Morgunblaðið - 05.05.1935, Qupperneq 3

Sunnudaginn 5. maí 1935.
MORGUN BLA.Ð1Ð
3
Arásír rauðliða
á fjárhagsafkomu sveitar- og
bæjarfjelaga.
Raddir úr sveit-
unum.
Sýslunefndarfundir hafa verið
haldnir víðsvegar um land að
mndanförnu.
Af fregnum þeim, sem borist
hafa af þessum fundum, er ljóst,
að það er fjárhagsafkoma sýslu-
sjÓðanna, sem nú er mesta á-
hyg-gjuefni manna út um bygðir
landsins.
Sýslunefndir hafa verið að gera
álýktanir um þessi mál og sent
„hæstvirtri" ríkisstjórn. Yirðist
það sameiginlegt álit sýslunefnda,
að hreinn voði sje fyrir dyrum
hjá sýslusjóðunum, ef ekki verði
nú þegar gert annað tveggja:
Að ljetta stórum útgjaldabyrð-
im af sýslufjelögunum, svo sem
berklavarnakostnaði eða öðru því-
líku, eða
að sýslusjóðum verði tafarlaust
sjeð fyrir nýjum tekjustofnum,
svo þeim verði kleift að rísa und-
ir hinum þungu byrðum.
Segja sýslunefndir ,að almenn-
ingur í sveitum sje gersamlega að
sligast undir hinum opinberu á-
lögum og þeim hreppsfjelögum
fjölgi með ári hverju, sem gefist
hreinlega upp.
Afleiðing skatta-
brjálæðis rauð-
liða.
’Ííönnum, sem einliver kynni
hafa haft af fjármálastefnu síð-
ustu þinga, getur ekki komið það
á óvart, að slíkar raddir berist
frá stjórnendum sýslufjelaganna,
sem getið er hjer að framan.
Þetta er bein afleiðing skatta-
málastefnu rauðliða, sem hófst á
haustþinginu og haldið var áfram
á þinginu í vetur.
Með skattafrumvarpi Eysteins
Jónssonar ,sem samþykt var á
haustþinginu, voru sveitar- og
bæjarfjelög í raun og veru gerð
ósjáJfbjarga fjárhagslega. Ríkið
rjeðist svo freklega á þann eina
skattstofn sveitar- og bæjarfje-
laga, beina skattinn, að þar var
bókstaflega ekkert eftir skilið
handa hinum.
En þar sem sveitar- og bæjar-
fjelög hafa ekki önnur úrræði til
þess að standast sín eigin út-
gjöld, lögboðin og ólögboðin,
var ekki nema um tvent að velja.
fyrir þau:
Annaðhvort að gefast upp g
lýsa sig gjaldþrota,
eða að pína gjölÚin út úr skatt-
þegnunum, hinum .sörnu skattþegn-
um, sem rauða stjórnin hafði rúið
inn að skyrtunni
Flest sveitar- og bæjarfjelög
hafa valið síðari kostinn og er
þeim það ekki láandi. Þau vilja
eðlilega í lengstu lög vera sjálf-
ráð um sín fjármál og ekki gefast
upp fyr en í fulla hnefana.
En það er blátt áfram hlægi-
legt, að blöð rauðu stjórnarinnar,
sem ber ábyrgðina á þessu skatta-
brjálæði, skulu leyfa sjer að ásaka
þau sveitar- og bæjarfjelög, sem
eru að reyna að standa í skilum
með sínar margvíslegu greiðslur.
En slíkar ásakanir má nú dag-
lega lesa í dagblaði Hriflunga
hjer í bænum, þar sem verið er að
skamma bæjarstjórn Reykjavíkur
fyrir það, að útsvörin eru hjer
há.
Auðvitað eru útsyörin há hjer í
bænum, eins og hvarvetna annars-
staðar og erfitt fyrir gjald-
endur undir þeim að rísa.
En hverjum er þetta að kenna?
Eru það ekki skattaræningjarn-
ir í ríkisstjórninni og handjárnalið
þeirra á Alþingi, sem eiga sökina
á þessu?
Jú, vissulega er það svo.
Þessir fjármálaóvitar hafa farið
ránshendi um þann eina skatt-
stofn, sem sveitar- og bæjarfjelög
hafa yfir að ráða.
Og það er engu líkara en að
það sje beinlínis ásetningur vald-
hafanna, að koma sveitar- og bæj-
arfjelögum í greiðsluþrot.
Minsta kosti virðist þetta vera
eina takmarkið, að því er Reykja-
vík snertir. Og þar eiga Reyk-
víkingar vafalaust þess að gjalda,
að þeir hafa ekki viljað lúta for-
sjá rauðliða í stórn bæjarmálanna.
En það getur svo farið, að
böðlar Reykjavíkur falli hjer á
eigin bragði — og þannig á það
að verða.
Reykvíkingar — hverrar stjórn-
málaskoðunar sem þeir annars eru
— fást aldreii.til að verða slíkir
eigin böðlar og sjálfsníðingar, að
þeir styðji þá menn til valda, sem
stefna að því a$ leggja í rústir
þeirra bæjarfjelag.
Samtaka, sýslu-
og bæjarfjelög!
Stjórnarskráin gerir ráð fyrir,
að svéitar- og bæjarfjelögin ráði
sjálf málefnum sínum. Og það er
áreiðanlega þjóðarheildinni fyrir
bestu, að þessi rjettur sveitarfje-
laganna haldist óskertur.
En nú er fjárhagsástand sveit-
ar- og bæjarfjelaga þannig orðið,
að þeirra sjálfstæði er glatað, ef
þau ekki hefjast handa nú þegar
og verja sjálfstjóm sína.
Það er því vissulega tími til
kominn fyrir svéitar- óg bæjar-
fjelög, að þau myndi allsherjar
feamtök innbyrðis og vinni í sam-
einingu að því, að bjarga sjálf-
stjórn sinni frá glötun.
Alþingi hefir nú tekið sjer frí
til Iiaustsins og skildi þannig við,
að sveitarfjelögin standa ráða-
laus.
Þenna tíma ættu sveitar- og
bæjarstjórnir að nota til þess að
undirbúa sín mál í sameiningu.
Þær eiga að halda sameiginlegan
landsfund, þar sem kjörnir full-
trúar frá öllum sýslu- og bæjar-
f jelögum á landinu koma saman og
ræða þessi mál og gera sameigin-
legar kröfur til Alþingis.
Færi vel á því, að Reykjavík,
höfuðstaður landsins, beitti sjer
fyrir slíkum fundi og að hann
yrði lialdinn hjer um líkt leyti og
'Alþingi kemur saman í haust.
Reykjavíkurbrjef.
4. maí 1935.
Vertíðin.
Óvenjulegt aflaleysi hefir
vefið á þessu ári hjer við land,
og sama sagan er í Noregi.
Hjer var ’ aflinn um síðustu
mánaðamót 33.565 þús. tonn,
en á sama tíriia í fyrra nál.
25% meiri, eða 43.441 tonn.
Vestmannaeyjar og Sand-
gerði eru einu verstöðvarnar er
hafa í ár meirf afla en í fyrra.
Hjer í Reykjavík var aflinn í
fyrra orðinn 11.393 tonn 1.
maí, en nú var hann 8780 tonn.
Meiri munur er á afla línuveið-
ara hjer og í fyrra, heldur en
á veiði togaranna. En afla-
leysið er ennþá tilfinnanlegra
á Vestfjörðum. Þg.r var aflinn
um síðustu mánaðamót % af
því sem hann var 1. maí í fyrra.
Á Austfjörðum nær aflinn ekki
helming á við fyrra árs afla og
á Norðurlandi er aflinn sára-
lítill, 89 tonn á móti 372 í
fyrra. n
F iskver slunin.
Af þessa árs afla hafa verið
seld um 10 þús. tonn sem ó-
verkaður saltfiskur. Og fiskur
frá fyrra ári er sama og allur
seldur. Fiskbirgðir eru því nú
með minna móti í landinu.
Þar eð það er sýnilegt, að
aflinn í ár verður hjer með
minna móti, liggur í augum
uppi að mjög mikið veltur á
því hvort tekst að fá sæmilegt
verð fyrir aflann.
En, sem kunnugt er, hefir við-
leitni valdhafanna í fisksölu-
málum snúist fyrst og fremst
um það, að sundra og eyði-
leggja þau frjálsu samtök út-
gerðarmanna, er hafa haft fisk
söluna aðallega með höndum
undanfarin ár, og getað haldið
öruggu verðlagi á fiskinum til
ómetanlegs gagns fyrir útgerð-
ina og þjóðina í heild sinni.
Þessir menn, sem alt þykj-
ast ætla að ,,skipuleggja“, hafa
að því stefnt, að koma fisksöl-
unni í það ólag sem á henni
var, áður en Sölusamband ísl.
fiskframleiðenda var stofnað.
Það þárf mikið ábyrgðar-
leysi til þess að fara þannig
með mestu v^lferðarmál þjóð-
arinnar, því hvernig fer um
fjárhag landsmanna ef fisk-
verslunin fer í vitleysu?
Ítalía.
Þeir Richard Thors og Jón
Árnason fóru í vik-unni áleiðis
til Ítalíu til þess að taka þátt
í væntanlegri samningagerð við
ítölsk stjórnarvöld um viðskifti
milli ítalíu og íslands. Sveinn
Björnsson sendiherra er þar
fyrir. Og eins mun þar vera
Hjeðinn Valdimarsson.
Engum getum verður að því
leitt hver árangur kann að
verða af samningum þessum.
En það mun víst að þunglega
horfist á um árangur, því
ítalir halda því mjög fram, að
þeir kaupi ekki af öðrum þjóð-
um meira en samsvai*ar sama
vörumagni og viðskiftaþjóðirn-
ar kaupa af þeim. En sem kunn
ugt er, reynist okkur erfitt um
að auka vörukaup frá Ítalíu í
stórum stíl. -i,!?>',.
Ábyrgðarleysi.
Það gegnir furðu, að lands-
stjórnin skuli gera sjer leik að
því að gera þeim mönnum, sem
með hin vandasömu viðskifta-
mál okkar fara, erfiðara fyrir
alveg að óþörfu.
En svo hefir verið gert með
stofnun hinnar nýju bílaeinka-
sölu.
Það er vitað, að viðskifta-
þjóðir okkar við Miðjarðarhaf
geta selt okkur bíla, og líta því
mjög á þá vörutegund í samn-
ingagerðum.
En samkvæmt nýlegum samn
ingi við Þjóðverja verðum við,
úr því bílaeinkasala er komin
á föt, að kaupa eins mikið af
þeim af bílum eins og hverri
annari þjóð. Með því að stofna
þessa nýju einkasölu er því
beinlínis verið að torvelda
samninga við þær þjóðir, sem
mest hafa keypt af afurðum
okkar. En á þeim viðskiftum
hafa bygst allar framfarir á
landi hjer síðustu áratugina.
Og hvað er það sem stjórnin
sjer sjer í því að stofna þessa
einkasölu?
Hún vönast eftir að geta
gert nokkrum Sjálfstæðismönn
um bölvun, og bætt nokkrum
pólitískum sjergæðingum á
bitlingajötu sína.
Til þess að koma slíku „hug
sjónamáli“ í framkvæmd er
fórnað dýrmætum þjóðarhags-
munum!
Togararnir.
Togararnir eru nú flestir að
veiðum djúpt vestur af Eldey,
á hinum nýfundna Eldeyjar-
banka. En þar er afli nú að
verða tregur. Virðist fiskurinn
vera þar að fjarlægjast landið.
Spumingin er, hvort þarna
sje fundin ,,útleið“ þorsksins
frá landinu vestur til Græn-
lands? Er von um að takast
megi að finna þá þorskaleið og
fylgja göngunni eftir, og með
því lengja vertíðina?
Fimtugur.
Flokksmenn Jónasar Jónsson
ar hafa haldið 50 ára afmæli
hans hátíðlegt með miklu
brauki og bramli. Um 40 menn,
sem meira og minna verðskuld
að, hafa þáð af J. J. em-
bætti eða bitlinga, hafa ritað
um hánn lofgreinar, eins og að
þakka fyrir matinn.
í gréinasæg þessum er hlað-
ið lofi á lofi ofan og enginn
blettur sýndur frekar en
ef maðurinn væri gallalaus og
alfullkominn. Með þessu móti
verða greinar þessar saman-
lagðar eins og sviplausar glans
myndir eða sætsúpa af dánar-
minningum. .
Stingur í stúf.
Þeir sem kynnu að taka þessa
lofgerðarvellu í alvöru hljóta
að standa þrumulostnir yfir því,
hvernig Framsóknarflokkurinn
hefir hagað sjer gagnvart þess
um dýrlingi sínum.
Var hann þá ekki þess verð-
ur eftir alt saman að standa
með tærnar þar sem þeir Hér-
mann Jónasson og Eysteinn
Jónsson hafa hælana? Því út-
skúfar Framsóknarflokkurinn
þessum manni frá því að mynda
landsstjórn, eða taka þátt í
stjórninni? Eru þeir flokks-
' menn hans Eysteinn og Her-
piann í augum greinarhöfunda
Jónasi fremri?
Eða er hitt það rjetta, að
bugað er að Jónasi Jónssyni 48;
lofgreinum sem uppbót fyrir
það að flokksmenn hans spörk-
uðu honum úr landsstjórninni?
Og þetta á sá fimtugi að gera
sjer að góðu. Minni er hann
gáfumaður en af er látið, ef
hann „sjer ekki hvar fiskur
liggur hjer undir steini.
Kiljan.
Misklíð er risin milli Hall-
dórs Kiljan Laxness rithöfund-
ar og sósíalistabroddanna. Til-
efnið er sögukorn, sem Kiljan
las upp á 1. maí hátíð sósíal-
ista í Iðnó. Þeim þótti hann
fara niðrandi orðum iim flokk-
inn og einstaka foringja hans.
Nýlega birti Alþýðublaðið
langa greinargerð eftir Guð-
mund Hagalín um nokkur at-
riði úr sögum Kiljans, sem al-
menningi mun hafa þótt óvið-
feldin.
Meðal annars var það, er
Kiljan ljet eina af sögupersón-
um sínum „klappa á lendina á
Guði almáttugum“.
Þetta þótti Guðmundi og Al-
þýðublaðinu ekkert athugavert.
— Þegar Kiljan talar um að
dangla í Drottinn almáttugan,
eykst ágæti hans í augum Al-
þýðuflokks.manna. En ef Kilj-
an vogar sjer að minnast á
óróasegg innan Alþýðuflokks-
ins og ofstopamann, sem notar
brotna stólfætur til að berja á
náunganum, þá er skáldið um
leið gert útlægt úr herbúðum
Alþýðuflokksins, og fær alls-
konar svívirðingar í tilbót.
Vflðskiltalif
i Þýskalaadi.
Samkvæmt nýjustu hagskýrsl
um jókst útflutningur frá
Þýskalandi í marsmánuði um
20% fram yfir febrúar-útflutn
inginn. í febrúar voru fluttar
út þýskar vörur fyrir 302 mil-
jónir rijíismarka, en í mars fyr
ir 365 miljónir. Innflutningur-
inn aftur á móti lækkaði úr
359 miljónum niður í 353 mil-
jónir ríkismarka. Hækkun út-
flutningsins stafar að nokkru
leyti af því að Saarhjeraðið
var talið með í fyrsta skifti í
marsmánuði. ,
Atvinnuleysingjum fækkaði
um 415.000, þó að 50.000 at-
vinnulausra manna í Saar hafi
verið taldar með.
Eins og undanfarin ár hafa
þýskar skipasmíðastöðvar feng
ið margar pantanir frá erlend-
um skipafjelögum og hefir það
orðið þýsku atvinnulífi að miklu
gagni. Fyrir skömmu var hleypt
af stokkunum tveimur mjög
stórum olíuskipum; annað var
keypt af Standard Vacuum Oil
Co. og er það fimtánda skipið
sem þetta fjelag lætur smíða
í Þýskalandi, hitt var smíðað
handa Angle-Saxon Petroleum
Co. í London.
Mjög mikil aukning fram-
leiðslu og sölu hefir einnig átt
sjer stað í bifreiðaiðnaði. 1
marsmánuði voru seldar 29.683
nýjar bifreiðar, þ. e. 69% fram
yfir söluna í mars 1934.
<m