Morgunblaðið - 28.07.1935, Blaðsíða 4

4_______________ _________________
Frjettabrjef frá Austfjörðum.
Þolinmæði kjósenda á Seyðisfirði. — Hlut-
drægni innflutningsnefndar og verslunar-
kúgun kaupfjelaganna. Fjelög fá einkaleyfi
til sauðf járslátrunar, en geta ekki staðið í
skilum.
Sunnudaginn 28. júlí 1935.
Frá Seyðisfirði er blaðinu skrif-
að:
Fundafrjettir.
Hjer hefir verið fremur hljótt
um landsmálin nú um skeið, eða
síðan Ilaraldur Guðmundsson fór
hjeðan. Kjósendur hans bíða með
ótrúlegri þolinmæði eftir efndum
allra hans fögru loforða, sem enn
eru með öllu óuppfylt. — Þegar
H. G. náði hjer kosningu 1931,
fylktu kjósendur hans liði um göt-
ur bæjarins með miklu sigurkvaki
og hrósuðu sigri yfir því „að hafa
drepið fjandans „Ihaldið" á Seyð-
i.sfirði“, og ljetu hátt um það, að
með því væru öll lífsins gæði feng-
in.
Bn hið raunverulega er, að síð-
an hefír ásfandíð farið hjer dag-
versnandi, skuldir hæjarsjóðs
hækkað svo, að engar líkur eru til
að það, sem gjaldendum er ætlað
að greiða, fáist greitt, og ár frá
ári fer atvinnuleysi hjer vaxandi.
Það má ekki skilja þetta svo
að hið versnandi ástand sje Har-
aldi Guðmundssyni um að kenna,
honum var ofvaxið að ráða við
það. Bn furðu gegnir hve ýmsir
kjósendur hjer eru auðtrúa á glam
uryrði hinna rauðu valdasjúku
ólánsmanna, sem með völdin fara.
Það væri ekki ólíklegt að „hátt-
virtir kjósendur“ væru nú farnir
að 'sjá hve hin fögru loforð þess-
;;ra. manna eru haldlaus, og „stað-
i c-yiidirn'ar“ ættu að hafa veikt
. rúna á komu hins lofaða sælu-
rlkis.
Þin-;nanni kjördæmisins fanst
j að c k'.a ómaksins vert að eyða
. úna og striti í það að koma og
1 ala við kjósendur sína á stjórn-
málafundi þeim, er haldinn var
hjer 25. júní.
Á þeim fundi hóf Jón Pálmason
ranræður. Talaði hann aðallega
fim fjármálin og atvinnumálin.
Lýsti fjármálaóreiðu þeirri, er
verið hefði á þeim 8 árum,.sem
Pramsóknar- og Jafnaðarmenn
hefðu farið með völdin í landinu.
Benti á að samanlagðar tekjur
ríkissjóðs, á þessum árum, hefðu
farið langt fram úr því, sem clæmi
væru til áður, sem öllu hefði verið
eytt. Þjóðin hefði verið pínd með
sköttum, og skuldir aukist um
tugir miljóna, og að nú væri svo
komið skattálögum og skuldum,
að þjóðin gæti ekki lengur undir-
risið. Atvinnuvegirnir að gefast
upp vegna skattabyrða og síðasta
lántaka stjórnarinnar hefði feng-
ist með þeim skilyrðum, sem þjóð-
inni væri vansæmd að. Um skipu-
lagning afurðasölunnar væri það
að segja, að hún hefði eklci náð
tilætluðum tilgangi, vegna einræð-
ishugsjóna stjórnarflokkanna.
Páll Zóphoníasson var þar fyrir
Pramsókn. Mintist hann ekki á
fjármálin, annað en það, að hann
sagðist „ekki vilja afsaka skulda-
söfnunina".
En hann þóttist samt mjög hrif-
inn af gjörðum stjórnarinnar yfir-
leitt og þá sjerstaklega í afurða-
söíu-skipulagningunni. — Vegna
hennar rnundu bændur fá meira
fyrir hvert kíló af kjöti, sem næmi
10, 15, 17, 22 aurum ea.; liann
byrjaði með 10 aura, en því leng-
ur sem hann talaði um skipulagn-
inguna, óks hrifning hans af henni,
og með vaxandi hrifningu, hækk-
áði kjötið í verði.
Jóni Pálmasyni fanst þessi „fil-
osofi“ Páls vera fremur lausungs-
keridj fánst hún vera bulli lík-
ust, og þar sem enn væri mikið
óselt af kjötinu, gæti livorki P. Z.
nje áðrir vitað neitt um það, hver
útkömán yrði.
Uni verslunina sagði Páll það,
að hún ætti öll að vera á einni
h.endi, þ. e. að hún ætti að vera
þjóðnýtt. Mörg flefri gullkorn
þessu lík gengu af- niunni Páls.
Knútur Þorsteinsson talaði fyr-
ir Ðæridaflokkinn. Deildi hanri á
stjórnina og fvlgilið liennar fyrir
ýmislegt, sem ekki liafði verið
gjört af því, sem lofað var við
síðustu kosningar. Amælti hann
stjórninni og flokki hennar fyrir
hlutdrægni og einræðisbrölt. Að
málpípur1 stjórnarinnar þættust
vera lýðræðissinnar, en beittu
kúgun og einræði á öllum sviðum
utan þings og innan. Að stjórnar-
liðið alt hefði á síðasta þingi,
gengið á móti hagsmunamálum
þeirra kjördæma, sem ekki ættu
rauðan fulltrúa á þingi.
Jónas Guðmundsson var mjög
ánægður yfir áfrekum þeim, er
istjórnarflokkarnir hefðu unnið á
þeim tíma, sem þeir hefðu farið
meS völd. Sagði að ekki væri
meiri árangurs að vænta. Að þeir
hefðu tékið við af samsteypu-
stjðrn, sem enginn flokkur vildi
bera ábyrgð á og vilcli hann ltenna
Sjálfstæðisflokknum um hlutdeild
í fjármálaóreiðu þeirrri er verið
liefði þegar núverandi stjórn tók
við.
Jón Pálmason benti Jónasi á,
að í samsteypustjórninni 1932—’34.
hefðí Pramsóknarflokkurinn átt
tvo ráðherra og þingmeirihluta,
en fjármálaöngþvætið ætti rætur
sínar að rekja til óráðsíju Fram-
/sóknar og Jafnaðarmanna á árun-
uin 1927 til ’31. Jónas Gumunds-
son hafði ekkert við þessa ábend-
ingu J. P. að athuga.
Vaxandi innflutningur og
vörubirgðir kaupfjelag-
anna.
„Morgunblaðið“ hefir lítíllega
minst á hlutdrægni Gjaldeyris-
og innflutningsnéfndar. Að kaup-
fjelögin hafi farið þar með ríf-
legri hlut frá borði en kaupmenn.
Kaupsýslumenn austur hjer þykj-
ast hafa orðið þessa greinilega
varir. Að kaupfjelögin hafi í ár
haft meiri innflutning en 1933,
jafnvel meiri innflutning en 1934.
Ef bornar eru saman vörubirgðir
þær, sem maður sá í húðum kaup-
MORGUNBLAÐIÐ
fjelaganna 1932 til 1933, við það
sem nú er, er inunurinn anðsær.
Það lítur út fyrir, að það vaki
ekki einungis fyrir valdhöfunum
að koma eigi í veg fyrir að við-
skiftamenn kaupf jelaganna geti
leitað fyrir isjer með betri við-
skiftakjör annarsstaðar, heldur
eigi líka að neyða þá menn, sem
haft hafa föst viðskifti hjá kaup-
mönnum, til þess að taka vörur
hjá kaupfjelögunum.
Það eru dæmi til, að kaupmönn-
um hafi verið neitað um innflutn-
ing á kornvörum og öðrum nauð-
synjavörum á sama tíma, sem
kaupfjelögin virðast hafa fengið
samskonar vörur innfluttar eftir
vild.
Misnotkun slátrunarleyfa.
Þetta einræðisbrölt og hlut-
drægni rauðliða virðist þurfa að
reka upp kollinn í hverri einustu
framkvæmd þeirra. Fyrir þessa
einræðishugsun hefir afurðasölu-
málinu verið stórspilt. Samkvæmt
3. gr. kjötsölulaganna frá 9. ágúst
1934 er kaupfjelögum veitt skil-
yrðislaust leyfi til slátrunar og
kjötsölu, þó þau ekki ættu annað
nje betra hús, til þess að slátra í,
en hesthúskofa og ekki áður haft
slátrun sauðfjár með höndum. En
kaupmenn geta því að eins fengið
leyfi að þeir hafi starfrækt, slátr-
uun 1933 og „fullnægt ákvæðum
laga um kjötmat o. fl.“ og þó
þeir hefðu til þess öll skilyrði,
fengu þeir samt ekki le'yfi.
Með þessu voru bænclur og aðr-
ir fjáreigendur neyddir til, að
fara til kaupfjelaganna með kjöt
sitt, jafnvel þó þeir gætu lítið
fengið af því borgað, og þó vitað
væri, að efnahagur fjelagsins væri
þannig, að við lægi gjalclþroti, eins
og t. d. Kaupfjelag Eskifjarðar.
Bú þes>s var síðastliðinn vetur
afhent til gjaldþrotaskifta og eftir
mjög áreiðanlegum heimildum er
það haft, að útistandandi skuldir
þess sjeu lítils virði. Húseignirnar
seklust fyrir 3 þúsund krónur,
en skuldir, sem hvíla á fjelaginu
eru um 3 hundruð þúsund, þar
með taldar innieignir bændanna
fyrir kjötið.
Á öðrum stað, austur hjer, átti
að einskorða slátrun og kjötsölu
við kaupfjelagið á staðnum, en
eftir mikla baráttu, fjekst um síð-
ir leyfi til að fáeinum kindum
væri slátrað annarsstaðar.
Þetta kaupíjelag var líka á
gjaldþrotabarminum, og nú í vor
var það gert upp og samið um
skuldir þess.
Sagt er að Sambandið liafi gefið
eftir 85°/o af sinni innieign méð
því skilyrði að aðrir kreditorar
gerðu hið sama.
Það er ekki ósennilegt að eitt-
livað hafi verið vangoldið af kjöti
því, er menn voru neyddir til að
leggja þar inn í fyrra haust.
Um það hefir saga verið sögð,
eftir fátækum bónda úr Loðmund-
arfirði, sem óskaði að fá greidda
23 króna innieign barna sinna, að
ekki hafi verig umþokað, að hann
fengi meira en 15% úthorgað.
Maður skyldi ætla, að Kjötsölu-
nefndin hefði getað leitað sjer
upplýsinga um efnahagsástæður
hinna einstöku kaupfjelaga, áður
en hún gefur þeim einkaleyfi til
að slátra fje og selja kjöt bænd-
anna. Það er ekki einungis áð sú
blóðtaka, sem lijer hefir verið
nefncl, sje tekin þeim mönnum,
sem liaft liafa föst viðskifti við
kaupfjelögin, heldur og líka utan-
fjelagsmönnum, sem neyddir hafa
verið til að fara með fje sitt þang-
Reykjavíkurbrjef.
27. júlí.
Rannsóknarstörf.
Eitt meginskilyrði fyrir efna
legu sjálfstæði okkar íslend-
inga er að okkur takist að
halda hjer uppi öflugum og
hagnýtum rannsóknum á gæð-
um lands og sjávar.
Við þurfum að eignast ötula
og starfhæfa vísindamenn, og
gera þeim kleift að vinna þessi
verk.
Til þess að rannsóknirnar
komi að notum, þurfa Islend-
ingar að hafa þær í sínum
höndum, miða þær við þarfir
þjóðarinnar, og sjá um að þær
samræmist atvinnuvegum henn-
ar.
Nú hefir landsstjórnin tekið
upp samninga við erlendan
landkönnuð, sem hefir haft um
sjón með rannsóknum í óbygð-
um Grænlands.Hann hefir vak-
ið á sjer allmikla athygli fyr-
ir óbygða-rannsóknir þessar.
Hann ætlar, að því er dönsk
blöð herma, að víkka verk-
svið sitt á næstu árum til Is-
lands.
Jafnframt því, sem hann ætl-
ar að stjórna rannsóknum í ó-
bygðum í Austur-Grænlandi,
ætlar hann fyrir tilstilli lands-
stjórnarinnar að taka að sjer
yfirstjórn rannsókna hjer á
landi. Meðal fjarlægra þjóða
er hætt við, að hin óskyldu
verksvið þessa manns verði
talin skyld. Hann sje að kanna
tvö heimsskautalönd í einu.
Hann ætlar, að því er virðist,
að kveðja íslenska vísindamenn
til liðs við sig. Eiga þeir að
verða óbreyttir liðsmenn undir
forystu hans.
Hvað rekur íslenska lands-
stjórn til þess að aðhyllast
þessa aðferð við rannsóknirnar
á náttúru landsins?
Verslunar-„skipulagið“.
Vígorð rauðu flokkanna er
skipulag. Þó af skipulagi þeirra
leiði tjón og vitleysa, beygja
þeir rauðu sig fyrir öllum ax-
arsköftum, sem af „skipulagn-
ingunni“ stafar, í þeirri sælu
trú, að vitleysan helber og ó-
stjórnin í málefnum þjóðarinn-
ar sje góð — ef vitleysan er
,,skipulögð“.
Stjórn innflutningsnefndar
og núverandi valdhafa á versl-
un landsmanna mun vera sú
skipulagðasta vitleysa, sem
hjer hefir komið fram á sjón-
arsviðið.
Um áramót auglýsti Skúli
frá Hvammstanga, að nefndin
ætlaði að takmarka innflutn-
ing til landsins við 35 milj. kr.
Sami Skúli veitti svo inn-
flutningsleyfi fyrstu 6 mánuði
ársins fyrir 32 milj. kr.
Það sem eftir er mun því
vera fyrir hinar frjálsu vörur,
tóbak og vín — þann eina inn-
flutning til landsins, sem eigi
er takmörkunum háður.
Innflutningur
verður dýr.
Af öllu því, sem Hvamms-
tanga-Skúli talaði um innflutn-
ingsverslun um áramótin, var
aðeins eitt atriði rjett hjá hon-
um, sem sje það, að íslenska
þjóðin hefir yfir takmörkuðum
gjaldeyri að ráða.
Þjóðin er eins og efnalítill
maður, sem hefir afskamtað
fje til að greiða með lífsnauð-
synjar sínar.
En þegar menn hafa af-
skamtað fje handa á milli, þá
er það hygginna manna háttur,
að reyna sitt ítrasta til að gera
sem hagfeldust kaup, að fá
sem mestar vörur fyrir hið af-
skamtaða fje.
En Skúli Guðmundsson for-
maður innflutningsnefndar hef
ir sýnilega ekki eygt þessi ein-
földu viðskiftasannindi. Hann
skeytir ekki um, þó verslunar-
sambönd sjeu rofin, þjóðin
verði af hagfeldum kaupum,
menn verði að kaupa vörur til
landsins fyrir mun hærra verð
vegna afslyfta hans af inn-
flutningnum.
Með þessu móti eyðist fljótt
hið afskamtaða fje, og lands-
menn komast í vandræði.
Hjer er ein ástæðan fyrir
því, hve gjaldeyrir þjóðarinnar
hrekkur skamt. Það er hin
skipulagða vitleysa í verslunar-
málum.
Svikin.
En svo kemur annað til
greina. Þegar málpípur Fram-
sóknar með Skúla Guðmunds-
sýni í broddi fylkingar tala
um, að spara þurfi innflutning
til landsins, þá má ekki skilja
þá pvo, sem þessir menn ætli
að sýna hjer vilja sinn í verki.
VerslunarskýrsliLr kaupfje-
laganna tala öðru máli
Kaupfjelögin eru látin ausa
vörum inn í landið. Tnnflutn-
ingur þeirra er aukinn um
miljónir n;eð ári hvtrju.
Tímahersingin er að svíkj-
ast að þjóðinni. Hún talar um
nauðsyn á að minka innflutn-
inginn. En vinnur að því að
auka hann, eins og verslanir
þeirra framast geta.
Samtímis og gjaldeyrisvand-
ræðin vaxa, eykst innflutningur
og vörubirgðir kaupfjelaganna.
Og nú er það jafnvel komið
svo langt, að vöruiiiöður þess-
ara fielaga oru að springa ut-
an af hinum vaxandi innflutn
ingi. Lítið kaupfjelag í Rangár-
þingi, sem þar hefir verið sett
urp við hafnleysu laugt frá al-
mannaleið, auglýsiv um land
alt fjölbreyttar vörubirgðir
sínar af \efnaðarvörum, meðan
þeir menn, tem besu hafa að-
stöðu og pekkingu ti? öflunar
•þessarar vöru fyrir gott verð,
fá eigi gjaldeyri til að kaupa
slíkar vörur til landsins.
Mat á hæfileikum.
Á sviði íþrótta, sem og á
öðrum sviðum, er okkur íslend
ingum að því mikill bagi, að
okkur vantar oft tilfinnanlega
samanburð á frammistöðu okk-
ar og annara þjóða. Einangrun