Morgunblaðið - 23.09.1936, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 23. sept. 1936.
MORGUNBLAÐIÐ
5
Frásögn af Grænlands-
leiðangri, Sno rr a goða‘.
Hinn einkennilegi fjörður
Ollumlengri.
SKIPYERJAR á vjelbátnum „Snorra goða“, sem
stundaði veiðar hjá Grænlandi í sumar, segja
að ekki þýði að senda jafn lítinn bát þangað.
En af reynsluför þessari má mikið læra um það, hvernig
á að gera út við Grænland.
Morgunblaðið hefir haft tal af stýrimanninum,
Markúsi Sigurjónssyni, og sagðist honum svo frá:
— Yeðrátta er mikiS stiltari við Grænland heldur en hjer. Allan
júlí var blíðskaparveður, og allan tímann kom ekki fyrir nema dag-
ur og dagur, að livast væri. Engan ís var þarna að sjá.
Sparisjóður
Sauðárkróks
Eítir Indriða Einarsson.
Fyrstu vikuna veiddum vjer
vel, enda höfðum vjer þá þorska-
lóð. Lúðu áttum vjer að setja um
borð í móðurskipið „Arctic“, sem
lá inni í Færeyingahöfn, en þorsk-
inn áttum vjer að leggja á land
þar, en það breyttist hráðlega,
svo að vjer fengum að setja hann
um borð í annað móðurskip.
Þegar skipstjórinn á „Arctic“
komst að því, að vjer höfð-
um þorskalóð, sagði hann það
væri brot á samningi, og eftir
það máttum vjer ekki veiða
á annað en haukalóð og hahd-
færi.
Við það minkaði aflinn, því að
lítið var um lúðu. Sögðu kunnugir
mcnn, áð hún væri að ganga til
þurðar, vegna hinna miklu véiða
:a undanförnum árum.
Vjer urðum aðallega að hafast
•við á grunninu út af Færeyinga-
shöfn. Er þar 50—100 faðma dýpi.
Þarna voru mörg skip, enskir
«og franskir togarar, færeyskar
■og portúgalskar skútúr o. s. frv.
En flest veiðiskipin voru þó um
200 mílum uorðar og mun þar
betri veiði. Annars var svo að sjá
í sumar, að fiskur kæini í smá-
krotum, og svo ekkert á milli.
Vjer fórum einu sinni alla leið
norður að Holsteinsborg og fisk-
vuðum þar sæmilega.
Vjer hittum Agúst Olafsson
-skipstjóra, sem nú er umsjónar-
maðiir á vesturströndinni. Hefir
honum verið fenginn til umráða
vjelbátur, sem Kuud Rasmussen
hafði áður, og ferðast liann á
honum fram og aftur.
Hann sagði, að það væri ís-
landi til minkunar að senda
svo ljelega fleytu sem
„Snorra goða“ til veiða hjá
Grænlandi, þegar þeir ætti
nóg af góðum skipum og
hentugri til þess.
— í Færeyingahöfn var verið
•að reisa sjómannahæli og spítala
í sumar. Var ekki vanþörf á því.
Að undanförnu hefir það verið
færeyska flotanum og verið flutt-
ur þar á land, þá hefir hann orð-
ið að lig'gja í ljelegum geymslu-
skúr innan um allskonar drasl.
Færeyskir smiðir unnu að bygg-
ingunni. Ekki máttu þeir hafa
aieitt samneyti við Eskimóa. En
nú var það, að hópur Eskimóa
settist að í firði þar skamt fyrir
norðan og tóku ungu grænlensku
stúlkurnar að venja komur sínar
til Færeyingahafnar á síðkvöldum
eða á nóttum. Þetta komst upp, og
þá voru Eskimóar reknir þaðan
með harðri hendi!
Ekki höfðum vjer nein >kynni
af Eskimóum, en oss var sagt, að
þeir væri vel á verði um það, að
láta skip ekki veiða í landhelgi
og kærðu þau hispurslaust, enda
þótt skipin hefði gert þeim margs
konar greiða, hjálpað þeim um
ýmislegt, sem þá vanhagaði um.
Svo fóru Pæreyingar að breiða
yfir nafn og númer á skipum sín-
um, þegar þeir voru í landhelgi.
En ekki dugði það, vegna þess
hvað Eskimóar eru orðnir ment-
aðir. Ef þeir sáu ekki nafn og
númer, drógu þeir upp mynda-
vjel og tóku mynd af skipinu, og
er ljósmyndin næg sönnun þess,
hvert skipið hefir verið.
Varasamt er að sigla nærri suð-
urodda Grænlands vegna ‘ hinnar
miklu rastar, sem þar er. Segj-
ast kuvmugir fara þar 100—180
mílnr frá landi. Á vesturströnd-
inni iorum vjer um 40 mílur und-
an landi og hreptum þar versta
sjó.
Betra er að fara inn fjörðinn
Ollumlengri (Prins Christians
Sund), sem er þráðbeinn og mjór
eins og skipaskurður með stand-
björgum á báða vegu. Þegar inn
úr honum kemur taka við sund
og kemur maður út úr þeim rjett
fyrir sunnan Herjólfsnes.
TJm framtíðar veiðiskap íslend-
inga lijá Grænlandi er ekki hægt
að dæma eftir þessum leiðangri.
En gera má ráð fyrir, að aðrar
þjóðir væri ekki að senda þangað
stór og vel út búin veiðiskip ár
eftir ár, ef þær hefðu ekki eitt-
livað upp úr því. En skipin þurfa
að vera svo stór og vel út búin,
að þau geti stundað veiðar hvar
sem þeim sýnist og veiðisvæðið er
stórt yfirferðar.
Mikið mein er að því, hvað sjó-
kortin þar vestra eru ófullltomin,
enda eru skip altaf að stranda
þar. Og' skerjagarðurinn fram
undan ströndinni getur verið
hættulegur.
Fljótt fent í sporin.
Það er nú alveg: gleymt,
ívaða atvik urðu til þess, að
Sparisjóðurinn á Sauðár-
vróki var stofnaður. Pjetur
Hannesson, núverandi for-
maður sjóðsins, sem hefir
með nákvæmni og um-
hyggju skrifað æfisögu
sparisjóðsins, álítur að
stofnunni hafi allra fyrst
verið hreyft í kaffiveislu,
sem Jóhannes sýslumaður
Ólafsson að jafnaði hjelt j
sýslunefndarmönnum, þeg-
ar þeir hjeldu fund sinn á
Sauðárkróki. En stofnaður
var sjóðurinn 1886.
Látlaus vinna ólaunuð.
Svo leggja þeir liöndina á
plóginn. Maður gengur undir
manns hönd með að vinna að
sparisjóðsstörfunum, sem vorulít-
il í fvrstu, en uxu fljótt. Allir
sýslumenn Skagafjarðar vöru
formenn hver frarn af öðrum.
Flestir nafnkunnir menn á Sauð-
árkróki tóku upp byrðina. Stefán
Jónsson Gránufjelagsstjóri vann
að afgreiðslu sjóðsins í 24 ár. Báð-
ir prestarnir á Sauðárkróki voru
bókarar sjóðsins, sjera Hálfdán
Guðjónsson í 20 ár. Yalgarð
Claessen og Kristján Blöndal
voru gjaldkerar, hinn síðari for-
maður samtals fjórðung aldar.
Sigfús Jónsson kaupfjelagsstjóri
var endurskoðandi í 27 ár. Fyrir
flesta af þessum mönnum var það
löng vinna og látlaus og borgun
oftast liverfandi.
Nýju fötin sparisjóðsins.
Sparisjóðurinn var stofnaður
á sama hátt og aðrir sparisjóðir
hjer frá 1872 til aldamóta. Bún-
ingurinn var gamall eftir skoð-
unum manna nú. Lítið af verð-
brjefum, sem seljast fljótt, því
þau yrðu ekki seld. Nokkuð af
fasteignalánum, en umfram alt
sjálfskuldarábyrgðarlán til 1—4
ára, eða ef til vill borgunardags-
laus. Engir hafa haldið þeim lán-
um meira fram en Skotar, að jeg
hygg. Þeir bygðu upp skoskan
búnað með þeim. Til þess að geta
notað þau, þarf bpndinn eða lán-
takandinn að fá vöru sína eða
vinnu greidda í peningum. Engir
víxlar voru lánaðir, þeir voru
ekki bannaðir, en þóttu „of
dan“ fyrir sparisjóði og ill-
hugsandi fyrir stofnun, sem var
aðeins opin 1—2 daga í viku.
Frestur á útborgunum af innlög-
um var nauðsynlegur.
Sparisjóðurinn fór að sníða
sjer föt eftir móðnum. Þeir á-
kváðu að gera sjálfskuldar-
ábyrgðarlánin að afborgunarlán-
um, og hafa alveg fengið þau út
úr reikningum sínum. Sama gerði
íslandsbanki undir stjórn Emil
Schous. f stað þeirra komu víxl-
arnir. Svo var ákveðið að greiða
hverja upphæð undir eins o g
hennar væri krafist, en til þess
þurfti inneign í Landsbankan-
um. Það verður að vera stjórn-
arskrá livers sparisjóðs að greiða
innlög hvenær sem þeirra er kraf-
ist, það eykur miklu meira trú
manna á fyrirtækið en rentan af
50 ára
peningunum. Fyrir þann, sem
leggur fje sitt í sparisjóð, er mest
af öllu komið undir því að geta
fengið það aftur þegar hann þarf
á ])ví að halda.
Nýju fötin fara vel.
Á blaðsíðu 56 og 57 hefir Pjet-
ur Hannesson gefið yfirlit yfir
alla starfsemi sjóðsins í 50 ár.
Ár Tala inni- lnneign Varasj.
eigenda
1901 158 24.000 kr. 3,400 kr.
1921 1090 475.000 — 54.000 —
1935 1329 503.000 — 124.000 —
Og hvað þýða þessar tölurí
Tala innieigenda þýðir, að af
þeim 4.000 manns, sem eiga heima
í Skagafjarðarsýslu og á Sauðár-
króki, vakna 1329 á hverjum
morgni í þeirri vissu, að þeir
þurfi ekki að líða skort næstu
vikurnar, svo fremi sem matvör-
ur og nauðsynjar eru fáanlegar.
Meðalinneignin er 228 kr. á mann.
Þótt sparisjóðurinn eða þeir,
sem inni eiga, hafi gengið í gegn
um ýmsar þrengingar á undan-
förnum árum, eru þó innstæðurn-
ar enn liðugar 500.000 kr., eða
hjerumbil sama upphæðin sem
Landsbankinn var stofnaður með
1886. Þeir segjast engu verulegu
hafa tapað á kreppulánum
bænda vegna þess, að þeir voru
búnir að losa sig við sjálfskuldar-
ábyrgðarlánin. Það þykir þeim,
sem þetta skrifar, fremur vafa-
samt, því þá eru víxlar til. En
hamingjan gefi þeirra orðum sig-
ur. Þessi hálfa miljón, sem í
sparisjóðnum stendur, er öll kom-
in upp úr vösum 4000 manna á
50 árum.
Það sem mestu furðar er stærð
varasjóösins, upphæðin er 124
þús. kr. Hugsjón allra sparisjóða
hefir verið að fá upp varasjóð,
sem væri 10% af imieiguum. Vara-
sjóður þessa sparisjóðs er 22.4%,
og þó liefir varasjóðurinn gefið
23 þús. kr. til ýmsra hjeraðs
nauðsynjamála. — Svo sýnist, sem
varasjóðurinn þoli 50—60 þús. kr.
áföll án þess að kikna.
Stjórn sjóðsins skipa nú Pjet-
ur Ilannesson formaður, Tómas
Gíslason kaupm. bókari og Val-
garð Blöndal gjaldkeri. Eftir nýj
um lögum um sparisjóði hefir
sýslunefndin kosið þá Sigfús
Jónsson kaupfjelagsstjóra og
Kristinn P. Briem kaupmann í
st.j órn spari sj óðsins.
Reykjavík 7. sept. 1936.
Indr. Einarsson.
SJÁLFVIRKt
ÞVOTTAEFNI
Oikoibg, OMm
6jðrlr þvottlaa mlallhvftana áo þass að hana aja nuddaOor aOf blalkJaOor.
V