Morgunblaðið - 08.01.1935, Side 4

4
Þriðjudaginn 8. jan. 1935
(□Erilsneyðing mjoltuir.
i >. i.
Jeg hefi orðið þess var, að um-
mæli herra dýralæknis Braga
Steingrímssonar, í viðtali við Morg
unblaðið 18. nóv., hafa valdið
nokkrum umræðum í bænum um
nauðsyn á gerilsneyðingu mjólk-
ur. Það væri vel, ef þetta umtal
yrði til þess, að þetta mikils-
verða mál gæti orðið rætt af þeim
sem þekkingu hafa á, og almenn-
ingur þannig fengið nytsamar upp
lýsingar og skilning á málinu.
Það sem jeg hefi að segja í þessu
máli, er nokkuð gagnstætt skoð-
un herra Braga Steingrímssonar.
Þó vil jeg taka fram, að jeg skal
vera fyrstur manna til að viður-
kenna hverja nýja staðreynd á
þessu sviði, sem fram kemur, én
vil aðeins færa í letur skoðun mína
og láta lienni fylgja nokkurar
staðreyndir, samkvæmt rannsókn-
um erlendra vísindamanna og
stofnana.
Herra Bragi Steingrímsson svar-
ar svohljóðandi fyrirspurn Morg-
unblaðsins: „Hvaða leið er örugg-
ust, til þess að fá-sem besta mjólk
td neyslu?“, með því að vitna í
þýsk mjólkurlög og benda á 4
grundvallaratriði þeirra laga svo-
hljóðandi: „Heilbrigðar kýr, hrein-
legar mjaltir, hrein og þrifaleg
íjós og síðast, þrifalega meðferð
mjólkurinnar". ,
Það ])arf ekki að fara út fyrir
pollinn, til þess að benda á slík
reglugerðarákvæði. Þau eru meðal
annars að finna í „Mjólkursölu-
reglugerð“ Mjólkurfjelags Reykja
víkur og „Reglugerð um meðferð
og sölu mjólkur“ fyrir Reykjavíic
og víðar.
Fyrirspurn Morgunblaðsins um
])að, hvort gerilsneyðing eða stas-
sanisering ekki geti bætt úr þeim
ágöllum, sem kunna að vera á
uppruna og meðferð mjóllturinn-
ar, svarar herra Bragi Steingríms-
son „hiklaust neitandi“.
Ráðstafanirnar, sem dýralækn-
irinn vill láta gera, eru „að gefa
út reglur um það, hvernig útbún-
aður fjósanna á að vera, svo að
þar geti verið þrifalegt, rakalaust,
ieftræsting góð og kýrnar hreinar.
Ýmis „patent“-útbúnaður sje nú
rnikið notaður í þýskum fjósum
til hreinlætis, sem lijer er óþekt-
ur“.
Það þarf ekki um að deila, að
mjólkin verður aldrei betri en
hún er þegar hún kemnr úr ósýkt-
um kýrspena. Þeir, sem heimta
gerladrápið í mjólkinni, gera það
af því að þeir Hta svo á, að að-
oms sje hægt að benda á „teoríur",
sem leysa þetta mál með reglu-
gerðum og eftirliti, en í frajn-
kvæmdinni sje málið óleysanlegt
nema með því, að drepa allar skað-
iegar bakteríur, sem í mjólkina
kunna að komast.
Gömul dæmisaga.
Þegar talað er um „teoríur“ og
,.praksis“ dettur mjer í hug gamla
s&gan „Kötturinn og mýsnar“. —
Mýsnar vildu ekki hafa neinn
kött, hann gerði oft usla í ]iði
þeirra. Bn þær gátu ekki Josnað
við kisu, og datt þeim þá snjall-
ræði í hug. Þær samþyktu á þingi
sínu lög þess efnis, að hjer eftir
skyldu allir kettir hafa bjöllu um
hálsinn, til þess að mýsnar vissu
um hættuna, þegar kisa nálgaðist.
Iíugmyndin var góð, en hvernig
fór urn framkvæmdina ? Ætli það
verði ekki álíka erfitt að liengja
bjöllu á bakteríurnar ?
Staðreyndir úr daglega
lífinu.
Jeg ætla nú að leiða fram nokk-
ur dæmi úr daglega lífinu, þar
sem mjólkurmálin af eðlilegum
ástæðum eru komin á hærra
þroskastig en hjer. í erlendum
barnamjólkurfjósum og víðar eru
gerðar margvíslegar heilbrigðis-
ráðstafanir, til að gera ógeril-
sneydda mjólk liættulausa.
Til sönnunar því, hve þetta eft-
irlit er örðugt, vil jeg benda á
eftirfarandi skoðanir nokkurra er-
lendra viðurkendra vísindamann
á þessu sviði.
Grinsted, hjeraðsdýralæknir í,
Alaborg, segir meðal annars: „Þeg
ar persónulegu hreinlæti er svo
ábótavant, er það ekki undarlegt,
að hreinlæti í fjósunum og við
mjaltirnar standi lágt, og þær
raunverulegu umbætur, sem kúa-
eftirlitið getur skírskotað til, eru
varla nema hjá því fólki, sem af
eðlishvöt hefi alt hreint og í reglu,
hvort heldur er úti eða inni“
Yfirdýralæknir Langkilde segir
í ritgerð sinni um „Prinripper
for den moderne hygiejniske Ko-
stald“ (Skand. Vet. Tidsskrift;
Okt. 1933), að „hin dönsku fjós
sjeu harla langt frá að uppfylla
þær kröfur, sem menn verði að
gera frá lífeðlisfræðilegu og heil-
brigðislegu sjónarmiði“.
Þegar svo er ástatt um hin
dönsku fjós, sem viðurkend hafa
verið að standa með þeim fremstu,
hvað halda menn þá að sje um
þau íslensku?
í nágrenni Odense hefir hjeraðs-
læknir Heerup rannsakað 106 bæi
og tekið blóðsýnishorn úr 602 per-
sónum, sem unnu við hráa mjólk-
Það sýndi sig, að það voru 43,
sem voru eða höfðu verið haldnir
af taugaveiki (höfðu „positivt
Widal“), og að 2 voru taugaveik-
isberar. Það var sorglegt að sjá
ástandið á bæjunum, sem hrópaði
á meira eftirlit. Bnn fremur er í
ársskýrslum borgarlæknisins í
Kaupmannahöfn hægt að sjá, hvað
undanfarin ár hefir þótt athuga-
vert meðal þeirra ltúabúa, sem
senda mjólkina til Kaupmanna-
hafnar; líkar skýrslur eru einnig
ti] frá öðrum stærri bæjum.
Nýlega liefir Fenger yfirlæknir
látið þá skoðun í ljósi, á grund-
velli enskra rannsókna, að af
hverjum 100 börnum með berkla-
hirtlabólgu muni altaf 90 hafa
smitast frá kúnum; af börnum
undir 5 ára aldri muni öll tilfellin
stafa frá kúm, og einnig muni
25% af beina- og liðaberklum
stafa af sömu orsök. ,
Það ska 1 fyllilega viðurkent að
berklaveiki í kúm á Islandi, er í
hlutfalli við það sem gerist í ná-
krannalöndunum tiltiiíuhra lág,
cg yjæmið því ekki sanfbærilegt
við íslenska staðhætti.
Próf. Wilson í London segir, að
hvernig svo sem aðgæJa sje við-
höfð við mjólkurframleiðsluna, sje
þó altaf möguleiki til þess að í
mjólkina berist sýklar, sem stafa
frá kúnuin eða starfsfólkinu.
Frá Boston hefir dr. Wilson,
MORGTTNBLAÐIÐ
árið 1911, lýst fars'ótt með 2000
sjúkdómstilfellum og 48 dauðs-
ícllum. 84% af hinum rannsökuðu
sökuðu sjúklingum höfðu fengið
mjólk frá fyrirmyndar búgarði,
með nýtísku heilbrigðismeðhöndl-
un á mjólkinni. Það fanst ekkert
saknæmt við kýrnar, en á bænum
höfðu verið mörg hálsbólgutilfelli,
og þaðan stafaði faraldurinn.
Það hefir greinilega sýnt sig,
i-i öllum tilraunum og rannsókn-
um, sem gerðar hafa verið, að hed
brigðiseftirlit með fjósum og
mjólkurstarfsfólki er í hættu frá
tveimur flokkum fólks. í fyrsta
lagi þeiin, sem eru veikir af smit-
andi sjúkdómi, en á svo lágu stígi,
að læknis er ekki vitjað, og í öðru
•lagi frá þeim, sem telja sig hrausta
en óafvitandi eru ,,kroniskir“
smitberar.
Fylsta hreinlæti og eftirlit
undirstöðuatriði í meðferð
mjólkur.
Þó hjer hafi verið sýnt fram á
írikla erfiðleika við að géra eftir-
iit með kúm, fjósum og fólki þann-
ig úr garði að öruggt sje, má ekki
á neinn hátt skilja það svo, að
eftirlitið sje lítils eða einskis virði.
Þvert á móti er það vitanlega und-
irstaðan undir því að mjólkin geti
verið góð, og ber því öllum skylda
til að hafa slíkt eftirlit sem allra
fullkomnast. Enda er það ófrá-
víkjanleg regla allra vandaðra og
fullkominna mjólkurbúa, að þau
gera mikinn greinarmun á útborg-
uðu mjólkurverði fyrir mjólkina,
eftir því hvað hún er góð, þegar
hún kemur í mjólkurbúið, og end-
ursenda alla mjólk, sem ekki þyk-
ir söluhæf. Bn aðeins af því að
alt slíkt eftirlit getur ekki rejmst
eínhlýtt, hefir eðlilega komið fram
hin almenna krafa um gerladráp í
m jólkinni.
Gerilsneyðing mjólkur.
Kostir og gallar.
Sú andstaða, sem gerilsneyðing
mjólkur hefir sætt, á rót sína að
rekja til skemmandi áhrifa, sem
elclri gerilsneyðingaraðferðir hafa
haft á fjörefni mjólkurinnar. Þar
af leiðandi hafa vísindamennirnir
reynt að finna aðferð til að geril-
sneyða mjólkina án þess að
skemma fjörefnin og þannig, að
mjólkin geti eftir sein áður haldið
öllum sínum upprunalegu góðu
eiginleikum.
ítalskur vísindamaður, dr. Stas-
sano, sem í 40 ár hefir unnið
við Pasteur-stofnunina í París,
hefir leyst þetta líklega stærsta
afrek á sviði heilbrigðisvísindanna,
síðan sjálfur Pasteur fann geril-
inn.
Stassano uppgötvaði, að fjör-
efni mjólkurinnar skemmdust
þegar hún í heitu ástandi komst í
samband við súrefni loftsins,
en það komst hún í hinum eldri
opnu gerilsneyðingartækjum. Nú
Jjet dr. Stassano smíða nýtt tæki.
Lýsingu á því er að finna í „8.
Beretning fra Statens Forsögs-
mejeri“ 1929. Eftirfarandi út-
dráttur er birtur í danska lækna-
blaðinu „Ugeskrift for Læger“
5. febr. 1931 (nr. 6 bls. 129) :
„Frá tilraunamjólkurbúi ríkis-
ins í Hilleröd var nýlega send út
skýrsla um aðra aðferð (áður er
]>ar talað um eldri aðferðir),. er
dr. Stassano við Pasteur-stofnun-
ina í París hefir sagt fyrir um.
Þessi aðferð byggist á því, að
ínjólkin er látin fara um lokað
pípukerfi, þar sem hún greinist í
þunn lög og hitnar jafnframt upp
i 75° á 15—16 sekúndum. Til þess
að eyðileggja ekki A- og C-fjör-
efnin, sem auðveldlegá eyðast
þegar þau verða fyrir áhrifum
súrefnisins, meðan á hituninni
stendur, er þetta gert án þess að
loft komist að. Með því eru ein-
mit-t uppfyltar þær kröfur, sem
gera verður um fullkomna með-
ferð mjólkurinnar, þ#fur og bragð
breytist ekki, mjólkin geymist
betúr, og fjörefnin eru óbreytt,
en sýklar drepast.
Ahrif sta&'saniseringar á bakt-
eríuinnihaldið hafa verið rann-
sökuð af próf. O. Bang. Það sýndi
sig að þessi hiú og hitunartími
nægði til l>ess að drepa bæði hinn
venjulega bakeríugróður sem og
bakteríur af Coliflokknum (saur-
gérla) og berklabakeríur.
Eigi minni þýðingu hafa rann-
sóknir próf. Friderieia á fjörefna-
innihaldi í stassaniseraðri mjólk.
Arangurinn af þeim er birtur í
áðurnefndri skýrslu. ,
A- og B-fjörefni þola allvel
upphitun, þar sem A-fjörefni þolir
120 stiga hita, vel að merkja er
súrefni er ekki til staðar, og B-
fjörefni missir aðeins lítið af
krafti sínum við hitun upp í 100
stig í nokkra tíma.
Binnig C-fjörefni kvað þola
tveggja tíma upphitun í 100 stig,
ef loft kemst ekki að.
Rannsóknirnar á A- og B-fjör-
efnainnihaldi voru gerðar á rottiy
ungum. Þeir voru settir á A- eða
B-fjörefnalaust undirstöðufóður.
Þegar vöxtur þeirra, eftir 4—5
vikur var hættur, var bætt mjólk
við undirstöðufóðrið, þannig að
sumir ungarnir fengu hráa, en
aðrir stassaniseraða mjólk. Nú var
athugað, hve stóra mjólkurskamta
þurfti til þess að clýrin færu aftur
að vaxa. Það kom þá í ljós, að
vöxturinn var hinn sami, hvort
sem dýrin fengu hráa eða stas-
saniseraða mjólk.
Tilraunirnar með C-f jörefni voru
gerðar á marsvínum, sem eru mjög
næm fyrir skorti á þessu fjörefni,
en þar sem ekki tókst að fá dýr-
in til að drekka nægilegt mjólkur-
magn, varð að hætta við tilraun-
irnar“.
Tilraunir gerðar á sjúku
barni.
Frá liinum góðkunna. barna-
spítala á Fuglebakken í Dan-
ir.örku, er í sama blaði á bls. 130
skýrsla frá yfirlækni spítalans, dr.
med. Vald Poulsen. Inn á spítal-
ann er lagt stúlkubarn þann 2.
sept. 1930, veikt af skyrbjúg, veiki
s:em álitið er að geti komið fram
í börnum, sem drekka mjólk ger-
ilsneydda með elclri aðferðunum,
vegna þess að þær aðferðir
sltemma C-fjörefni mjólkurinnar.
— Nú tekur þessi frægi spítali
sjúklingin til meðhöndlunar og
gefur honum eingöngu. sem læknis-
lyf stassaniseraða nýmjólk. í rit-
inu kemur löng vísindaleg sjúk-
dómslýsing, sem jeg hefi ekki
þýtt; en skírskota t.il áðurnefnds
rits, bls. 130, en útkonian er eft-
irfarandi:
„Barnið var, er það kom á spít-
ann, sett á fæði samsett af stas-
saniseraðri mjólk, liafrasúpu,
kexi og tvíbökum, og drakk það
að meðaltali 500 gr. stassaniseraða
mjólk á dag. Mjólkin var aðeins
hituð í 37 stig, áður en hún var
notuð.
Fyrstu dagana voru enn eymsli
við snertingu og blæðing úr tann-
holdinu, en þegar þann 8/9, eftir
6 daga, var blæðing hætt, og næstu
daga minkaði bólgan í gómnum.
Hún kveinlcaði sjer minna er hún
hún var þrifin og fór að hreyfa
fæturna frítt. Þann 15/9 hafa
gómarnir heilbrigt útlit og hnjá-
liðabólga er horfin.
Líkamshitinn, sem fyrstu 10 dag
ana var við og við dálítið hærri
en normalt, 38,2, varð normal aft-
ur.
Síðan var farið að nota venju-
legt ungbarnafæði.
Það lá þannig fyrir tilfelli af
barnaskyrbjúg, með megrun, tann-
holösblæðingum, beinaeymslum,
blóðleysi og öðrum tilheyrandi
einkennum, framkomið við fæði er
skorti C-fjörefni.
Eftir 12—14 daga meðhöndlun
með fæði, þar sem C-fjörefni gat
aðeins verið í stassaniseruðu mjólk
inni, hurfu einkennin. ,
Með tilraunum á rottum er það
M'.tinað, að A- og B-fjörefni eyðast
ekki við stassaniseringu á mjólk-
inni.
Ofanritað tilfelli sýnir, að einn-
ig það fjörefni er verkar gegn
skyrbjúgi, lieldur sjer“.
Hjer er ekki um neitt að vill-
ast. Þessi stórfrægi læknir tekur
barn, sjúkt af þeirri veiki, sem
fjörefnisskorturinn orsakar, og
læknar það með stassaniseraðri
nýmjólk.
Hver vill svo halda því fram að
stassanisering sje skaðleg fyrir
mjólkina? ,
Eftir að hafa lesið framanskráð
ummæli má mönnum vera ljóst, að
v.ísindamenn liafa gert alt, sem
í þeirra valdi hefir staðið til að
leysa þetta mikla vandamál. Með
hinni eldri gerilsneyðingu var
málið leyst á þá leið, að allar
hættulegar bakteríur voru drepn-
ar, en sá galli var þar á gjöf
Njarðar, að rannsóknir hafa sýnt,
a* fjörefni mjólkufinnar skemdust
eltki alllítið, og hefir því geril- •
sneyðingin fengið nokkra andmæl-
endur, enda hafa vísindin halclið
áfrani að leita að nýjum aðferðum,
sem gætu leyst þetta viðfangsefni,
að gerilsneyða mjólkina án þess
að skemma fjörefnin. Italski vís-
iudamaðurinn dr. Stassano leysti
þrautina og er nú lofsunginn um
gjörvallan heim.
Jeg.ætla að biðja háttvirta les-
enclur, að setja þetta ekki á neinn
hátt í samband við þau deilumál,
sem nú eru uppi hjer um meðferð
cg sölu mjólkur, en þeim sem til
þekkja, má vera kunnugt, að jeg
hefi barist fyrir þessu máli þau
ár, sem jeg hefi starfað við Mjólk-
urf.jelag Reykjavíkur, og tel því
skyldu mína, að leiða fram á sjón-
arsviðið nokkuð af þeim staðreynd
um og sönnunum, sem jeg liefi
n illi handa, svo að þeir, sem þetta
mál hugsa, geti orðið nokkuru
fróðari.
Eyjólfur Jóhannsson.
Hart aðgöngu.
Meðalmaður deyr þrítugur og er
grafinn sextugur, segir amerísk-
ur læknir.