Morgunblaðið - 04.03.1937, Síða 4

Kvenfjelagið Osk
(ísafirði) 30 ára.
Mörg kvenfjelög kjer á landi
liafa verið furðn stórvirk með
f jelagsstarfsemi sína. Þótt þau
hafi bundið hana mest við mann-
úðar- og menningarmál hafa þau
látið meira verk eftir sig en marg-
ur eða flestur almennur fjelags-
skapur karlmanna. I>að er eins og
konurnar sjeu f jelagslyndari;
gangi betur að vinna saman.
En fá fjelög hjerlendis munu
hafa skilað jafn miklu starfi og
kvenfjelagið Ósk á Isafirði, sem
varð 30 ára 6. þ. m.
Var fjelagið stofnað 6. febr.
1907 og var frú Camilla Torfason
(Stefánsdóttir Bjarnasonar sýslu-
manns) aðalforgöngukona að
stofnun fjelagsins, og fyrsta for-
stöðukona þess. Var fjelagið þeg-
ar í öndverðu ágætum kröftum
skipað, enda ljet það strax tölu-
vert til sín taka um menningar-
og mannúðarmál bæjarins. í 17
ár hjelt Ósk jólatrjesskemtanir
fyrir fátæk börn. Hefir hlúð að
fátækum sængurkonum og veitt
þeim og mörgum bágstöddum
margvíslega hjálp. Hefir Ósk lát-
ið af hendi rakna í þessu skyni
um 20 þús. kr.; þar af 1 þús. kr.
í röntgensjóð sjúkrahússins 1927,
þegar fjelagið var 20 ára.
En stærsta verkefnið, sem Ósk
hefir haft er mentun kvenna. Á
fýtstu árunutti kom fjelagið á fót
saumaskóla fyrir telpur 8—14 ára.
Var hann vel sóttur. Fjelagskon-
ur aðstoðuðu við kensluna til
skiftis. Kent var 2 tíma á dag, 5
daga í viku. Þessi skóli varð vísir
Húsmæðraskólans. Voru fyrst
haldin matreiðslunámskeið, en
1912 stofnaður fastur Húsmæðra-
skóli. Hefir hann starfað síðan,
nema árin 1917—1923, sem ókleift
var sökum afleiðinga heimsstyrj-
aldarinnar að halda honum uppi.
Forstöðukonur skólans hafa ver-
ið: Frú Fjóla Fjeldsted í Rvík
(frá 1912—1916; frk. Gyða Marí-
asdóttir frá 1924—1936 (að hún
andaðist eftir stutta legu), og frk.
Dagbjört Jónsdóttir yfirstandandi
skólaár. Allar þessar forstöðukon-
ur fengu besta orð nemenda; en
frk. Gyða, sem starfaði lengst,
átti mestan þátt í mótun skólans
eins og hann er nú, og aflaði hon-
um orðstírs og álits.
Frá fyrstu tíð hefir þröngur og
óhentugur húsakostur bagað
starfsemi skólans. Nú mun Ósk
taka upp nýja sókn í því að skól-
inn fái eigið húsnæði og njóti jafn
rjettis um starfrækslu alla við
aðra húsmæðraskóla landsins, en á
það hefir skort til þessa.
Skólanefnd Húsmæðraskólans
skipa nú,- Frú Kristín Sigurðar-
dóttir form., frú Sigríður Jóns-
dóttir gjaldkeri og frú Anna
Björnsdóttir meðstjórnandi. Bók-
haldari skólans er frk. Emma
Ólafsdóttir.
Á liðnum 30 árum hefir Ósk
haldið 240 fjelagsfundi, auk marg-
háttaðra nefndarstarfa. 1927 gekst
fjelagið fyrir iðnsýningu hjer, sem
var fjölbreytt og fjelaginu til
mikils sóma. Þá hefir fjelagið líka
gengist fyrir hátíðahöldum 17.
júní, í samstarfi við önnur fjelög
í bænum. Rann ágóði af þessum
skemtunum eftir 1926 til 193þ til
þess að kaupa áhöld og iAnan-
stokksmuni í nýja sjúkrahúsið.
Mun hafa safnast á þennan hátt
um 14 þús. kr.
Fyrstu stjórn Óskar skipuðu
þessar konur: Frú Camilla Torfa-
son form., frú Þórunn Thorsteins-
son, frú Kristjana Jónsdóttir (f'rá
Gautlöndum), frú Steinunn Thord
arsen og frú Helga Jónsdótir.
Núverandi stjórn skipa: Frú
Sigrún Júlíusdóttir form., frú
Bergþóra Árnadóttir ritari, frú
Málfríður Jónsdóttir fjehirðir, frú
Ástríður Jónsdóttir varaformaður,
frk. María Jónsdóttir meðstjórn-
andi.
Á liðnum 30 árum hafa þessar
verið forstöðukonur fjelagsins:
Frú Camilla Torfason, frú Mar-
grjet Jónsdóttir Auðuns, frú
Kristín Sigurðardóttir, frú Andrea
Filippusdóttir, frú Helga Tómas-
dóttir og frú Sigrún Júlíusdóttir.
30 ára afmælið hjelt fjelagið
hátíðlegt með myndarlegu sam-
sæti. Gaf þá fjelagið 1 þús. kr.
til stofnunar dagheimilis fyrir
börn á ísafirði.
Heiðursfjelagar voru þá kjörn-
ar: Frú Ástríður Ebenesersdóttir,
,frú Helg?. Tómasdóttir, frú Kristín
Sigurðardóttir og frú Símonía
Kristjánsdóttir.
Eru þær einar lífs af hinum
fyrstu stofnendum fjelagsins, og
hafa allar int af höndum mikil
og merkileg störf fyrir fjelagið.
Þetta eru aðaldrættir liðna tím-
ans. En hvað er framundan? Meiri
störf, stærri verkefni, því Ósk á
enn kvennaval til starfa og bar-
áttu fyrir fjelagsmálunum — og
öllum þeim menningar- og mann-
úðar-málum, sem getur stækkað
og aukið hróður ísafjarðar.
Arngr. Fr. Bjamason.
MC RGUNiiLAt li/
Fimtudagur 4. mars 1937,
Sí ða fyrir bókavini.
Gráskinna: „Með allra bestu
tijóðsagnasðfnum".
I.—IV. Útgefendur Sigurð-
ur Nordal og Þórbergur
Þórðarson. Akureyri. Bóka-
verslun Þorsteins M. Jóns-
sonar 1928—1936.
Margir þjóðsagnavinir hafa beð-
ið þess með óþreyju að fá síðasta
hefti Gráskinnu, svo að bindinu
yrði lokið, og hafa menn nú fengið
þá ósk sína uppfylta. Eru þá kom-
in út fjögur hefti hæfileg í eitt
myndarlegt bindi. Fylgir því ítar-
leg skrá yfir mannanöfn og staða,
ásamt flokkun sagnanna í bind-
inu. Er stærð ritsins alls 26 arkir
eða 416 blaðsíður.
Það er ekki að efa, að í heild
sinni er Gráskinna með allra bestu
þjóðsagnasöfnum, er út hafa kom-
ið af sambærilegri stærð eða
minni. Það er nær öllum sögunum
sameiginlegt, að þær eru prýðis-
vel skrásettar, í góðum þjóðsagna-
stíl, mál vel vandað og heimildir
samviskusamlega tilgreinar, eins
og sjálfsagt er.
Langflestar eru sögurnar skráð-
ar af útgeföndunum sjálfum, en
þeir eru báðir hinir onðhögpstu og
ritfærustu menn, eins og alþjóð
manna er kunnugt. Heimildar-
menn eru auðvitað margir að sög-
unum, en meðal þeirra ber einkum
að nefna Ólínu Andrjesdóttur, sem
margar sögur hefir lagt til, svo og
Herdísi, systur hennar. Einnig er
ástæða til að nefna Ögmund Sig-
urðsson fyrrum skólastjóra í
FIen4borg, þótt ekki sjeu margar
sögur frá honum í Gráskinnu. En
þær, sem þar eru, bera þess vott,
að þar er maður, sem kann að
segja þjóðsögur. Enn fremur hafa
m. a. þau Theódóra, Thoroddsen,
Kristleifur á Kroppi og Guðmund-
ur Hagalín skrásett sögur í Grá-
skinnu, Skúli Skúlason ritstjóri
hefir skráð söguna af Grími á
Nesjavöllum í 3. heftinu, og er
það býsna eftirminnileg saga. Þá
má loks ekki gleyma frásögninni
af skiptapanum á Hjallasandi, sem
að mestu er eftir sögu Snæbjarnar
í Hergilsey og síðar kom út í æfi-
sögu hans, og sagnakveri síra Ein-
ars Þórðarsonar. Þar í er m. a.
sagan um franska sjalið, sem
mörgum mun þykja harla ein-
kennileg og merkileg. Fyrir ým-
issa hluta sakir tel jeg söguna af
vjelstjóranum frá Aberdeen með
merkustu sögum í Gráskinnu. Hún
er skráð eftir frásögn Axels Tul-
inius og gerðist, er hann var sýslu-
inaður í Norður-Múlasýslu. Þeir,
sem neita með öllu , að tilveran
nái lengra en vjer fáum alment
skynjað, ættu að lesa þá sögu og
athuga, hvaða skýring þeim finn-
ist Jíklegust á henni. Enginn mun
leyfa sjer að væna sögumanninn
um það, að hann fari með fleipur.
Sama á þó auðvitað við um aðrar
sögurnar flestar. Þær eru bygðar
á persónulegri reynslu, og ekki
verður sjeð, hvers . vegna sú
reynsla æti að vera óraunhæfari
en önnur reynsla manna. Með
þessum orðum á jeg við það, að
jeg vil einungis vara menn við því
að fullyrða eitt eða annað í þess-
um efnum. Miklu skynsamlegra
er hitt, að játa og kannast hrein-
skilnislega við síáR fáfræði. Vjer
erum öll börn gagnvart því stóra
og eilífa.
Auk þeirra sagna, er nú hefir
verið getið, skal jeg aðeins nefna
fáeinar til þess að gefa nokkura
hugmynd um efni Gráskinnu. 1
1. hefti: Erlendur (frá honum er
einnig sagt nokkuð í 3. hefti) og
Goggur; eru meðal annars góð
draugslýsing, Jón í Skjalda-
bjarnarvík, Áheit á Strandar-
kirkju, Jón tíkargjóla. I 2. hefti:
Sögur frá Höfn við Bakkafjörð,
Um mannabein á Loftsstöðum,
Sýnir Gísla Sigurðssonar, Hjalti
og einhendi draugurinn, Stúlkan
á Þrastarhóli. í 3. hefti: Svipirnir
hjá Hallbjarnarvörðum, Ferð að
fjallabaki, Hestatjónið á Jörfa,
Skuggarnir á Kili. 1 4. hefti: Þátt-
ur Árna, Guðbjargar og Ingi-
mundar, Keyptirðu þetta á Bakk-
anum, Draugur leysir hnút og
Bæjadraugurinn, sem er lengsti
þátturinn í allri bókinni. Tvö æf-
intýri eru í bókinni: Himin-
bjargar saga og Sagan »f Allra-
best.
Um alment gildi þjóðsagna þarf
ekki að ræða hjer; það er fyrir
löngu viðurkent. Og ánægjunni af
lestri vel sltráðra og skemtilegra
þjóðsagna ætla jeg* ekki að lýsa.
Vinsældir slíkra safna sannast
best á því, hve mikið þau eru
keypt og lesin, jafnharðan og þau
koma út. En ýmis þjóðsagnakver,
stærri og minni, hafa komið út
hvert á fætur öðru á seinni árum.
Sigurður Nordal hefir ritað for-
mál fyrir Gráskinnu, einkar snjall-
an, og lýst þar skilningi sínum á
þjóðsagnasöfnun og gildi hennar.
Vil jeg ráða mönnum til þess að
lesa hann með athygli. Aðeins nið-
urlagsorðin vil jeg tilfæra hjer:
„Sú mun verða raunin á, að þjóð-
sögur og munnmæli og allskonar
alþýðlegur fróðleikur, sem nú er
óðum að fyrnast, mun verða því
meira metinn sem lengri tímar
líða, og þegar margt annað í bók-
mentunum, sem nú lætur meira
yfir sjer, er með öllu lir gildi
gengið.“.
Safnendur og útgefendur Grá-
skinnu mega hafa sóma og þökk
fyrir sögurnar. Þær eru rnikil og
merkileg viðbót við íslenskar þjóð-
sögur. Guðni Jónsson.
Ferðasaga frá
Suðurhafseyjum
Walkabout, by Lord Moyne,
A Journey in Lands be-
tween the Pacific & Indian
Oceans, with 108 Plates of
native life & scenery. XXI.
+ 366.
Höfundur bókar þesarar segir
hjer ferðasögu sína og gesta sinna,
þá er þeir fóru á skemtiskipi hans,
Rosaura, snemma á síðastliðnu ári
og könnuðu eyjaklasa þann, hinn
mikla, sem verður millum Kyrra-
hafs og Indlandshafs, svo sem tit-
ill bókarinnar segir. Var för þessi
all-fræg og margt frá henni sagt
í breskum blöðum, og er talið þar
að hún hafi auðgað þekkingn
manna drjúgum á ýmsum þjóð-
flokkum þeim, sem eyjar þessar
byggja og lítt eða ekki voru kunn-
ir áður; hefir og bókin hlotið
mjög lofsamlega dóma í breskum
blöðum og tímaritum.
Inngang að bókinni hefir Dr. A.
C. Haddon F./R. S. skrifað, en
Dr. A. J. E. Cave hefir ritað langa
grein, sem birtist aftasr í bókinni
um þýðingu þá sem leiðangurinn
hefir haft fyrir mannfræðina. Því
að auk hinna mörgu dýra, bæði
dauðra og lifandi og hinna þrjú
hundruð fásjeðu gripa, sem lá-
varðurinn keypti af hinum marg-
víslegu þjóðflokkum, sem hann
komst í kynni við í ferðinni,
gjörði hann margskonar mæling-
ar á ýmsum þeirra og hafði heim
með sjer all-mikið af mannabein-
um og þykir mannfræðingum
breskum hinn mesti fengur í
hvoru tveggja. En alt það, sem
safnast hafði í ferðinni hefir nú
Lord Moyne gefið breskum söfn-
um.
Þá er leiðangursfólkið kom til
Nýju Guinea fór það á tveim mót-
orbátum 150 mílur upp ána Ramu;
var ferð sú all-erfið og ekki með
öllu háskalaus. Áin er ill umferð-
ar, sökum sandgrynninga og við-
arbuðlunga, sem fult er af í henní,
en á bökkum hennar eru myrkir
frumskógar og kviksyndis mýrar-
flóar, sem gjöra alla umferð tor-
sótta mjög. Báðir bátarnir strönd-
uðu og varð þá flolckurinn að
bíða í heila viku, þar til hjálp
kom frá skipinu Rosaura og bát-
arnir komust aftur á flot. Sumir
þjóðflokkarnir voru vinveittir, en
aðrir sýndust líklegir til árása og
veitti þá eklci af hvoru tveggja í
senn, varúð og dirfsku.
Stefán.