Morgunblaðið - 08.10.1935, Blaðsíða 5

Þriðjudaginn 8. okt. 1935,
MORGUNtíLAÐIÐ
Kjötlögin og kjötverðlagsnefndin.
Efllr Bjarna Sigurðsson, Vigur.
Bændum hjer í hjeraðmu er
minnisstætt þegar ríkisstjómin
Jann 9. ágúst fyrra árs, gaf út
bráðabirgðalögin um ráðstafanir
til þess að greiða fyrir viðskift-
nm með sláturfjárafurðir og
ákvað verðlag á þeim. Bændum
var það ljóst, að með lögum þess-
imi voru þeir sviftir umráðarjetti
yfir eigin eign, jafnframt og
fullvíst var strax að lögin, eins
og þau voru, myndu baka mörg-
Mm þeirra beint fjárhagslegt tjón.
Sláturtíðin hófst með öllum
þeim margvíslegu erfiðléikum er
benni fyigja fyrir fjölda bænda
þessa hjeraðs, þar eð aðalmark-
aðurinn fyi'ir kjötið er á Isa-
firði, en þangað um langa og oft
torsótta leið að fara yfir sjó.
Engum var nxi leyfilegt, sam-
kvæmt lögum þessum að slátra
sauðfje til sölu nje versla með
kjöt af því í heildsölu án leyfis
kjötverðlagsnefndar, og jeyfi
þetta mátti ekki veita nema lög-
-skráðum samvinnufjelögum og
öðrum verslunum, sem árið 1933
áttu eða starfræktu sláturhús,
sem fullnægðu ákvæðum laga um
kjötmat, og fl. frá 19. júní 1933.
Öll heimaslátrun var bönnuð,
nema á fje því, sem bændur
lögðu til heimila sinna. Sem sagt,
með lögunum var dauðadæmd öll
frjáls sala og kaup á kjöti manna
á millum.
Leiddi þetta til þess að fjöldi
bænda hjer í hjeraðinu leitaði, á
is.1. hausti á náðir kjötverðlags-
nefndar oghað um leyfi til heima-
slátrunar, en öllum þeim, sem
örðugast var fyrir, var synjað um
leyfi og hótað sektnm ef út af
væri brugðið, eins og lögin á-
kveða.
Hinsvegar veit jeg ekki betur
en að í sjávarþorpunum hjer við
Djúpið og nágrenni þeirra hafi
farið fram átölulaust, slátrun á
sauðfje utan sláturhúss, sam-
kvæmt fengnu leyfi kjötverðlags-
nefndar, enda engin löggilt slát-
urhús þar til svo jeg viti.
Voru sumir bændur þannig
þvingaðir með lögum þessúm til
þess að taka á sig fyrirsjáanlegt
tjón, sem að sláturtíðinni liðinni
var nú öllum ljósara hve mikið
var, enda æði tilfinnanlegt mörg-
um hverjum.
Þó voru þeir bændur til hjer,
sem sintu ekkert lögum þessum,
en fóru frjálsir ferða sinna með
sláturfjárafurðir sínar eftir sem
áður.
Sumir þeirra bænda eru ef til
vill ánægðir með kjötsölulögin,
svo heilbrigt sem það nxi er.
Fyrsta sinni í búskapnum varð
jeg á síðastliðnu hausti að flytja
fje mit't lifandi til ísafjarðar til
slátrunar þar, og hefi jeg í blaði
þessu, þann 15. nóv. f .árs slcýrt
frá hvern skaða jeg beið vegna
nefndra laga á fyrsta ári, jafn-
framt og jeg þar sýndi fram á
hvern kostnað og óþægindi það
hefir í för með sjer fyrir fjölda
bænda í þessu hjeraði, að þurfa
að flytja alt fje lifandi til Isa-
fjarðar til slátrunar þar, þar eð
engin sláturhús eru í allflestum
hreppunum.
Enginn af formælendum
nefndra laga hefir treyst sjer til
að lxrekja eða vjefengja neitt af
því sem í grein minni stóð, enda
var það ekki hægt.
Otal margir aðiúr en jeg hafa
orðið til þess að benda á live
sjerstaklega bændur einmitt hjer
í Norðui'-Isafjarðarsýslu yrðu hart
úti vegna þessara laga, sakir
erfiðra samgangna og annara á-
stæðna. TJmkvartanir þessar og
bendingar, hafa máske meðal ann-
ars orðið til þess að á Alþingí
síðastliðið haust, var bráðabirgða-
lögum ríkisstjórnarinnar, sem
lögð voru fyrir þingið, breitt á
þann veg, að kjötverðlagsnefnd
nú hefir samkvæmt lögum nr. 2,
9. jan. 1935 (sjá Stjórnartíðindi
1935 A 1) vald til þess að leyfa
undanþágu frá því að flytja fje
til sláturhúss og leyfa heima-
slátrun.
í 3. grein þessai'a laga stend-
ur meðal annars: „Einnig er
heimilt að veita sláturleyfi þeim
einstaklingum, er vegna sjer-
stakra staðhátta eiga svo örðugt
um rekstra eða flutning fjárins
til sláturhúss, að illfært sje að
dómi nefndarinnar".
Það má fullyrða að þessi breyt-
ing á lögunum, náði fram að
ganga á Alþingi, einmitt með til-
liti til öi’ðugleika þeirra, sem
margur bóndinn hjer í hjeraðinu
á við að búa í þessu efni, og af
fenginni reynslu laganna á síð-
asta hausti.
Eftir að þessi breyting á bráða-
birgðalögunum var fengin, varð
það til þess að fjöldi bænda hjer
leit ekki með jafn miklum kvíða
fram á sláturtíðina og afkomu
sína á komandi liausti, eins og
áður, en bjuggúst nú við að leyfi
kjötverðlagsnefndar væri auð-
fengið, og- að þeir eins og áður, í
friði, mættu njóta sem best sinna
eigin afurða.
| Bændxxr bjuggust við að mega
sjálfir njóta eigin vinnu sinnar
við að slátra kindum sínum, án
þess að vera kúgaðir til þess að
snara út ærnu fje þar fyrir, eins
og á síðastliðnu hausti .
! Þeir ætluðu, að kjötverðlags-
jnefnd skyldi nú hlutverk sitt með
liliðsjón af lagabreytingunni og
kynnu að meta þá örðugleika,
sem á hafði verið bent, að fjöldi
bænda hjer ætti við að búa hvað
snerti f járflutninga hjer um
Djiipið haustmánuðina.
En í þessum efnum eru nú bæði
jeg og aðrir bændur hjeraðsins
greinilega vonsviknir.
Jeg býst nú við því, að allir,
sem til þekkja, geti skilið, að
eyjabúskapnum hjer við Djúpið
fylgja margir þeir örðugleikar,
sem komist verður hjá fyrir þann
sem á fastalandinu býr.
Tvisvar á ári, vor og haust,
verðum vjer eyjaskeggjar að
ferja svo að segja alt okkar sauð-
fje fram og til baka milli lands
og eyja. Þráfaldlega kemur það
fyrir að haustinu, veðurs vegna,
að ekki er fært að ná fjenu út í
eyjamar.
Síðast á síðastliðnu haixsti, t. d.,
leið fast að vikutínxa þar til fært
var að ná í fje mitt xir landi, sem
jeg varð þar að lialda vörð xxm
að deginum, en loka inni í þj-öngri
girðingu að nóttunni. Veður var
hið verstá alla þessa daga, norð-
angarður með hreggi, sem jeg er
sannfærður um að olli því að
bráðapest, sem aldrei hefir gert
mjer óskunda í bxiskapnum, drap
fyrir mjer 14 kindur. Öllu slíku
umstangi og fyi’irhöfn, sem jeg
nú hefi lýst, fylgir ærinn kostn-
aður, sem landbændur vita ekki
livað er.
Til viðbótar þessum kostnaði,
en til þess að fullnægja kjötsölu-
lögunum og valdboði kjötverð-
lagsnefndar, þui'fum vjer éyja-
bændur svo að flytja fje okkar
lifandi á sláturstað ekki úm
skemri leið en alla leið til ísa-
fjarðar.
Að þessu öllu athuguðu töldum
vjer að naumast kæmi til mála að
kjötverðlagsnefnd neitaði okkur
xxm leyfi til heimaslátmnar, með
tilliti til bréytinga þeirra *á
bráðabirgðalögum ríkisstjórnar-
innar, sem fyr er getið.
Þetta héfir þá sú vísa!! kjöt-
verðlagsnefnd gjört.
Þann 26. jiilí s .1. skrifaði jeg
kjötverðlagsnefndinni og bað um
leyfi til heimaslátrunar.
Erindi mitt sendi jeg fyrver-
andi form. kjötverðlagsnefndar,
Jóni ívai’ssyni, þar eð jeg bax
ólíkt meira traust til hans í þess-
um efnuxn ,heldur en til fyrver-
andi varaformanns nefndarinnar
sem jeg áður hafði haft nokkui
skifti við.
Svo að segja um hæl, barsl
mjer kurteislégt svar frá Jóni
þess efnis, að hans starfi væri nií
lokið í nefndinni, og þar af leíð-
andi gæti hann mjer engin svöi
gefið, önnur en þau, að nefndir
mundi irnian skamms svara er
indi mínu.
Síðar var rnjer kunnugt að Páli
Zophóníasson búnaðarráðunaut-
ur!!, sem flestir bændur fara ní
að kannast við, væri orðinn for
maður nefndarinnar.
Með því að sláturtíð nálgaðisl
nú óðum, en jeg þann 16. þ. m.
enn hafði ekkert svar fengið frí
nefndinni við beiðni minni, þí
bað jeg um Pál í síma til viðtalf
nefndan dag. Skýrði hann mjei
þá frá því, að beiðni minni vær
synjað.
Röskan hálfan annan mánu?
tók það nefndina að afgreiðí
beiðni mína á þennan veg.
Jeg efa ekki að kjötverðlags
nefnd hefir engan rjett til þess a<
breyta þannig í bága við kjöt
sölulögin eins og þau nú eru o<
voru afgréidd frá Alþingi á síð
astliðnu hausti. Eins og jeg efí
heldur ekki að allir sanngjarni:
menn munu líta svo á að þess
synjun nefndarinnar sje bæð
hlutdræg og ranglát, bæði gagn
vart mjer og öðrum bændun
hjer í sýslunni. Svo ranglát a<
óviðunandi er.
Má glögt af þessu framferð
nefndarinnar sjá, það einræði
sem leigðir vikapiltar ríkisstjóm-
arinnar hafa í frammi, jafnvel
gagnstætt settum lögum og regl-
um.
Enda þótt ríkisstjórnin keppi
að því marki með kjötsölulögun-
um að treysta kaupfjelögin fjár-
hagslega og koma allri verslun
bænda undir þau, þá mun fjarri
xví fara, að þeir, sem unnu að
xví að undirbúa þessa löggjöf,
hafi ætlast til þess að lögin yrðu
til þess að ganga svo að segja
milli bols og höfuðs á fjölda
bænda, eins og raun ber vitni um,
eftir þann stutta tíma ,sem lögin
hafa verið í gildi.
Eins og hitt er líka fjarri
anda laganna, eins og þau eru nú,
að kúga þá sem erfiðasta eiga
aðstöðuna, til þess að láta af
hendi afurðir sínar sjer til stór-
skaða, en þannig er lögum þess-
um beitt gagnvart mörgum bænd-
um þessa hjeraðs, með því að
svifta þá þeim rjetti, sem þeir
eiga heimting á og lögin ber-
sýnilega ætlast til að þeim sje
gefinn.
Væri fróðlegt að heyra frá
kjötverðlagsnefnd hvar það er á
landinu sem bændur eiga örðugri
aðstöðu í þessum efnum en vjer
Norður-ísfirðingar margir hverj-
ir.
Það verður ekki með rökum
móti því mælt, að kjötsölulögin í
framkvæmdinni hafa þegar stór-
skaðað fjölda bænda hjer í hjer-
aðinu, og eiga eftir að gjöra það
betur, verði þeim beitt eins og
verið hefir.
Það er vitanlegt, að neysla
kjöts á ísafirði, aðalmarkaðs-
staðnum hjer, hefir minkað og
mun stórurn minka frá því sem
áður var, verði sömu leiðir farn-
ar af kjötverðlagsnefnd.
Allur sá kostnaður, sem að ó-
þörfu er hlaðið á þessa aðal-
framleiðsluvöru bænda, kjötið,
með þessu skipulagsfálmi ríkis-.
stjómarinnar, orsakar það, að
kjötið er orðið svo dýrt, að allur
þorri almennings hefir engin efni
á að kaupa það, á kreppu og
þrengingartímum, og verður því
að neita sjér um þessa nauðsyn-
legu fæðutegund.
Aður en kjötsölulögin voru til,
var það svo hjer ,að hjeraðið
gjörði ekki meira en fullnægja
kjötþörf ísafjarðarkaupstaðar og
sjávarþorpanna hjer við Djúpið.
Pjöldi bænda sá hjer hag í því
að byrja að selja nokkuð af fje
sínu til ísafjarðar í byrjun ágúst-
mánaðar og jafnvel fyr, þar eð
mun hærra verð fekst þá fyrir
kjötið. Var þetta til þess að mun
minna af kjöti barst á haustmark-
aðinn í sláturtíðinni, sem orsakaði
svo aftur hærra og stöðugra verð
á hjötinu þann tíma .
Þessum sumarmarkaði hefir nú
eins og allir vita, verið lokað fyr-
ir bændum, þeim til stórtjóns.
Bændur, sem vildu, og þurftu
að selja kjöt til ísafj. á yfir-
standandi sumri til þess að fá
upp í nauðsynlegustu þarfir sín-
ar var bannað það, þar til kaup-
fjelagi vérkamanna á ísafirði
þóknaðist að veita leyfi til þess.
Sem sje, hagur bændanna varð
að þoka fyrir hagsmunum annara,
sem ætlað er fyrst og fremst að
njóta góðs af kjötsölulögunum.
Þetta og annað þvílíkt er svo
kallað að greiða fyrir viðskiftum
______________________ 5 1
bænda með sláturfjárafurðir!!
Það er vitanlegt, enda til þess
tekið nú á seinni árum, hve langt
Alþingi með löggjöf sinni gengur
í því að takmarka einstaklings*
frelsi manna ,og þröngva kosti
þeirra er enn hafa þá viðleitni til
sjálfsbjargar.
Svo langt er nú þegar gengið í
þessu efni, að öllum greindum
og gætnum mönnum hlýtur að
ofbjóða.
Á sama tíma og löggjöfin þyk-
ist þó vera að smíða lög til þess
að ljetta undir erfiðri afkomu
bænda í landinu, sem sannarlega
væri þörf, þá eru nokkrir þeirra
teknir fyrir og kúgaðir efnalega
og það í bága við gildandi lög.
Annars verð jeg nú að segja
það, að enn hefi jeg ekki eygt þá
miklu hjálp, sem bændum lands-
ins yfirleitt átti að veitast með
kjötsölulögunum.
Hitt er mjer og fleirum aug-
ljóst fyrir löngu, að jötuböm
stjðrnariiðsins þrífast mæta vél
á verðhækkun kjötsins frá því
sem áður var. 1
Jeg hefi með línurn þessum vilj-
að sína fram á þá ósanngirni og
ranglæti, sem kjötverðlagsneínd
hefir í frammi við okkur marga
bændur hjér í Norður-fsafjarð-
arsýslu.
Jeg efa ekki að þetta framferði
nefndarinnar er áframhald af
pólitísbum hefndum þeim, er á
Norður-lsfirðinga hafa dunið síð-
an síðustu alþingiskosningar voru
kunnar hjer í kjördæminu.
Áður en jeg legg þó frá mjer
pennann, get. jeg ekki látið hjá
líða að ávarpa formann kjötverð-
lagsnefndar, Pál. Zophóníasson, til
viðbótar því sém okkur fór í mill-
um í símtali þann 16. þ. m.
Þú manst, það víst, Páll, hvem-
ig stóð í þjer þegar j< g spurði
þig að hversvegna kjötverðlags-
nefnd synjaði mjer ®m slátur-
leyfi. Þú treystir þjer aldrei, þessi
tvö viðtalsbil, sem jeg talaði
við þig, til þess að segja mjer
hvers vegna nefndin og þú, synj-
aðir mjer um leyfið.
Var það ef til vill af því, að
þjer hafi fundist með sjálfum
þjer a.ð þú værir að bregðast í
vinnumannsstöðunni mjer og öðr-
um bændum hjer við Djúp og
raunar víðar, með því að neita
mjer um þetta leyfi og • þar með
baka mjer fjárhagslegt tjón og
margvíslega fyrirhöfn ?
Jeg veit að þú manst, þegar þú
á seinasta vori í 17. tölublaði
„Tímans“ bauðst okkur bændum:
„Gleðilegt sumar, og gott starf
og góðan árangur af því“.
Þú sagðist, þá líka vera „vinnu-
maður bændanna“.
Jeg þykist vita að þú hugsir
„gott til glóðarinnar“ þegar þú
hirðir hlut þinn af fje því, sem
þjer berst í hendur hjeðan úr
hjeraðinu frá okkur bændum,
vegna kjötsölulaganna, og að
því leyti getur þú verið ánægður
með „góðan árangur“ af starfi
okkar bænda hjer við Djúp á
þessu líðandi sumri.
Hitt. mætti þjer líka vera ljóst,
að árangur starfs og strits fyr-
ir okkur sjálfa batnar ekki fyrir
aðgjörðir þínar, sem form. kjöt-
verðlagsnefndar.
Nei, Páll, svona „vinnumann"
eins og þig get jeg ékki skilið að