Morgunblaðið - 19.06.1935, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 19. júní 1935,
WÖRGlTNSIkAmfi
»
Frí Plawiel taarÉi
írá Krossavík í Vopnafirði.
Frú Margrjet andaðist á Vopna-
firði 4. þ. m., 77 ára að aldri.
Margrjet í Krossavík var hún
jafnan nefnd í sveít sinni, og
liljómur var í nafninu, það vakti
lilýju í liuga sveitunga liennar,
jjjegar það var nefnt. Orsakir til
Mafgrjet G-unnarsdóttir.
jþess voru margar. Hún var hús-
freyja á einu höfuðbóli sveitar-
innar, þar sem margir komu og
nutu gestrisni; hún var móðir
■efnilegra og góðra barria og um-
hyggjusörn fósturmóðir margra
fósturbarna; hún var glæsileg
kona og virðuleg í allri fram-
.göngu, og virt af öllum og vel
metin vegna mannkosta og góðra
hæfileika.
Margrjet var ein hinna mörgu
systkina frá Brekku í Fljótsdal á
Hýeraði, fædd þar 23. maí 1858,
•■dóttir merkishjónanna Gunnars
Gunnarssonar bónda og Guðrúnax'
Hallgrímsdóttur, konu hans. Lifa
nú aðeins tveir bræður af systkin-
um þessum, síra Sigurður Gunn-
arsson præp. hon. í Reyltjavík, nú
-87 ára gamall, og Gunnar H.
■Gunnarsson fyrverandi hrepp-
stjóri á Ljótsstöðum í Vopnafirði,
faðir Gunnars skálds Gunnars-
sonar.
Margrjet giftist árið 1880 dör-
■gen Sigfússyni, Stefánssonar pró-
fasts Árnasonar að Valþjófsstað.
Fyrstu hjúskaparárin bjuggu þau
«ð Skriðuklaustri hjá foreldrum
Görgens, síðan að Ási í Fellum
-árin 1884—1893. Fluttust þá að
lírossavík í Vopnafirði, er Jörgen
keypti árið 1893. Bjuggu þau þar
þar til er Jörgen andaðist 7. á-
gústl928. Þau eignuðust 6 börn
■og eru þrjú þeirra á lífi: Sigmar,
"búfræðingur og bóndi í Krossa-
vík; Jóhanna, gift Sigurði kenn-
ara Heiðdal, nú hælisstjóra á Eyr-
íirbakka, og Ásrún, gift Ólafi
Methúsalemssyni kaupfjelags-
stjóra á Vopnafirði. Tvær dætur
mistu þau hjónin lcornungar, en
Guðrún dóttir þeirra var kenslu-
kona um nokkur ár, síðan hús-
freyja í Syðrivík, gift Steindóri
Kristjánssyni bónda, mjög mikil-
liæf kona og elskuð af öllum, er
henni kyntust; en hún andaðist
fyrir 14 árum. — Fósturbörn
þeirra hjóna voru Björn Guð-
-mundsson, er varð bóndi á Skjal-
þingsstöðum, nú látinn; Margrjet
Ólafsdóttir, gift húsfreyja á Vind-
felli, og Guðfinna Þorsteinsdóttir,
■gift húsfreyja í Teigi í Vopna-
firði, auk margra unglinga, er
lijá þeim dvöldu lengri eða skemri
tíma, við sömu aðbúð, ástúð og
umhyggju og þeirra eigin börn.
Höfðu þau hjónin Jörgen og Mar-
grjet allumfangsmikið bú bæði í
Ási og Krossavík, og voru af öll-
um vel metni. Hjónabandið far-
sælt, gestrisni og hjálpfýsi mikil.
Jörgen var lengi oddviti í hinum
fjölmenna og víðlenda Vopna-
fjarðarhreppi, ljet og önnur inn-
anhjeraðsmál mjög til sín taka.
Margrjet stundaði heimilið með
um ve] metin. Hjónabandið far-
henni var svo eiginleg, enda var
hún prýðilega gefin til sálar og
líkama, fagurlega limuð, fríð sýn-
um, svo orð fór af, listfeng, er til
handanna kom, hjartagæskan,
friðarlundin og trygðin frábær,
og skapfesta engu síður. Fram-
koman öll prúðmannleg, enda
hafði hún notið góðrar mentunar
í axsku, bæði í foreldrahúsurn og
einnig í Reykjavík.
Þegar jeg árið 1899 fluttist sem
prestur til Vopnafjarðar, var
Krossavík eitt af þeim góðu heim-
ilum sveitarinnar, sem jeg fljótt
kjuitist. Það var gott að koma
þangað og gista þar. Að vísu voru
hjónin næsta ólík í jdri fram-
komu, að minsta kosti við fyrstu
kynningu, hann fátalaður, hún
fljótteknari og hlýrri. En ágætur
drengur reyndist Jörgen við nán-
ari kynningu og var gott að vera
í samvinnu við hann. Það var
bjart yfir Krossavíkurheimili á
þeim árum, en seinna syrti að.
Fyrst urðu þau hjón fyrir þeirri
sorg, að sjá á balc Guðrúnu dótt-
ur sinni; þá druknaði Björn fóst-
ursonur þeirra. 1928 misti frú
Margrjet svo mann. sinn, og dvaldi
síðan ekkjuár sín idð ástúðlega
aðbvlð hjá dóttur og tengdasyni
á Vopnafirði. Þar andaðist hún og
hlaut fagurt og friðsælt andlát.
Það, sem mest einkendi frú
Margrjeti í mínum augum, var
friður sá og rósemi, sem mjer
fanst ávalt vera kringum hana,
og ástúðin, sem frá henni
streymdi Mjer fanst altaf b.jdEP
yfir henni, einnig síðast, þegar jeg
sá hana, eftir að harmur og erf-
iðleikar höfðu heimsótt hana. Og
jeg var ekki í neinum vafa um,
hvaðan birta svi stafaði. Það var
trúin, sem bjó í hjarta hennar,
sem stráði geislum yfir líf hennar,
bæði á góðu dögunum og hinum
erfiðu. í þeirri birtu geymi jeg
minningu hinnar mætu konu.
15. jiíní 1935.
Sigurður Sívertsen.
Æfisaga Lawrence
á kvikmynd.
Alexander Corda ætlar að gera
kvikmynd af ævisögu Lawrence
ofursta. Hafa myndasmiðir þegar
verið sendir til Arabíu að taka
þar ýmis atriði myndarinnar.
Fyrst verður í myndinni lýst
æskuárum Lawrence í Oxford,
því næst þegar hann var forn-
fræðingur í Litlu Asíu. En aðal-
kjarninn verður lýsingin á starfi
lians í heimsstyrjöldinni. Mikill
hluti myndarinnar verður tekin í
Trausjordaníu, þar sem hann
stjórnaði Aröbum í stríðinu gegn
Tyrkjum.
Leslie Howard á að leika hlut-
verkið Lawrence.
Runólfur Halldórsson
fyrv. hreppstjóri
á Syðri-Rauðalæk.
14. þ. m. voru til moldar bornar
að Árbæ í Holtum jarðneskar leif-
ar Runólfs Halldórssonar hrepp-
stjóra á Syðri-Rauðalæk í Rang-
árþingi. Runólfur á Rauðalæk
var yfir sex tugi ára einn stærsti
og merkasti bóndi á Suðurlandi.
Hann var fæddnr á Syðri-Rauða-
læk 23. nóv. 1850, sonur hjón-
anna Halldórs Halldórssonar og
Elínar Tómasdóttur er þar
bjuggu. Þegar hann var 21 árs,
byrjaði hann búskap á Rauðalæk
á móti föður sínum, í fyrstu mjög
efnalítill, en brátt kom í ljós hjá
honum hagsýni, ráðdeild, fyrir-
liyggja og dugnaður í ríkum mæli,
og leið því eigi á löngu að hon-
um græddist fje. Var hann alla-
jafna alla sína löngu búskapartíð,
ekki aðeins efnaðasti bóndi sveitar
sinnar — og oft bjargvættur fá-
tækra þar og víðar, þegar fokið
var í flest skjól — heldur og í
sýslunni. Ábýlisjörð sína prýddi
hann og' bætti svo, að því hefir
verið við brugðið, og öll umgengni
á heimili hans utan bæjar og inn-
an, var sannkölluð fyrirmynd.
Runólfur var ágætur húsbóndi,
enda belst honum vel á hjúum.
Hann var fjörmaður, og skemti-
legur í viðræðum, hestamaður
góður, enda átti liann oft ágæta
hesta og- fór vel með þá. Vel
fylgdist liann með tímanum, og
tók opnum örmum öllum breyting-
Um í búnaði, sem urðu um hans
daga, ef hann áleit þær til bóta.
Runólfur gengdi öllum trúnað-
arstörfum sem venja er að fela
bændum. Var hreppstjóri og odd-
viti í fleiri áratugi, sýslunefndar-
maður, safnaðarfulltrúi, deildar-
stjórí, fjái’haldsmaður ómyndugra
með fleiru. Það mátti með sanni
segja að liann hefði óskorað traust
allra samtíðarmanna sinna er til
hans þektu.
Skarð slíltra manna sem Runólfs
á Rauðalæk er vandfylt. Hann
var sómi sinnar stjettar, og hin
besta fyrirmynd ungum mönnum.
Kona lians var Guðný Bjarna-
dóttir frá Efri Rauðalæk, dugnað-
ar og myndarkona; er hún látin
fyrir nokkrum árum.
Börn þeirra eru: Gunnar hrepp-
stjóri á Rauðalæk, og Valgerður,
sem hefir stjórnað búi föður síns
undanfarin ár. Nokkur börn ólu
þau hjón upp, bæði skyld og
vandalaus.
Far þú í guðsfriði burt úr þess-
ari tilveru, minn tryggi og góði
vinur Runólfur Halldórsson. —
Hafðu hjartans þökk fyrir öll þau
kynni sem jeg liafði af þjer, —
og- inunu margir það sama
segja — og alt gott sem þú gerðir
hjer vor á meðal. Guð almáttugur
taki nú á móti þjer, og láti góðar
verur og göfugar leiðbeina þjer
áfram til fullkomnunar í löndum
lifenda.
Vinur.
Gagnfræðaskóla Reykjavíkur átti
að segja upp í gæi', en því var
frestað þangað til kl. 2 í dag. —
Skólauppsögnin fer fram í Bað-
stofu iðnaðarmanna.
Ný íslandslýsing
á Þýsku.
Dr. Walter Iwan: Island,
Studien zu einer Landes-
kunde, Stuttgart. 1935.
Vjer fslendingar eigur að rann-
saka land vort sjálfir sem best,
°g vjer þurfum að vera nýtnir á
öll tækifæri til að breiða út þekk-
ingu á því meðal annara þjóða.
Vjer megum helst ekki una því,
að fróðir menn erlendir viti aðeins
það tvent um ísland, að þar sje
hver, sem heitir Geysir og eld-
fjal;l, sem lieitir Hekla. Á öld hins
óskoraða auglýsingavalds skilja
flestar þjóðir, hverja þýðingu
það hefir, að þekking á landi
þeiri’a sje breidd út sem best. Ot-
ar þar hver sínu óspart fram.
Nú er það altaf nokkrum tak-
mörkunum bundið, hve oss íslend-
ingum tekst að breiða sjálfir út
þékkingu á landi voru. Ber margt
til þess. Megum vjer því vera
þakklátir þeim erlendum mönn-
um, sem slíkt gera fyrir oss,
ef til þess verks er vandað.
Sumrin 1927 og 1928 ferðuðust
um ísland tveir ungir þýskir vís-
indamenn. Heitir annar þeirra
Walter Iwan. Fóru þeir bæði um
bygðir og óræfi, dvöldu í Fróðar-
dölum um hríð, og í Krýsuvík og
víðar, fóru loks út á íslenskt fiski-
skip og kyntu sjer aflabrögð.
Bh'tist nú í sumai' árangurinn
af ferðum þessum og þeim rann-
sóknum, er við þær eru bundnar.
Það er bók sú, sem að ofan getur.
Eins og nafnið bendir til er hjer
um drög að lýsingu íslands að
ræða. Auk þéirra rannsókna er
höfundur gerði sjálfur, liggur
bókinni til grundvallar rækilegur
lestur alls hins merkasta, sem um
efnið hefir verið ritað. Er þar
stutt yfirlit yfir jarðfræði lands-
ins og myndun, loftslag og jurta-
gróður, landslagslýsingar og loks
stuttur kafli um þjóðina og henn-
ar hætti.
Iljer er þjappað saman á þjett-
prentaðar 150 síður tiltölulega
miklum fróðleilc um ísland, en í
svo stuttu riti er, eins og við má
búast, víða fljótt yfir sögu far-
ið. En úr því bætir yfirgripsmikil
ritskrá, sem vísar lesandanum á,
hvar nánari upplýsinga sje að
leita um sjerhvað það, sem á er
drepið. Bókin er því þannig úr
garði gerð, að þeir, .er langar að
fræðast um ísland geti að ágrip-
inu lesnu snúið sjer beint að þeim
heimildum er til eru um þau at-
riði, er þeir kynnu að vilja fræð-
ast betur um. Getur ritskráin 623
rita og ritgerða eftir íslenska
menn og erlenda — á íslensku.
Norðurlandamálum, ensku þýsku
og frönsku.
Öil ber bókin þess merki, að
mikil vinna hefir verið í hana
lögð, og mun höfundur gæta allr-
ar varúðar í dómum sínum um
þau atriði, er fræðimenn greinir
á um eða enn eru lítt rannsökuð.
Bókina helgar hann minningu
Þorvaldar Thoroddsen, „er með
þrautseigum og rækilegum rann-
sóltnum sínum lagði öruggan
grundvöll undir landfræði fs-
lands“.
Landfræðistofnun Berlínarhá-
skóla hefir gefið bókina út og er
henni þar með skipað í röð vís-
indarita.
Enda þótt Þjóðverjar hafi
allra erlendra manna mest ritað
um Island, svo margt sje hægt að
lesa á þýsku um íslensk efni, auk
þess sem íslendingar sjálfir hafa
þar eftir sig látið, hefir dr. Iwan
unnið þarft verk og þakkavert með
þessu riti. Rækt sú við fomger-
manskan menningararf, sem þjóð-
ernisjafnaðarstefnan boðar, vekur
þá löngun hjá fleiri og fleiri
Þjóðverjum að vita einhver déíli
á landinu, þar sem Ljóðaedda
fæddist. Mun þá þessi íslandslýs;-
ing handhægur leiðarvísir, svo
langt sem hún nær.
Kn. A.
Skólamyndlr
Dybdahls.
Skýringar eftir Árna Friðriksson.
Fyrir nokkru komu út hjá bóka-
verslun Guðmundar Gamalíelsson-
ar skýringar á skólamyndum Dyb-
dalils í heilsufræði og dýrafræði.
Hefir mag. Árni Friðriksson samið
þær. Þetta var þarft verk. Mynd-
irnar hafa um nokkur ár verið
notaðar í kenslu í skólum lands-
ins, en þeim hafa aðeins fylgt ófuH
komnar skýringar á norsku máli.
í raun og veru eru þessar skýr-
ingar Árna heil kénslubók. Hún
liefst með formála liöfundar, þá
fylgir inngangur um sellnna, um
breytingu og’ þróu’n dýraríkisms,
um skyldleika dýranna og um vefi.
Því næst koma 5 flokkar. í fyrsta
flokki eru skýringar á veggspjöld-
um, sem á eru myndir af líffær-
um mannsins. í öðrum flokki eru
myndir af spendýrum, í þriðja
flokki af fuglum, í fjórða flokki
af skriðdýrum, froskdýrum og
fiskum og loks í fimta flokki af
lágdýrunum (hryggleysingjun-
um)-
Er bókin hin vandaðasta að öll-
um frágangi, um efni og niður-
skipan þess, mjög þörf, og eiga
því bæði höfundur og útgefandi
þakkir skilið fyrir liana.
J.
Hundur tefur
ferðamannaskip.
Fyrir skömmu var ameríska
ferðamannaskipið „Britannic" á
leið frá Englandi til Le Havre. Þá
vildi það til að kjölturakki fell
fyrir borð. Skipið var stöðvað
eins fljótt og kostur var á, en þá
höfðu tveir fiskimenn á báti bjarg
að hundinum og reru með hann
til lands. En það mátti ekki við
gangast, því að um leið og hund-
urinn kom á land í Englandi, vaið
að setja hann í 6 mánaða sóttkví.
Það var því sent loftskeyti til
stöðvarinnar í Calshot o'g beðið
um að senda skip á móti bátminí,
ná í hutidinn og koma með hann
til „Britannic". Og á meðan beið
hið 30.000 smálesta stórskip. Að
lokum kom björgunarbátur með
liundinn, og þá gat skipið haldið
ferðinni áfram.