Morgunblaðið - 24.10.1936, Page 5

Laugardagur ,24. okt. 1936.
MORGUNBLAÐIÐ
PaJð er 7. ágúst, og klukk-
an 15.15 á sú íþrótt 01-
ympíuleikanna fram að fara,
sem rnig langar mest af öllu
til að sjá, en það er 5 rasta
hlaupið.
Áhorfendasvæðið fyllist óðum,
og þegar klukkan er tæplega þrjú
er svo að segja hvert einasta sæti
skipað. Um það leyti sem íþrótt-
irnar eiga að hefjast, kemur
skyndilega ör hreyfing á áhorf-
endurna, fólkið stendur upp úr
sætum sínum og þúsundir sjón-
auka heinast í áttina til sama
blettsins .— til áhorfendapallanna
vinstra megin við blaðamanna-
stúkuna. Athyglin beinist öll að
sairia manninum, sem í þessum
svifum er að koma inn á pallana.
Maðurinn er Finninn þagmælski
— fullu nafni Paavo Nurmi, fræg-
asti þolhlaupari sem sögur fara
af á jörðunni.
P aavo Nurmi er heiðursgestur
þýsku stjórnarinnar á 01-
ympíuleikunum, en auk þess er
hann þjálfari finsku þolhlaupar-
anna, og í dag á hann sjerstakt
erindi á leikvanginn, því að í 5
rasta hlaupinu taka þátt þrír
Finnar, sem allir eru lærisveinar
Nurmi’s. Sjálfur hefir Nurmi bor
úð hróður finsku þjóðarinnar út
’Tim; gjörvallan heim, en í dag eiga
laerisveinar hans að keppa á móti
öllum bestu þolhlaupurum jarðar
inndr, og nú er að vita, hvort þeir
standa sig — hvort þeir eru fær-
ir úm að vernda hlaupaheiður
Finnlendinga, þann sem Kohlé-
“manen og Nurmi skópu og báru
út hm víða yeföld.
Finninn þagmælski sest. Nurmi
■er 'frægur fyrir þagmælsku sína,
«n ef hann kemst ekki hjá því að
segja eitthvað, þá eru svörin
stutt, afundin og önug. Þúsundir
blaðainanna frá Norðurlöndum og
‘ Þýskalandi hafa spurt Nurmi um
afrek og íþróttahorfur finsku
^Olympíu þátttakendanna, en
iNurmi er þögulli en steinn og
ekki einn einasti blaðamaður hefir
farið vísari frá honum en þegar
h ann kom. Ef blaðamennirnir eru
um of nærgöngulir, talar Nurmi
um veðrið, að hann liafi fengið
súra mjólk í síðastliðinni viku,
og hvað það gæti verið yndislegt
að lifa í heiminum, ef engir blaða
menn væru til. Ennþá síður þýðir
að fara til keppendanna sjálfra.
Nurmi hefir skipað þeim að þegja,
og þeir hlýða.
Lærisveinar Nurmis, sem eiga
að keppa í 5 rasta hlaup-
inu, heita.- Lauri Lehtinen, Ilmari
' Salminen og Gunnar Höckert. Það
tvent, að þeir eru Finnar, og að
þeir eru undir leiðsögn Nurmis,
nægir til þess, að fólk býst við
miklu af þeim, einhverju ofur-
smannlegu, yfirnáttúrlegu.
Undanrásir í 5 rasta hlaupinu
’voru hlaupnar fyrir nokkrum dög
umií þrem riðlum, í hverjum riðli
hlupu 14—15 hlauparar og fimm
þeir bestu í hvorum riðli komust
;í úrslit. I fyrsta riðli sigraði Cer-
ati frá ítalíu á 15.01.0 mín., hann
er heimsmeistari stúdenta í 3ja
rasta hlaupi. 2. Siefert, besti
hlaupari Dana, á 15.02.8 mín. 3.
Lash, Bandaríkjameistari á 5
• rasta hlaupi, og fyrir nokkrum
vikum setti hann nýtt heimsmet á
LÆRISVEINAR NURMI
EFTIR ÞORSTEIN JÓSEPSSON.
Lehtinen, Salminen og Höckert heita þeir,
íþróttalærisveinar Nurmi. — Sjálfur er Nurmi,
Finninn ósigrandi, hættur að taka þátt í íþrótta-
kepni. Lærisveinar hans bera nú uppi íþrótta-
heiður Finna. Hvernig þeir gerðu það á Olympíu-
leikunum í sumar, og í Los Angeles 1932, ætlar
Þorsteinn Jósepsson að segja frá í tveim greinum
hjer í blaðinu, og birtist hjer sú fyrri.
, i
Paavo Nurmi.
2ja mílna hlaupi. Tími 15.04.4
mín. 4. Salmiuen frá Finnlandi á
15.06.6 mín., og 5. Reeve, Eng-
landsmeistari á 3ja mílna hlaupi.
Tími 15.06.8 mín. Úr öðrum riðli
komust þessir í úrslit: 1. Höckert
frá Finnlandi á 15.10.2 mín. 2.
Englendingurinn Close á 15.11.6
mín. 3. Noji, besta hlaupari sem
Pólverjar hafa átt á þessari vega-
lengd. Tími 15.12.2 mín. 4. Hell-
ström, sænskur, á 15.12.6 mín., og
5. Hansen frá Noregi, maður sem
fyrir skömmu síðan byrjaði að
æfa hlaup. í þriðja og síðasta riðli
sigraði Svíinn .Tonsson á 14.54
mín. Hann" er besti þolhlaupari
sem Svíar hafa nokkru sinni átt,
Og mun betri en sænski hlaupar-
inn Wide, sem um skeið var fræg-
asti hlaupari heimsins. 2. Mura-
koso frá Japan, hlaupari sem á
síðastliðnu ári hefir farið sigur-
för um allan heim og sigrað hvert
hlaup, sem hann hefir kept í.
Tími 14.56.6. 3. Englendingurinn
Ward, á 14.59 mín. 4. Lehtinen,
Finni, á 15.00 mín. og 5. og 6.
voru Bandaríkjamaðurinn Zam-
perini og ítalinn Mastroenni, báð-
ir á sama tíma: 15.02.2 mín.
Eftir undanrásunum að dæma
var útlitið fyrir lærisveina
Nurmis ekki ýkja glæsilegt, því
að enda þótt Höckert yrði fyrst-
ur í sínum riðli, höfðu samt 11
hlauparar, eða með þðrum orðum
allir hlaupararnir, sem komust í
úrslitin úr hinum riðlunum, náð
betri tíma en hann. Og hinir tveir
Finnlendingarnir, Lehtinen og
Salminen, urðu ekki nema nr. 4,
hver í sínum riðli. En það er bara
dálítið hæpið að byggja á tíma í
undanrás, og ennþó hæpnara þó
að byggja á Finnum; þeir koma
oftast nær eins og fjandinn úr
sauðarleggnum, þegar maður síst
á þeirra von og verst gegnir fyr-
ir andstæðinga þeirra. En hvað
sem þessu leið, höfðu undanrásirn
ar orðið til þess að gera úrslitin
í 5 rasta hlaupinu að einhverri
•skemtilegustu og mest æsandi
íþróttakepni, sem fram fór á öll-
um Olympíuleikunum.
Klukkan er 15.15. ITppi á á-
horíendapalli situr Paavo
Nurmi, þögull, kaldur og harð-
neskjidegur á svip eins og stein-
gervingur; en hið innra samt titr-
andi af lífi, af hita og metnaði.
Hann horfir á Finnana raða sjer
upp í 5 rasta lilaupið — hlaupi^
sem Finnar hafa unnið á öllum
Olympíuleikum síðan 1912, að und
anteknum leikunum 1920.
Startskotið ríður af; sextán
bestu þolhlauparar heímsins berj-
ast um það, hver sje besti 5 rasta
hlaupari jarðarinnar. Nurmi rjett
ir sig í sæti sínu, augun tindra •
og andlitssvipurinn ber vititi um
eftirtekt og eftirvænting.
Finnlendingurinn Salminen leið
ir lilaupið, en rjett á eftir honum
er Lehtinen, maðurinn sem bæði á
heimsmet (á 14.17.0 mín.) og
OJympíumet (14.30.0 mín) á þess-
ari vegalengd. Hann er þess vegna
ekki neinn liðljettingur, og þó er
vafamál að hann sje besti hlaup-
arinn þarna.
Aunga aldri var Lehtinen veilc
bygður og gekk við hækju;
enginn myndi þá hafa tniað því,
að hann myndi nokkru sinni
verða heimsfrægur íþróttamaður.
Árið 1931, nokkru eftir að Leh-
tinen byrjaði að æfa hlaup, slas-
aðist hann af mótorhjóli, sem
lamaði hann svo mjög, að engum
myndi liafa komið til hugar, að
hdnn tæpu ári síðar setti nýtt
heimsmet í 5 rasta hlaupi og sigr-
aði á Olympíuleikunum í Los An-
geles á þessari vegalengd. En
hlaupasigur Lehtinens í Los An-
geles hefir orðið að leiðinlegum
þátt úr æfi hans, því hann hefir
sett skugga á íþróttaheiður Finn-
ans og jafnvel gert hann óvinsæl-
an sem íþróttamann — einkum
meðal Bandaríkjamanna. Orsak-
irnar til þessa atviks lágu þannig:
Pann 5. ágúst 1932 fór 5 rasta
hlaupið í Los Angeles fram.
Hlaupararnir, sem kornust í úrslit
in, voru 14 talsins, en enda þótt
þetta væru bestu hlauparar heims-
ins, sem þarna voru saman komn-
ir, efaðist þó enginn um yfirburði
Prjár rastir af lilaupinu voru
búnar, þegar atvik nokkurt
kom fyrir, sem kom áhorfendun-
um í ógurlega æsing. Háv og
grannur Bandaríkjamaður, Ralph
Hill að nafni, algerlega óþektur
hlaupari, jafnvel í Bandaríkjun-
um sjálfum, tók sig aftan úr mið.-j
um hópnum, lengdi skrefin, herti
á ferðinni, skaut Yirtanen aftur
fyrir sig og hljóp á hæla Lehtin-
ens.
Þetta var dirfska. Flestir ef
ekki allir hlaupararnir, sem þarna
keptu, voru álitnir betri hlaupar-
ar en Hill, enda höfðu þeir hlaup-
ið 5 rastirnar á miklu skemmri
tíma en hann. Þessi dirfska Hills
var óðs manns æði, það var sama
og að gera sitt ítrasta í miðju
hlaupinu, og gefast svo upp. Þann
íg litu allir íþróttamenn á málið
og allir þeir, sem eitthvað skyn-
bragð báru á, íþróttir og íþrótta-
kepni.
En það var aðeins einn maður,
sem leit öðruvísi á málið, og
þessi eini maður var — Hill sjálf-
ur; hann skeytti engu öðru en að
halda í við Finnann ósigrandi.
Það var nákvæmlega sama hvaða
tilraunir Lehtinen gerði til að losa
sig við þenna leiðinlega draug,
sem hann var búinn að fá á hæl-
ana, það var sama livort hann
lengdi skrefin eða hvort hann tók
spretti, altaf fylgdist Hill með
eins og óaðskiljanlegur skugþi og
gætti þess vandlega, að lengja
ekki bilið milli sín og Lehtinens
um hársbreidd. Hill hljóp jöfnum
fjaðurmögnuðum skrefum og það
sást hvorki á honum þreyta nje
mæði.
4000 stikurnar höfðu þeir hlaup
ið á 10.34 mín., og það var ekki
eftir nema 2% hringur. Áhorfend-
urnir sáu, að Hill var ekki eins
slakur og þeir höfðu búist við.
Það var eitthvað óvænt að ske.
að berjast til þrautar á síðasta
sprettinum.
Það voru 70 stikur eftir í mark.
Marklínan lá strengd beint fyrir
framan hlauparana — aðeins ör-
fáar sekúndur ennþá, og þá var
alt um garð gengið, alt búið. Ein-
mitt á þessu augnabliki notaði
Hill tækifærið, veik til hægri og
ætlaði að komast fram úr Lehtin-
en. En þetta var augnablikið, sem
Lehtinen óttaðist, hann skynjaði
í vetfangi liættuna og í sama
gerði hann það, sem hann hetði
ekki átt að gera — hann hljóp
sjálfur til hægri og fram fýrir
Hill, svo hann komst ekki fqim
úr.
,, ■■iiíii
Sjötíu þúsund Bandaríkjam§nn
öskruðu upp yfir sig af grentju
og bræði. En Hill gerði aðra til-
raun; hann vjek til vinstrj, pg
ætlaði þannig að komast frgtm
nieð liliðinni á Lehtinen. Viljandi
eða óviljandi veik Lehtinen lika
til vinstri og aftur er hann orð-
inn þröskuldur í vegi fyrir sijgri
Bandaríkjamannsins. Fyrir Hill
voru allar bjargir bannaðar pg
hann varð að láta sjer nægja að
koma hálfri stiku á eftir Lehfin-
en í mark.
Enda þótt Lehtinen sigraði
hlaupið ineð nýju olympisku
meti á 14.30 mín., var það samt
Hill, sem hafði samúð mannfjöld-
ans með sjer, og aldrei hefir
nokkrum olympiskum sigurveg-
ara verið tekið með jafn miklum
kulda, já hatri, eins og Lehtitten
þá. Múgurinn æpti, öskraði Ug
formælti, og ekkert er líklegra en
Lehtinen hefði verið tættur í sund
ur, ef í hann hefði náðst. Mann-
fjöldinn þagnaði ekki fyr en 01-
ympíukallarinn tilkynti, að Banda
ríkjunum bæri að sýna gestum
sínum kurteisi. Og Bandaríkin
ljetu ekki standa við orðin tóm,
hvað kurteisina snerti, því þau
sendu ekki kæru út af hlaupinu
og gerðu alt sem í þeirra vafdi
stóð til að Lehtinen yrði dæmd
verðlaunin. En ef til vill var það
þó Hill sjálfur, sem sýndi Lehtin-
en mestu kurteisina, því það valt
á hans vitnisburði, hvort Lehtin-
en skyldi dæmd verðlaunin eða
ekki, og þá var það Hill, sem
sagði, að Lehtinen væri saldaus,
Og þetta var einmitt það, sem jhami llefði óviljandi lHaupið
Lelitinens fram yfir alla keppi- Ameríkumenn kunna að meta, ífram fyrir sig og honum bæri
nauta sína, enda var hann þá fyr
ir fáum vikum búinn að setja hið
fræga heimsmet sitt. Lehtinen tók
strax forystuna, en landi hans
Virtanen leysti hann þó altaf af
liólmi annan hvern hring. Hrað-
inn var mikill, því 1500 stikurnar
hlupu þeir á 4,15 mín., en þetta
nægði Lehtinen ekki. Hann herti
á ferðinni, svo Virtanen hætti að
hafa við. Lehtinen var hinn ó-
sigrandi Finni — heimsmethafinn
sem hlaut að sigra, og hann þaut
langt fram úr keppinautum sín-
um.
það var „sensationelt" og fagnað-; gnllorðan.
aróp áhorfendanna dundu um
þveran og endilangan völlinn. ’ |-^egar sigurvegararnir voru
Lieiðraðir daginn eftir á leik-
Lehtinen og Hill voru langt á
undan öllum, aðrir keppi-
nautar komu ekki til greina. Vir-
tanen var orðinn 25 stikum aftar,
Savidan frá Nýja Sjálandi 70 st.
aftar og hinir enn aftar. Lehtinen
gerði hverja örvæntingartilraun-
ina á fætur annari til að losa sig
við „skuggann" sinn, en þær bfiru
ekki árangur. „Skugginn" fylgdi
með stökustu sálarró og tilbúinn
vanginum og lárviðarsveigurinn
var lagður um höfuð Lehtinens,
gerði hann tilraun til að draga
Hill til sín upp á hápallinn, en
Hill afþakkaði. Þá dró Lehtinen
finska fánan af brjósi sjer og
nældi honum í jakkaliorn Ralph
Hills ,en mannfjöldinn laust upp
fagnaðarópi, og það var tákn þ'ess
að Ameríka hefði tekið Lehtineu
aftur í fulla sátt.