Morgunblaðið - 24.01.1936, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
5
Föstndaginn 24. jan. 1936.
Rjettleysi og andvaraleysi
opinberra starfsmanna.
Gömln launin of lág.
f nefndaráliti sem lagt var fyr-
’ir síðasta Alþingi um launakjör
•opinberra starfsmanna, var viður-
ikent að ósamræmi væri mikið, og
einkum væru gömlxx embættas-
daunin orðin alt of lág'.
Ekki var þó borið við að laga
þetta ósamræmi, heldur var það
lögfest enn um hríð. Og það var
gert meira. — Stjórninni var gef-
in bending- um að lengja starfs-
tíma opinberra starfsmanna um
hvorki meira, nje minna en 40%
frá því sem verið hefir á stjórnar-
skrifstofunum og víðar.
Það hafði verið bjargráð þeirra
starfsmanna sem urðu að þola
hina vaxandi skerðingu launa
sinna, að nota þann tíma, sem þeir
höfðu afgangs til að vinna að ýms-
um aukastörfum til þess að bæta
tjón sitt. Var sú aðferð viðurkend
af yfirstjórninni, ve'gna þess að
ekki þótti fært að veita fullar
uppbætur í öðru formi.
Lenging starfstíma er sama
og launalækkun!
Ef nú vrði úr þessari umtöluðu
lengingu starfstímans, þá væri
það samningsbrot og tilfinnanleg
skerðing á kjörum allra hinna
eldri opinberu starfsmanna. Ann-
aðhvort, verða þeir að ofbjóða
kröftum sínum eða hreint og beint
afsala sjer störfum, sem þeir hafa
haft sjer og sínum til framdrátt-
ar.
Embættismenn ekki taldir
samningbærir um kjör sín!
Enda þótt þessi tillagá sje nii
að líkindum aðeins eitt af þeim
brögðuin, sein ábyrgðarlausir
stjórnmálamenn gjarnan beita til
að sýnast sparsamir í sukk.inu, og
því ekki líklegt að stjórnin +aki
hana mjög alvarlega, þá sýnir hún
innrætið gagnvart starfsmanna-
'.stjettinni og hvers hún getur
vænst ofan á það sem á undan er
komið, þar sem sýnilegt er að hún
ein allra stjetta í landinu er ekki
talin samningsbær, heldur skyld-
ug til að þola einhliða skerðingu
á kjörum sínum án þess að ræra
einu sinni virt viðtals.
Hjer skiftir ekki máli þó’tt
finna megi lagastaf fyrir því að
ríkið hafi þá sjerstöðu gagnvart
sínum hjúúm, að breyta kjörum
þe'irra einhliða og óaðspurt eftir
eigin geðþótta. Slík lagasetning á
sjer ekki mikla stoð í nútíma
hugsunarhætti, sem miklu fremur
aðhyllist hinar gagnstæðu öfgar,
að það sjeu jafnvel forrjettindi
hjúanna að ráða því hvaða kaup
þeim sje gre'itt. — Sanngirni allra
tíma heimtar aftur á móti að
landslögin tryggi það að einn að-
ili nái aldrei aðstöðu til einhliða
kúgunar á annars rjetti, og að
lögin verndi í hvívetna frjálsa
samninga bæði milli borgaranna
innbyrðis og milli ríkis og ein-
staklinga.
Einhliða breyting samnings
er rjettarbrot.
Veiting opinberra starfa bygg-
ist á þeim samningi við ríkið, að
starfsmaðurinn geri sig með löngu
og erfiðu námi hæfan til að full-
nægja settum skilyrðum og fái á
móti trygð ákveðin kjör. Það ligg-
ur í augum uppi, að hvorugur að-
ili getur breytt þessum samningi
á eig'in hönd án samþykkis hins,
og hvergi meðal siðaðra þjóða er
álitið að ríki geti með nýjum lög-
um losað sig bótalaust við skyld-
ur, sem það hefir undirgengist,
Þess ber vel að gæta, að kjör
opinberra starfsmanna eru ekki
orðin til á neinum gerræðisgrund-
velli af þeirra hálfu, alla síst eins
og þau nú eru orðin. Þau hafa
beinlínis verið framboðin af full-
trvium þjóðarinnar með því á-
kveðna markmiði að ala nþp vel
hæfa starfsmannastjett og menta-
frömuði, sem gætu orðið þjóðinni
til stuðnings í andlegum og tím-
anlegum e'fnum. Enda á þjóðin
þessum mönnum mest að þakka
það sem hún nii er orðin. — En
þótt svo ólíklega vildi til, að þjóð-
in þættist ekki lengur þurfa á
þessaiú leiðsögn að halda, þá get-
ur hún samt enganveginn losnað
við þær skyldur, sem hún þegar
hefir undirgengist við núlifandi
starfsmenn sína.
Hagur starfsmanna í hættu.
Tilgangur þessarar greinar er
nú sá að minna íslenska opinbera
starfsmenn á að stjettarhagsmun-
ir þeirra eru í augljósri hættu.
i
Árásir á stjettina.
Jafnhliða framsókn annara
stjetta í landinu er sú skoðun að
ryðja sjer til rúms, að opinberir
starfsmenn hafi í eitt skifti fyr-
ir öll samið af sjer allan rjett, og
lagt alt. sitt hlutskifti á vald rík-
isins. Þeir verði einir allra stjetta
að þola þegjandi ráðstafanir skift-
andi og misjafnlega velviljaðra
húsbænda um hag sinn. Þetta er
og farið að bera tilfinnanlegan
ávöxt í ýmiskonar ágengni af
hálfu þingflokkanna. Þegar fjár-
eyðsla hefir farið úr hófi m. a.
ve'gna fjölgunar á embættum og
dýrum nefndum, þá koma altaf
fram raddir um að segja upp eldri
starfsmönnum eða spara laun við
þá. Þetta virðist altaf vera aðal-
bjargráðið, enda þótt gömlu
starfslaunin sjeu orðin aðeins lít-
ill hluti ríkisgjaldanna. Þannig
hefir dýrtíðaruppbótin verið af-
numin án þess að samræma launa-
kjörin og aldurshámark hefir ver-
ið sett svo að segja fyrirvaralaust
á menn sem aldei höfðu reiknað
með slíkri ráðstöfun. Nýjum störf-
um er sífelt dembt á skrifstofur
umboðsstjórnarinnar án tilsvar-
andi aukningar á hæfum starfs-
kröftum. Þetta kemur sjerstak-
lega illa niður á skrifstofust.jór-
um og sýslumönnum og síst að
undra þó óheppilegar afleiðingar
komi í ljós. — Og svo nú þessi
síðasta uppástunga, að lengja
starfstíma hinna eldri starfsgreina
um meira en þriðjung — alveg
upp á eindæmi og bótalaust!
Slíkt væri g-erræði og rjettarbrot,
sem þýðir ekki annað en það, að
starfsmenn viðurkenna algert rjett-
leysi sitt ef þeir láta þetta við-
gangast.
Herrar — þjónar — þrælar.
Hið svonefnda embættisvald er
nii fyrir löngu úr sögunni. Og
enda þótt ekki hafi tekið betra
við þar sem er flokkavaldið, þá
getum vjer opinberir starfsmenn
unað því vel að vera aðeins þjón-
ar, e'f Vjer fáum að finna oss sem
frjálsa borgara. En ef á að ræna
oss samningsrjettinum, eina allra
stjetta, og gera oss að þrælum,
þá verðum vjer að rísa upp allir
sem einn. — Vjer óskum þess að
fá aðstæður til þess að geta unn-
ið samviskusamlega og trúlega fyr-
ir land og þjóð og hyggjum að
það muni ganga best án þess að
beitt sje 'við oss þrælatökum.
I
Eflum samtökin!
Það, sem nú liggur fyrir, er að
efla samtökin eins og aðrar stjett-
ir landsins til varnar rjetti vor-
um. Og það fyrsta sem samþykkja
ber or það, að neita afdráttarlaust
að taka bóta og samningalaust við
nýjum kvöðum, hvort sem eru í
formi lengingar á starfstíma eða
öðru. — Hið næsta er að kjósa
nefnd, einn mann úr hverri hinna
eldri starfsgreina til að fá leið-
rjettingu á ósamræmi því, sem á
sjer stað í launakjörum þeirra
miðað við hin nýrri störf, og til
væntanlegrar samvinnu við þing-
nefnd, sem væntanlega verður lát-
in fjalla um málið í heild.
Nokkrir starfsmenn.
Fisksalan
Klapparstíg 8. Sími 2307.
hefir ^lænýjan fisk..
VERÐ :
Ýsa .... 15 aura Vo kg.
Stútungur .. .10 — — —
Bankabygg.
Bygggrjón,
Bæki-grjón,
Semulegrjón,
Hvítar, brúnar, gular
og grænar
BAUNIR
fást í
Skólarnir og vínið
í Útvarpinu heyrðust nýlega anna sé ófrávíkjanleg, að þeir
raddir frá skólanemendum, sem
eru sérstaklega eítirtéktaverð-
ar í baráttunni gegn drykkju-
skapnum. Ef framhald verður
á því, að í skólunum verði hald-
ið uppi skynsamlegu viðhorfi í
áfengismálinu, þá má segja að
málið sé fyrst komið inn á rétta
braut. — Bindindisstefnan hefir
kallað sig alþýðlega hreyfingu
og því miður reynzt að vera það
um of, að því leyti að hún hefir
aldrei náð fótfestu hjá mennta-
lýð landsins. Og á meðan svo
er — á meðan þeir sem gefa
tóninn í menningarmálunum eru
skeytingarlausir um drykkju-
skapinn — að ekki sé sagt hon-
um beinlínis hliðhollir, þá er
málið allt í heild á flæðiskeri,
— eins og reynslan hefir líka
svo átakanlega sýnt.
Ef hálfrar aldar barátta á nú
ekki að falla niður og verða að
engu, verður að læra af reynslu
hennar og leita inn á nýjar leið-
ir. Liggur þá auðvitað næst að
vinna þar að, sem lækir sið-
menningarinnar hafa upptök
sín, því að það er seint að ætla
sér að breyta farvegi þeirra eða
stífla þá, þegar þeir eru komnir
langt á leið.
Strög krafa um reglusemi er
sterkari en nokkurt bindindis-
heit!
Hvernig verður nú menntalýð
landsins innrætt hið rétta við-
horf, þannig að það verði ekki
aðeins ein af hinum mörgu ból-
um sem þjóta upp og bresta?
— Bindindishreyfing meðal
nemendanna sjálfra er að því
leyti góð sem hún hvetur þá
sjálfa til að taka virkan þátt í
bætingu siðanna. En nú kemur
reynslan, sem kennir okkur, að
bindindisheitin hafa mjög lítið
framtíðargildi. Þau gefa enga
tryggingu fyrir framhaldandi
reglusemi nema síður sé.
Bindindisprédikanir eru ekki
haldgóður grundvoilur þegar á
reynir, og sömuleiðis er mjög
varasamt að ala á flokkaskift-
ingu um áfengismálin innan
skólanna, því að vínnautn
magnast altaf við það, að á
hana sé ráðist að fyrra bragði
og henni gefin sóknaraðstaða.
Nú er líka svo komið að allir
sjá að áfenginu verður aldrei
útrýmt. Það mun fylgja mann-
kyninu um ókomnar aldir á
meðan menn óska þess, því að
allir geta búið það til með litl-
um tilkostnaði. Það er því ekki
lengur um það að gera að geta
umflúið þessa hættu, heldur að
læra að umgangast hana. Bind-
indið er og verður því aðeins
bráðabirgðaeðlis, en nauðsynin
á reglusemi hið sígilda takmark
hér sem annarsstaðar.
Áfengi og trúnaðarstörf.
Það er ljóst, að ekkert er
undir því eigandi hvenær bind-
indishugur hleypur í skólanem-
endur. Stjórnir skólanna verða
sjálfar að taka ákveðna og var-
anlega afstöðu, fyrst og fremst
um það, að drykkjuskapur sé
bannfærður innan skólanna, og
geta upplýst nemendur sína um
það, að sú stefna stjórnarvald-
sem fari gálauslega með áfengi
geti enga von haft um að kom-
ast að þeim trúnaðarstöðum,
sem menntuðum mönnum ann-
ars standa til boða.
Samábyrgð óreglunnar lifir enn
góðu lífi!
Ef ekki er hægt að segja
nemendum skólanna það, að
kunnátta ásamt reglusemi sé
ófrávíkjanleg nauðsyn til að
komast áfram og ná opinberri
tiltrú, þá mun það sannast að
skólabindindið verður ekki
haldgott fremur en aðrar borg-
aralegar dygðir, sem reynt er
að innræta, ef ekki er tekið
neitt tillit til þeirra þegar störf
eru veitt. Eins og nú horfir við,
sýnist það vera framtíðarvæn-
legra fyrir unga menn að spila
í hinu pólitíska happdrætti og
temja sér ýmsar flokkslegar
dyggðir, heldur en að vera að
beita sjálfa sig of miklum
strangleik í framferði og
ástundun. Trúin á flöskuna og
samábyrgð óreglunnar ,,is still
going strong“ meðal íslenzkra
menntamanna hér heima og er-
lendis. Hún bítur ekki í grasið
fyrir neinum vandlætingapré-
dikunum — hún beygir sig fyr-
ir blákaldri nauðsyninni og
engu öðru!
Hvað geta bindindisfélögm?
Bindindismenn munu nú hafa
lært að þeir eru sterkari gegn-
um atkvæðamagn sitt en fyrir
sinn sannfæringarkraft. Þessa
reynslu ættu þeir nú að hagnýta
Ef þeir standa óskiftir bak við
kröfuna um strangt eftirlit með
reglusemi þeirra manna, sem
þjóðin felur trúnaðarstörf sín
og leiðsögn fjöldans, þá veita
þeir landsstjórninni styrk, sem
hún nauðsynlega þarfnast á
þeirri flokkræðisóöld sem hú
stendur yfir. — En þess verða
þeir að gæta, að í þessu sem
Öðru dugar engin snögg bylting,
heldur verður að fara fram með
liðleik og festu. Að krefja bind-
indisheits af opinberum starfs-
mönnum, mun áreiðanlega
spilla góðum árangri.
Aðhaldið er sterkasti stuðning-
ur regluseminnar.
Þeim sem efast um að nokkru
verði þá til leiðar komið, má
benda á hvað reglusemi presta
landsins hefir stórlega farið
fram fyrir tilstilli kirkjustjóm-
arinnar og kennara prestanna í
sameiningu. Kennarastétt lands-
ins hefir og almennt talað gott
orð á sér fyrir reglusemi, sem
áreiðanlega er að þakka að-
haldi hennar og uppeldi. Er
augljóst, að sama árangri má
ná í öllum starfsgreinum með
samskonar skynsamlegri stjóra-
arstefnu. Og með því væri unn-
inn sá stærsti sigur, sem hugs-
anlegt er að ná fyrir bindindis-
menn í náinni framtíð. Hvort
bindindisstefnan kemst inn á
! þennan grundvöll, sker alger-
| lega úr um það, hvort hún nær
að verða þjóðhelguð starfsemi
• eða hvort hún heldur áfram að
vinna sem einkafyrirtæki á
þröngum grundvelli.
H.