Morgunblaðið - 16.01.1936, Blaðsíða 5

T’imtudaginn 16. jan. 1936.
MORGUNBL A ÐIÐ
Kauptún og sjúþorp þurfa að hafa gðð
skilyrði til ræktunar.
Eítir Benedikt F. Mapússon.
Afkoimimöguleikar kauptúna og
sjóþorpa hljóta í framtíðinni, eins
og hingað til að byggjast að miklu
leyti á því, að sæmileg jarðrækt-
urskilyrði sjeu fyrir liendi. Án
þess þó að það sje vitað, að nokk-
urt kauptún eða sjóþorp á land-
inu liafi nokkru sinni byggst upp
með hliðsjón til nefndra gæða,
heldur hafi hitt venjulega um
ráðið, livað fiskaslóðin iá stutt
oða langt undan og að lendingar-
•skilyrðin væru í öllu skaplegu
veðurfari ekki talin ómöguleg, og
má í þessu sambandi t. d. minna
á sjóþorpið Grindavík. En af þe'ssu
hefir leitt meðal annars það, að
kauptúnin' og sjóþorpin uxu liægt
og stóðu í stað árum saman, enda
vöxturinn háður því einu hvað
vel hepnaðist að afla á grunnmið-
um og hvað mikla vinnu versl-
anir kauptúnanna gátu veitt. Enda
ekki fyr en nú fyrir fáum árum
feem jarðræktin er komin á þann.
rekspöl, að hafa komið af stað
þjóðarvakningu. Og á sama tíma
se*m jarðræktin hefir hlaupið
áfram, hafa veiðitæki og veiðiað-
ferðir landsmanna tekið stórstíg-
ari framförum en áður, til fjöl-
þreyttari fiskifanga, samhliða
betri þekkingu til fyllri notkun-
ar á öllum afla, meira víðsýni til
útvegunar hetri sqlumörkuðum og
fullkomnari verslunarþekkingu.
Af tilfærðum breytingum hefir
svo leitt meiri getumátt hjá þjóð-
inni til að ráðast í að bæta lend-
ingarstaði og gera hafnarvirki.
Og af öllu þessu hefir svo eðli-
lega leitt mikið aukna vinnu í
kauptúnum og sjóþorpum lands-
ins, og þessar bygðir því nú á
seinustu árum aukist ört af fólks-
tölu, og er svo þannig komið nú,
að öll fjölgun landsliðsins le’ndir
þeim til vaxtar og verður því að
teljast gott ef enn tekst um nokk-
urn tíma að viðhalda áfram svip-
aðri fólkstölu og nú er í bygðum
landsins.
í sambandi við það sem búið er
:ið taka hjer fram, verður því að
áiykta að ekki standi á sama um
það fyrir þjóðarheildina, hverj-
um lífsskilyrðum svo mikill hluti
heunar á að mæta í hinu nýnumda
landi og sem allar líkur benda
til að eigi fyrir sjer að aukast
stórlega enn. Landnámið ’ við sjó-
inn. Það ber því í framtíð að taka
fleira til greina en áður gert hef-
ir verið við stofnun nýrra bygða
við sjóinn og her þá fyrst og
fremst að taka tillit til ræktunar-
möguleika og byggingu hafna.
Það er orðið nú þegar sannan-
legt af reynslunni, að afkoma
þeirra kauptúna og sjóþorpa, sem
hafa í tíma trygt sjer góð rækt-
unarskilyrði til umráða (Akranes,
Norðfjörður o. fl.) farnast fjár-
hagslega miklum mun betur en
þeim öðruin, sem e'kki hafa um
þetta hirt, eða sem náttíiruskil-
yrði slík, hafa ekki verið fyrir
henli, og má þá benda á Hafnar-
fjörð sem að miklu leyti er bygð-
ur á brunahrauni og umluktur af
samskonar landslagi, en sem fyr-
ir atorku og ærnan kostnað íbú-
anna hefir óskiljanlega tekist
að rækta upp. — Iíafnarfjörður
telur nú um 3800 íbúa, um 13
hundruð sauðfjár, um 700 kýr og
um 400 hross. — Og nú eru Hafn-
firðingar í fullri alvöru að ráðgera
að kaupa jörðina Krysuvík, til
ræktunar, heyöflunar og gripa-
göngu. En sem kunnugt er, þá
liggur víkin í um 30 km. fjar-
lægð frá Hafnarfirði. Og til að
geta hagnýtt þar land, kemur
Hafnarfjörður til með að þurfa
að leggja — að miklu leyti á eig-
in kostnað — bílfæran veg mill-
um heimabæjarins og se’llandsins
og verður sá kostnaður óbeint til
að hækka stórlega verð Krysu-
víkur. Á þetta dæmi virðist ekki
fjarri að bent sje, til athugunar
innbúum hinna uppvaxandi kaup
túna í landinu, ekki síst nú, þeg
ar allar horfur virðast benda til
þess, að afdalabygðin fari bráð
lega í auðn, jafnliliða því sem
kauptúnin stækka, en út frá
þeim hlýtur ræktun á land
inu fyrst og frenist að verða
eigi það einhverju sinni að takast
hjer fyrir landslýðnum, að klæða
það grasi, kornekrum og garða-
gróðri, eitthvað svipað því og nú
er orðið hjá nágrannaþjóðunum.
En það eru fyrst og' fremst um-
bótamöguleikarnir samhliða mann-
taki innbúanna sem ráða því, á
hverjum stað, hvað hraður um-
bótavöxturinn verður. Og þár
sem það e'r nú svo, að allverulegt
atvinnuleysi stríðir á kauptúnin,
og sjóþorpin hjer á þessu landi,
þá verður það að álítast, að þar
sem góð ræktunarskilyrði eru fyr-
ir hendi, þar verður auðgerðast
að losna við þann voða vágest, at-
vinnuleysið, enda kve'ður miklu
minna að atvinnuleysisbölinu í
þeim kauptúnum sem góð ræktun-
arskilyrði hafa upp á að bjóða.
Jarðyrkjunni má haga þannig, að
hún komi til ígripa þá önnur vinna
bregst, einkum á meðan verið er
að brjóta landið til ræktunar. Og
í kjölfar hennar fylgir svo gjarn
ast fjenaðareign og fjehaðarum
önnun sem alt skapar vinnu og
notadrjúgar tekjur.
Kauptúnið Skagaströnd ei' eitt
með hinum eldri sjóþorpum lands-
ins, og verður með sanni sagt að
það hafi verið í kyrstöðu í tugi
ára. Kauptún þetta liggur eins
og kunnugt e'r sem næst við miðj-
an Húnaflóa að austan og hjet
vreslunarstaðurinn fjrrrum Höfða-
kaupstaður. En þarna megin við
flóann hefir engin örugg höfn nje
örugt skipalægi verið til þessa, en
nú stendur yfir hafnargei’ð á
Skagaströnd og er komið það
langt, að á síðastliðnu sumri var
tekið á móti síld til söltunar þar
við bryggjurnar og gaf síldar-
stöðin á Skagaströnd síst ve'rri
raun en margar hinna eldri stöðva
Noðanlands, enda Húnaflói löng-
um viðurkendur fyrir að vera auð-
ugur af síld og öðrum fleiri nytja-
í Alþýðublaðinu, til þess að æsa
menn upp 'gegn dularlækningum
og sálarrannsóknarmálinu yfirleitt.
Þá er enn sú ásökunin á hendnr
þeim bræðrum, að óvenjulega fávís
og fákænn maður, lie'ldur að krampi
hafi kómið í systur sína fyrir
„straumtruflun", frá þeim bræðr-
nm. Öll sú skýring mannsins . er
Þersýnilega ein endemis vitleysa.
Jóhann mótmælir henni. Samt á
hann að bera ábyrgð á fjarstæð-
nnni.
Einna furðule'gust er samt sú
ásökun á hendur honum að tauga-
yeiltis sjiiklingur, sem hann
kom aldrei til, hafi viljað fá
hann til sín. Það gefur nokkra
bendingu um, livernig þetta mál
<er vaxið.
Málshöfðunin gegn frvi Guðrúnu
Guðmundsdóttur og Sessilíusi
Sæmundssyni eru enn dularfyllri
■en rekistefnan út af bræðrunum
í Skagafirði. Ekki er kunnugt
um, að þau hafi neitt fyrir sjer
gert annað en hjálpa sjúkum
mönnum, Enginn mun til þess
vita, að neinn, sem til þeirra hefir
leitað, hafi vísað frá sjer lækni.
Enginn mun halda því fram, að
neinn hafi orðið vitske'rtur fyrir
þeirra aðgjörðir. Enginn bjáni
hefir kvartað um „straumtruflun"
frá þeim og ekki er kunnugt um
að neinn taugaveikissjúklingur
hafi ætlað að leita til þeirra. Af
eigin reynd hefi jeg ekki kynst
starfsemi Se'ssilíusar. En öllum ber
saman um, þeim 'sem honum eru
kunnugir, að liann sje vandaður
og óeigingjarn maður. Um starf-
semi frú Guðrúnar er mjer mikið
kunnugt. Hún er afar varkár
kona og krefst þess af þeim, sem
til lie'nnar leita, að þeir fari til
læknis, þegar ■ ástæða er til; enda
er hún gáfuð kona og hefir lagt
kapp á að kynna sjer sálarann-
sóknamálið í þess mörgu mynd-
um og fara eftir þeirri reynslu,
sem fengin er um það, þar sem það
e’r lengst á veg komið. Mjer skilst
svo, sem sök þessara tveggja
lækninga-miðla sje sú lielst, að
þau hafi þegið einhverja örlitla
þóknun, sem sjúkingar kunna að
hafa greitt þeim, án þess að henn
ar liafi ve'rið krafist. Hjer á landi
er eytt hálfri annari miljón í með-
ul á hverju ári. Því miður eru
engar skýrslur til um það, hvert
gagn er að öllum þeim meðulum.
En raddir liafa heyrst frá mönn-
um, sem mikið skyn bera á það
mál, að gagnið af þeim meðala-
austri sje mjög hæpið. Þegar menn
liafa öll þau meðalakaup í huga,
fer það að verða dálítið broslegt,
að yfirvöld vor leggi kapp á að
vernda menn frá því að greiða
nokkura aura fyrir meðalalausa
hjálp í sjúkdómum.
Til hvers er verið að þessu fá-
nýta og hlægilega umstangi?
Jeg geri ráð fyrir að tilgangur-
inn verði sagður tvennskonar.
1. Að vernda læknastjett lands-
ins fyrir samkepni.
2. Að vernda þjóðina fyrir því
að ve'rða dregin á tálar af ó-
fiskum. Þarna á Skagaströnd hlýt-
ur því nú á næstunni að rísa upp
blómlegt og lífvænlegt kauptún,
með fjölbreyttu atyinnulífi, verði
rjett á haldið, því til þess eTu öll
skilj-rði þegar fyrir hendi. En til
þess að slíkt megi verða, er það
kauptúninu eitt fyrsta og aðal-
lífsskilyrði eftir að höfnin er
fengin, að það tryggi sjer í tíma
sem allra nærteknastar nytjar af
landi til ræktunar, með það fyrir
augum að kauptúnið geti átt þess
kost að koma sjer upp fjenaði —
kúm og sauðfje. — Skagastrand-
arkauptún er bygt á landi Höfða-
hóla, sem er þjóðareign og sem
nú er orðin mikið meira en full
setin af fjenaði kauptúnsbúa, þótt
ekki væri þar búið fyrir af leigu-
liða þeim, sem jörðina heldur.
Einnig er nokkuð af bygðinni á
landi Spákonufells, og hefir kaup-
túnið nú nytjar þaðan fyrir fjen-
að sinn, eins og af fleiri jörðum
í grendinni. Jörðin Spákonufell er
nú í sjálfsábúð, og benda allar lík-
ur til að jörðin verði seld, þar sem
að þar býr nú e'kkja, sem misti
nlanninn síðastliðið sumar, eni
engin önnur jörð liggur jafnvel
til nytja fyrir kauptúnið, eins og
Spákonufell.
í norður og suður af Skaga-
strandarkauptúni með fram öll-
um Húnaflóa að austan, liggja
mjög blómleg og víðáttumikil bú-
sældarhjeruð með óþrjótandi land,
auðunnið til ræktunar. Þarna eru
greiðfærir hílvegir, beljandi þver-
ár, sem bjóða fram orku sína í
óteljandi hestöflum, til að eyða
myrki'i og drunga kyrstöðunnar,
klæðandi alt í ljós og líf og ljett-
andi striti af starfandi höndum.
Framh. á bls. 6.
fróðum og óhlutvöndum mönn-
um.
Töluvert mætti um hvort-
tveggja þetta segja, en jeg ætla
að sleppa því. Jeg ætla að eins
að benda á það, að til er þriðja
sjónarfíiiðið. Það er sjónarmið
þeirra sjúku manna, sem efíga
lækningu fá lijá læknunum. Ef
tekin eru gild ummæli yfirmanns
læknastjettarinnar á íslandi, land-
læknis, Yilmundar Jónssonar,
mætti ætla að þeir sjeu ekki svo
fáir. 1 grein, se'm hann ritaði
í Alþýðublaðið 22. febrúar 1933,
ritar hann „á móti þeirri almennu
hjátrú um gildi lyfjanotkunar og
leyndardómsfullra læknisaðge'rða,
sem svo mjög er ríkjandi“. 1 þess-
ari grein kemst hann meðal annars
svo að orði:
„Með allri hógværð verðum við
læknar að játa, að gagnvart 9/10
allra sjúkdóma stöndum við eins
og veðurfræðingarnir gagnvart
veðrinu. Þeir segja hvar lægðin er
og hverrar áttar er von, en færa
ekki til lægðina og breyta ekki
áttinni“.
Ef nokkurt mark eT takandi á
þessum ummælum landlæknis —
og að minsta kosti hefi jeg ekki
þekkingu tll að dæma þau ómerk
— ef svo er í raun og veru ástatt,
að læknarnir geta ekki liaft meiri
áhrif á 9/10 af sjúkdómum, en
veðurfræðingar liafa á veðrið, þá
virðist það nokkuð mikið oflæti
af læknum að taka hart á þeim
mönnum, sem eru að reyna að
hjálpa einhverjum af þessum 9/10.
Það væri líka árangurslaust, eða
rjettara sagt, það hefði eingöngu
illan árangur. Fólk, sem ekki get-
feUgið bót meina sinna með
ur
venjulegri læknishjálp, fyrirlítur
alt bann gegn því að leita annara
ráða. En ofsóknirnar mundu verða
til þess að enginn gæti helgað sig
starfinu, enginn gæti fengið þann
undirbúning og þá þjálfun, sem
nauðsynleg er til þess að dular
lækningar ge’ti orðið að verulegu
liði og til þess að trygging fáist
fyrir því að þær fari ekki út í
öfgar og vitleysu.
Aðalatriðið er í mínum augum
Þetta: Er nokkurn tíma von um
það, að nokkur geti fengiö lækn-
ingu með þeim hætti, sem tíðkast
hjá lækningamiðlum ? Er þessi
„kraftur“, sem þroskaðir miðlar
telja að notaður sje til lækninga
af framliðnum mönnum — af því
að þeir vita eklti annað en að þeir
bæði sjái þá og heyri til þeirra —
ekkert annað en ímyndun? Ef svo
er, stafa þá ekki sefjunaráhrif frá
miðlunum, sem kunna að geta
læknað menn, líkt og alkunnugt
er um dáleiðslu áhrifin? Hvaða
hugmyndir sem mfnn kunna að
gera sjer um „kraftinn" og af-
skifti framliðinna manna og sefj-
unaráhrif, þá get jeg ekki litið
á það annan veg en sem fáfræði
að neita því, að menn fái stund-
um lækningu hjá lækningamiðlum,
þegar almennir læknar fá e’kki við
sjúkdóminn ráðið. Jeg hefi reynt
það á sjálfum mjer og jeg hefi
lesið svo miltið um það, hver
reynsla hefir fengist í því e'fni í
öðrum löndum, að það hefir tekið
af allan vafa hjá mjer. Og jeg
get ekki litið á það sem gott verk
að afstýra því, að íslCnsk þjóð,
íslenskir sjúklingar, geti orðið
slíkrar reynslu aðnjótandi.
Áður en jeg legg frá mjeT penn-
an, verð jeg að hverfa aftur til
Jóhanns Lárussonar, sem mestum
hrópum og háðungum hefir sætt
af þessum lækningamiðlum. Fyr-
ir dómsmálaráðuneytið hefir verið
lagður sægur af vottorðum frá
sjúklingum, sem fagna út af heilsu
bót, sem þeir hafa fengið fyrir
hans aðgjörðir. En merkilegast af
þeiin vottorðum um starf hans,
sem jeg hefi sjeð, virðist mjer
vottorð hjeraðslæknisins á Húsa-
vík, þó að hann sje e'kki að þakka
fyrir lækningu á sjálfum sjer. Þeir,
sem ekki bera það á hjeraðslækn-
inn að hann fari með vísvitandi ó-
sannindi, liljóta að ganga úr
skugga um, að eitthvað sje meira
á ferðinni hjá Jóhanni en móður-
sýki og hjátrúarvitleysa. Vott-
orðið e'r prentað hjer með leyfi
hjeraðslæknisins.
Vottorð hjeraðslæknisins.
Eftir tilmælum Jóhanns Lárus-
sonar, skal þetta tekið fram. Hjer
á Húsavík er sjúklingur, er hefir
mænusjúkdóm (amyotropisk lateral
scelerosis) og hefir þessi sjúkdóms
greining verið staðfest af fle'irum
læknum hjer á landi. Sjúldingn-
um hefir altaf farið jafnt hnign-
andi, og það svo að í vor virtist