgað dótturinni, aldrei hugs- lega unga stúlku, sem er trú- að um annað en að vera henni lofuð, af því að henni leiðist, fyrirmynd og vernda hana frá — ungum, sveimhuga tónlistar- öllu illu. Þegar dóttirin er far- manni, sem í raun og veru er in, kemur Vestan, sem nú er ástfanginn af móðurinni. Þegar trúlofaður henni. Hann fær í það kemst upp, er hann vægð- staupinu með gamla manninum. arlaust rekinn á dyr (,,Ef þjer Þegar Vestan lætur orð falla segið eitt orð framar í mínu á þá leið, að Alda litli kippi húsi. þá kalla jeg á lögregl- s,jer ekki upp við þótt vín sje una,“ segir frúin við þennan haft um hönd, verður móðirin vandræðalega vesaling). Dótt- bæði hrygg og reið, — að hann irin skælir dálítið, segir að skuli tala svona um þennan mamma sín hafi aldrei unnað blessaðan saklevsingja, hver sjer neins, altaf vakað yfir lífi ætti að þekkja hana betur en sínu með tortryggni, verið hún, sem hefir alið hana upp? hrædd um sig, flæmt burtu alla Svo sloknai* alt í einu rafljósið — það verður straumrof. Þau ganga nú til svefns við kerta- ljós, hjónin fyrir innan, en Vestan á að sofa á dívan Öldu, í leiksviðs-herberginu. En nú verður Kaldan bráðkvaddur í rúmi sínu — og frúin hleypur inn til Vestans og ætlar að sturlast af harmi, þorir ekki að sofa inni hjá líkinu, og heldur ekki ein í fremra herberginu. Eftir dálitla stund tekst Vestan að róa hana, þau leggjast til hyíldar hvort á sínum dívan. Það sloknar á kertinu, og á skellur ógurlegt illviðri með þrumum og eldingum, það brestur og hriktir í kofanum, það hefir altaf verið reimt í honum—frúin ærist af hræðslu og í skini eldinganna sjer mað- ur hana hlaupa yfir gólfið og upp í til Vestans. Þessir tveir fyrstu þættir eru undirbúningur þess, sem á eftir fer, og ekki skemtilegir, við- ræðumar oftast mjög alvana- legar (banalar), og útkoma þeirra bragðlítil og fáskrúðug lýsing á fremur þunnu og leið- inlegu fólki. En í lok annars þáttar notar skáldið ytri á- stæður og aðsteðjandi viðburði meistaralega, hjer verður alt óumflýjanlegt, örlögin að al- máttugum harðstjóra, er þurka út mannlegan vilja og knýja lífið til blindrar hlýðni. Og svo kemur þriðji þáttur — og það er vegna hans sem leikurinn er gerður, þar birtist hugmynd verksins: að lýsa dýrinu í kon- unni. Frú Kaldan hefir ekki notið sín fyr en þessa nótt, lif henn- ar hefir verið vani, velsæmi, þolanlegt fyrirmyndarlíf í hlý- legri sambúð við mann, sem ekki náði tökum á ástríðum hennar. Nú er hún önnur, hún er nýfætt kvendýr, ástríðumik- ið og grimt, hún kastar grímu hinnar siðaströngu, óaðfinnan- legu hefðarkonu. vegsamar nekt sína, upprunaleikann, hina takmarkalausu eigingirni, bygg ir framtíð sínaábjargi síns insta eðlis, ekki á móðurástinni, sern Soffía Guðlaugsdóttir (Gæa Kaldan). Nini Stefánsson (Alda Kaldan). eyðist til ösku í hinum nýja eldi, sem brennur í holdi henn- ar, heldur á kveneðli sínu, neyð arópi náttúru sinnar eftir manni — jafnvel þótt hún verði að taka hann frá dóttur sinni. Hún vill flýja burt með Vest- an, aldrei sjá dóttur sína fram- ar. Og þegar hann hikar, talar um sakleysi Öldu litlu, þá um- hverfist hún af hatri og afbrýði, lýsir dóttur sinni sem spiltxú skepnu frá blautu barnsbeini, drykkfeldu, vergjörnu stelpu- Brynjólfur Jóhannesson (Loft- ur Kaldan). Nini Stefánsson (Alda Kaldan). Folalda- Hrossa- Svína- Reykt hrossabjúgu. Miðdagspylsur og Vínarpylsur. Altaf nýlagað kjötfars. Beinlausir fuglar, Spikþræddar rjúpur. Áleggspakkar á 25, 50, 75 aura og 1 kr. Pantið í tíma. Mafargerð Reykfavikur, Njálsgötu 2. Sími 1555. Ruglfsingasala. Til þess að gefa þeim, sem enn þá eru ekki viðskifta- vinir vorir, tækifæri til að reyna Mokka og ]a»a kl. höfum vjer í auglýsinga- skyni sett verðið niður um I krónu pr kg. Besta bragð og ilmur! Agætis danskt mjöl 18 au. Besta amerískt mjöl 23 au. nýkomið! Irma Hafnarstræti 22. Munið A. S. I. Uiðsjá ITIorgunblaflsins 1. des 1934 Bjarni IhDraransen, þjóðskáld lslandinga. Eftir Kristján nibertson. Eftirfarandi grein er for- — nð úrvalsljóðumBjarna Thorarensen, er Bókaversl- E. P. Briem gefur út, og kemur út í dag. Bjarni Thorarensen og Jónas Hallgrímsson voru báðir af því skáldakyni, sem vjer nefnum þjóð- skáld, af því að þjóðarhagur og og þjóðarlíðan fá svo sterkt á hug þeirra, að verk þeirra verður, vitandi og óafvitandi, að boðskap þeirrar heimspeki eða þeirrar stefnu, sem hugboð og eðlisfar segja þeim að mestn varði fyrir farnað þjóðarinnar. Á þeirra öld voru íslendingar á marga hind þjakaðir eftir langa iirbirgð og á- þján.Bjarni orti af vitmid sinnium fegurð sorgar og ógæfu, og ofur- gnótt mannlegra krafta til göfugs, ögrandi viðnáms. sem snýr hörm- um í stórlæti og Hfsnautn, og unir sköpum sínum af visku og þreki. En Jónas setti visku ogþreki þjóðar sinnar annað mark en að una sköpum sínum; hann vildi, að þjóðin berðist fyrir hamingju sinni, og orti um live lífið á ís- landi gæti verið fagnrt, myndi verða fagurt, þegar betrí öld væri runnin fyrir sigur íslensks mann- dóms. Þess veg'na varð hann and- legur foringi í viðreisnarbaráttu þjóðar sinnar, — en ekki Bjarni, sem þó var einn hiifðinglegasti, karlmannlegasti andi. sem land \-ort hefir alið, og heittrúaður á ágæti fslensks kyns, á lífið og á guð. Skáld sem þeir hlutu á sLrkum tímum að 'minna þjóðina á alt, sem helst mátti verða lienni fagnaðar- efni. Þeir ^rtu um fegurð íslenskr- ar náttúru, Jónas um alt, sem þar er blítt og elskulegt. og seiddi inn í l.jóð sín ilminn af jörðinni, fugla- söng', lækjanið, allan unað hins óbrotna. lieilbrigða sveitalífs í sumarfögrum dölum, luktum „him- inháum hnjúkafjöllum“. En þjóð- in býr í landi elds og íss, og land- ið er veðravíti megnið af árinu. Bjarni liorfist í augu við þessar staðreyndir, og hann fagnar þeim, glæsir þær, fyrir honum er ísland „snjómyndin geigfagrar glóðar full“, honum hlær hugur í brjósti þegar „tindafjöll skjálfa“, og liann ann hinni hvítu dýrð og lireinviðris-hiirkum íslenskra vetra, öllxi í náttúrunni sem hoðar ógn og stælir kfaftinn í þjóðinni. Báðir ortu xun „feðranna frægð“. Jónas dáir stórmennsku þeirra og afrek, hið glæsilega þjóð líf á söguöklinni, Aiþingi hið forna og hin skrautbúnu skip, sem „flutu með fríðasta lið, færandi vai-ninginn heim“, og lof lians er blandið trega. En Bjarni fæst. um lítt þótt þjóðin væri hamingju- minni en« forðum, honum er hug- stæðust sjálf hetjulund feðranna, sem óblíð örlög fá aldrei svipt niðjana, ef kjarni kynsins helst ó- spiltur, og er jafnfögur í nauðum sem veraldlegu gengi. Báðir ortu um ágæta menn á seinni öldum, Jónas tim þá, sem unnu afrek, eða brunnu af vilja til þess að verða þ.jóð sinni að liði: Eggert Ólafsson, Bjarna Thorarensen, Tómas Sæmundsson, Þorstein Helgason. Bjarni lieldnr líka . á lofti minningu nýtra manna og skörung'a, og yrkir þó ekki hest nm afrék þeirra, heldur viljastyrk og fyrirmennsku þegar á móti bljes (Sveinn Pálsson). En stei’kast hrífa hann örlög skip- brotsmanna og ógæfuinanna, þess ágætis, sem ekkert varð úr á ts- landi (Sæmundur Magnússon Hólm og Oddur Hjaltalín). Á auðnuleysisöldum þjóðarinnar hef- ir mest borið á slíku ágæti með íslendingum, og því verða kvæði Bjarna um þessa menn meira en mannlýsing — þaix verða að beinni' egg.jan til þjóðarinnar að meta ekki mennina eftir því einu, sem þeir fengu áorkað, heldur þeim málmi, sem í þeim var, þrátt fyrir alt. Tvent einkennir Bjarna sterk- ast, og fer sjaldan saman: baldið, lífssólgið, skapmikið þrek, sem enginn brestur er í, og dulræn, djúpvís trúhneig'ð, sem lætur sjer fátt um finnast ytra gengi og farnað. Og hvorttveggja rúmað- ist í sál hans baráttulaust, í ful’l- konxuu jafnvægi. Öll hans bestu kvæði eru oi't af heitri og sterkri trú, ekki bljúgn, auðmjúkri, skríðandi trú, helduv lotningarfullum, karlmannlegum fögnuði yfir fegurð og tign mann- legrar sálar, vissunni xim líf eftir dauða holdsins og guðdómlega stjórn bak við gleði og harma heimsins. Og' af því að guð er til og að verki í öllu, er hvert böl lieilagt og fagurt: Mundu það er guðs hjör, er við hjarta þitt kemur, og höndin helgastá, er hrellir þig. Hann elskar mótlætið og sorg- ina, en ekkert er honum fjær en meinlæti, lífsafneitun eða harm- kvæli. „Þrekmennið glaða‘‘ kallar Jónas hann í eftirmælum sínum. Mtxnnmælin lierma það sama, og

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.