Morgunblaðið - 15.11.1935, Blaðsíða 4

4
M0RGUNBLAÐIÐ
Föstudaginn 15. nóv. 1935.
VERtlUHARMÁL
Núverandi skattastefne hlýturaO leiOa
til hruns einstaklingsfyrirtækjanna.
r
Erindi Björns Olafssonar stórkaupmanns
um skattamál á Verslunarþinginu.
te Mcgin stefnán, sem nú ein-
jLkennir skattamál hjer á landi, er
•sú, að skattleggja til hins ýtr-
asta allan einstakljngsre'kstur og
fyrirtæki sem stofnuð eru til að
skila arði, en undanþiggja frá
skatti ; að mestu eða öllu leyti,
1 samvinnufyrirtæki og rekstur rík-
isins. Ef dæma má eftir þeim
hraða sem núverandi valdhafar
heita við stofnun ríkisrekstrar í
hverri starfsemi af annari, má
húast við, að skattstofnar hins
opinbera fari óðum þverrandi,
því að stofnanir ríkisins
greiða ekki skatta. Og eins af
hinu að því þungbærari sem skatt-
arnir verða á þeim einkafyrir-
tækjum sem tóra, því erfiðari
verður reksturinn og skattstofn-
inn rýrari.
Þessi stefna, sem -nú er efst á
baugi hjer á landi í skattamálum,
hlýtur því að leiða til þess, að
allur einsíaklingsrekstur og ein-
staklingsfjársöfnun hverfur úr
sögunni. Það • er nokkuð líkt farið
með ríkið óg náttúruna. Sú starf-
semi sem rí.kið ofsækir að stað-
aldri, vgrður að hverfa eða
breyta starfsháttum sínum. Það
er eins og þær dýrategundir, sem
náttúran hefir útbúið með fáum
eða engum varnarhæfileikum,
þær verða upprættar og hverfa.
Ef það vakir fyrir þeim, sem
þessu vajda, að koma ‘hjer upp
sameignar og samvinnuríki, þar
sem einstaklihgurinn er einkis
megandi, allir jafn flatir og jafn-
ir, þá er skiljanlegt að þeir horfi
ekki í það að uppræta þá skatt-
stofna ríkisins, sem byggjast á
rebstri einstaklingsins. En þá:
koma þeir líka -fyr eða síðar að
vegamótum þar sem letrað verður
stórum stöfum: Engir skattar fá-
anlegir. Skattstofnarnir ekki
lengur til. Ef til vill hugsa þeir
ekki svona langt. Ef til vill eru
þeir blindaðir af ofurkappi sínu
að útrýma ákveðnum stjettum í
þjóðfjelaginu.
Ef einstaklingsframtak á að
fá að lifa í landinu og fjársöfn-
un einstaklinga að eiga sjer
stað, verður þetta að breytast.
Það þarf að finna skynsamlega
leið í skattamálunum, sem -gerir
einstaklingum þjóðf jelagsins
kleift að starfa að sjálfstæðum
rekstri án þess að ríkið svifti þá
öllum afkomu möguleikum með
skattlagningu. Ef • ríkið sviftir
menn eðlilegri hvöt til að hagn-
ast á rekstrinuni, þá verða slík
fyrirtæki um leið einskisverður
skattstofn. Það er viðurkennt fyr-
irbrigði, að ■ fari skattaálögur
fram úr ákveðnu marki, fara
heildárskatttc kjur ríkisins þverr-
andi, . Og þegar svo skattarnir
eru lækkaðir, vaxa heildar skatt-
tekjurnar. Fyrir fáum árum var
Björn Ólafsson.
t. d. hækkaður skattur á öli í
Englándi, sem svaraði um 2 aura
á flösku. Fyrir ríkið -var þetta
stórfje' í aukatekjur, því að öl er
mikið drukkið í Bretlandi. En þá
gerðist það fyrirbrigði, að í stað-
inn fyrir að tekjur ríkisins af
öli færi vaxandi, þá urðu þær
nú minni en þær höfðu verið áð-
ur en skatturinn var hækkaður.
Þrátt fyrir hærri skatt, urðu
tftkjurnar minni. Skattinum var
lj'ett af eftir nokkurn tíma og
hækkuðu þá tekjurnar jafnskjótt
og ölið læklcaði í verði. Skattar
geta því orðið svo háir að þeir
vinni öfugt við það sem þeim er
ætlað ■
Tekjugrein, sem heitir vátrygg-
ingarstarfsemi hefir hjer á landi
vérið gerð að skattstofni. Við
þessu er í raun og veru ekke-rt
að segja. Enæins og allir vita, er
slíkri starfsemi vegna öryggis al-
mennings, nauðsynlegt að geta
starfað á grundvelli sem gerir
henni fært að tryggja sem best
fjárhagsfakomu sína. • Hjer á
landi starfa tvif íslensk trygging-
arfjelög, sem jég ætla að nefna,
Brunabótafjelag íslands og Sjó-
vátryggingarfjelag íslands. Hið
fyrra er ríkiseign og því skatt*
frjálst og tekjur þess re'nna í
varasjóð til eflingar rekstrinum.
Hið síðarnefnda er hlutafjelag
með rúmlega 300 þús. kr. höfuð-
stól og hefir skilað arði árlega um
40 þús. kr. en af þeirri fjárhæð
hefir það greitt í skatta um 30
þús. kr. Eftir er þá 10 þús.
kr. til þess að greiða hlut-
hþfum arð og leggja til hliðar í
nauðsynlega varasjóði. Þáð hlýt-
ur hverjum manni að vera Ijost,
að fjelaginu getur lítið vaxið fisk
ur um hrygg með slíkri skatt-
lagningu. En við hliðina á því
er fjelag ríkisins, sem laust er
við allar álögur.
Nú er hjer um starfsemi að
ræða sem ríkisvaldið hefir talið
rjett að skattleggja, þá virðist
ekkert sanngjarnara en það,
hvort sem ríkið hefir þessa starf-
semi eða einstakir menn, að
hvorttveggja standi undir byrð-
unum að jöfnu. 'Annars ér einka-
fyrirtækið dauðadæmt, en hitt
lifir.
Þe'gar borin er saman aðstaða
| kaupmanna og kaupf jelaga til
skatta ríkis og sveita, þá er að-
staðan æði ólík. Ef athugaður er
tekjuskatturinn, þá nemur hækk-
unin frá 1921 til 1934 um
100% á einstaklingum og einka-
fyrirtækjum en á 'samvinnufje-
lögum nemur hækkunin aðeins um
30%.
Hjer er lítill samanburður á
tekjuskatti 1922 og 1935:
,vinnufjelög að þau greiði ekki
jskatt af ársarði fjelagsmanna,
því að sá arður verði skattskyld-
|ur skv. framtali hvers fjelags-
^ manns.
j Þó er enn meira áberandi það
ósamræmi sem er á skattlagningu
' samvinnufjelaga og einkafyrir
| tækja til bæja- og sveitasjóða.
! Nú eru þessar kvaðir á samvinnu-
I
j fjelögum, sem hjer segir.
: a) Skattur af lóðum og öðrum
fasteignum efir því sem lög'
mæla fyrir.
b) Utsvar af arði sem leiðir af
viðskiftum við utanfjelags-
menn.
e) 2% af fasteignamati húsa og
lóða sem fjelagið notar við
starfrækslu sína, hvort sem
er sjálfs þess eign eða ekki.
Menn hafa heyrt að sumum bæj-
arfjelögum þykir lítið verða út-
svarið af viðskiftum við utanfje-
lagsmenn. Um síðasta liðinn er
það að segja, að þar ér lögfest
hundraðstala, sem ekki breytist
þótt útsvarsþunginn fari vaxandi
með ári hverju á öðrum fyrir-
tækjum. , i
Öllum er kunn álagning út-
svara hjer í Reykjavík,* sem geng-
ur svo langt, að um tekjuafgang
hjá verslunarfyrirtækjum getur
varla verið að ræða og stundum
er lagt á tapið eitt. Jeg ætla
ekki að fara út í það hjer, því að
það yrði alt of langt mál. Þó vil
jeg minnast í einn lið í niðurjöfn-
un útsvara lijer í bænum, sem
sjerstaklega snýr að verslunar-
fyrirtækjum, og það er ákvörð-
3— 4 þús. kr. tékjur
5_ 6 — — —
9—10 — — —
14—15 — — — •
20—25 — — —
1922
42,00= 3
112,00= 5
372,00= 9
922,00=14
%
%
%
%
1912,00=19i/2%
1935
70,00= 7%
230,00=11%
730,00=15%
1580,00=20%
3470,00=29%
Auk þess 10% aukaskattur 1935.
Kaupfjelög, gagnkvæm ábyrgð-
arfjelög og önnur samvinnufje-
lög greiða -jafnan 8% í skatt af
skattskyldum tekjum, eftir síð-
ustu lögum. En önnur fjelög
greiða um 10% ef tekjur þeirra
fara fram úr 10 þús. kr. En svo
fer skatturinn stighækkandi þang
að til hann er kominn yfir 25%
ef hagnaðurinn nær 50 þús. kr.
Samvinnufjelög mega draga frá
tekjum sínum það sem þau greiða
fjelagsmönnum í arð í árslok eða
færa þeim til 'sjereignar í stofn-
sjóði. En hlutafjelög verða að
greiða skatt af helmingi þeirrar
fjárhæðar, sem þau leggja í vara-
sjóð. Ef svo er greitt hluthöfum
síðar úr þeim sjóði, greiðist skatt-
ur af 3/5 af því sem þá er greitt.
Hlutafjelög verða því að greiðú
skatt af öllum arði sem- þau út-
hluta að undanteknum 5% af
innborguðu hlutafje. Aftur á
móti mega samvinnufjelög draga
frá alt sem þau greiða sínum þátt-
takendum í arð í árslok. Ekki
verður annað sjeð, en að þeir,
sem fá arð frá hlutafjelagi og
þegar hefir verið skattlagður,
vérði að greiða skatt af slíkum
tekjum í annað sinn, því að eng-
at' Undantekningar eru gerðar um
tekjur af arði frá fjelögum sem
þegar hafa verið skattlagðar. Er
því hjer að ræða um tvöfalda
skattlagmingu á sömu tekjunum.
En svo er fyrir mælt um sam-
un útsvarsins eftir verslunarveltu
fyrirtækjanna. Er í þessu efni
fylgt einhverjum reglum, sjem
ekki hafa vefið birtar. Nú er
vitanlegt að verslunarvelta ein-
stakra fyrirtækja gefur afar mis-
jafnan hagnað og getur því ekki
talist neinn rjettlátur mæli-
kvarði fyrir ákvörðun útsvarsins
að neinu leyti. Enda er það ekki
verslunarveltan heldur sá arður,
sem hún gefur, sem útsvar á að
bera.
Það er stefna hins opinbera í
skattamálum, sem nú liggur eins
og mara á öllum einstaklings-
rekstri í landinu og það getur
ekki endað nema á einn veg e'f
haldið verður í sömu átt og nú
er. Misrjettið kemur svo víða
fram, að liver maður hlýtur að
reka augun í það. Ef við tökum
aðferðir ríkisins til að afla tekna
af vörum, þá eru þær aðallega
tvær: ■
a) Með tollum.
b) Með sköttum á dreifingar-
hagnaðinn. •
Tollamir ganga jafnt yfir alla,
samvinnufjelög og kaupmenn. En
síðari tekjuldiðina sleppur sam-
vinnuverslunin að mestu við að
greiða og kemur þá hið idæma-
lausa ranglæti fram, að neytand-
inn, sem kaupir vöruna hjá kaup-
manninum verður að taka þátt í
skatti á dreifingarhagnaðinn til
ríkisins, en ef sama vara er keypt
í samvinnuverslun, þá er um sama
Vínber,
blá,
græn, 1,25.
Appelsínur,
25 — 35 — 40 aura.
Delicious,
óviðjafnanleg.
Bananar,
fullþroskaðir.
Sítrónur.
Reykt
rállnpylsa,
75 aura Vz kg-
Kjötbúöin Herðubreið.
Hafnarstræti 18. Sími 1575.
og engan skatt að ræða til ríkis-
ins.
Það er engu líkara en alt sje
gert sem hægt er til þess að gera
einstaklingunum á ýmsan hátt *ó-
kleift að starfa. Hver starfsgrein-
in á fætur annari er af þeim tek-
in, þrátt fyrir það að ,vitanlegt
er að arður af slíkum starfs-
greinum yrði strax tekinn með
sköttum ef hann myndaðist.
Mikið af rekstursfje lands-
manna er sparifje þeirra, sem
safnast hefir á löngum tíma. Nú
á tímum er ekkert jafnilla sjeð
og fjársöfnun einstaklinganna.
Allir eiga að verða flatir og
jafnir svo að allur rekstur geti
komist í það form sem nú ér
kept að: Skattfrjáls samvinnu og
ríkisfyrirtæki.
Það er ekki nema eðlilegt, að
verslunarstjettinni verði hendi
næst að bera saman kjör sín
í skattamálum við i keppi-
nauta sína, samvinnufjelögin, og
þegar ljóst verður hversu gífur-
legt misrjétti kemur fram við
þann samanburð, þá skyldi engan
undra þótt kaupmannastjettin
hefji upp rödd sína og heimti að
þetta misrjetti verði lagfært.
Slíkt verður ekki gert í skyndi,
heldur verður að undirbúa málið
með gaumgæfni og gera tillögur
um breytta skipun skattamálanna.
Og þegar sanhgjarn og rjettlátur
grundvöllur er fundinn, sem ger-
ir öllum þegnum landsins jafnt
undir höfði, þá þarf að fylgja því
fast eftir að slík breyting nái
fram að ganga.