Morgunblaðið - 24.07.1937, Síða 5

]Laugardagur 24. júlí 1937.
MORGUNBLAÐIÐ
5
zzzzz ~
trtret.i B.t. JLrrakur, Ktrkjarlk
Altatjðrart Jön KJart&naaon o* Valtýr Btatknaaoa <BbjrrESarmaOur).
K«(lýali(art Árnl Óla.
■Utatjðn, uslýalacu »K ■<l|r«lt»lai A«et«ratn>tl 4 — llni 1*8*.
AaJtartft «raJalBI kr. 1.00 A atknuBL
f >«waaaðlui II aura alntaklB — II amra neS ItMkoa
HÁREISTIN FRÁ ARNARHVOLI,
Halldór Þorsteinsson
sextugur.
EINN af öndvegismönnum íslenskrar útgerðar
og framfara, Halldór Þorsteinsson skip-
stjóri á sextugs afmæli í dag. Allir lands-
menn kannast við manninn, og verða hjer ekki rakin æfi-
atriði hans. En margt hefir drifið á daga Halldórs, og
fleira en flestir hyggja, því útþrá og sú forna erfðakend
til að leita sjer fjár og frama, var ríkari í Halldóri ung-
um en alment gerist, þessvegna hafði hann „farið hálfan
hnött í hring“, eins og í vísunni stendur, og „komið hing-
að aftur“, þegar á unga aldri. Halldór Þorsteinsson.
Komið getur fyrir að svo
mikið ósamkomulag sje
milli hjóna, að háreistin berist
út af heimilinu. Er það jafnan
talið til hneyksla, alveg án til-
lits til þess hvort hjúin lifa í
„leyfilegri sambúð“, eða ekki.
lEn ástæðan til slíkrar háreisti
er ekki ósjaldan að annaðhvort
hjónanna eða bæði hafi gerst
tortryggilegt um, að renna aug-
unum í aðra átt. Þegar svona
stendur á fara págrannarnir að
stinga saman nefjum um að nú
muni ,,þau bráðum fara að
skilja“. Það getur líka komið
fyrir að ófriðarfjölskyldurnar
.sjeu „bornar út“, vegna kvart-
,ana um röskun á friði.
Þessa dagana er slíkt ósam-
komulag á stjórnarheimilinu,
;að menn komast ekki hjá að
veita því athygli. Nú hefir úr-
igkurður fallið um það frá fyr-
verandi „æðsta verði siðgæðis-
ins“ í voru landi, að um „leyfi-
lega sambúð“ sje að ræða, svo
að sjeð þykir fyrir hinni form-
legu hlið sambúðarinnar. Það
liggur heldur ekkert fyrir um
trygðarof, þótt rent sje hýru
auga sitt á hvað. En alt um það
er framferðið því líkast, sem
„þau ætluðu að skilja“. Um
,„útburð“ er víst ekki að tala,
því stjórnarflokkarnir þykjast
ihafa ráð á íbúðinni næstu fjög-
<ur árin.
*
Nýlega hafa verið rifjuð upp
hjer í blaðinu þau tíðindi, sem
;gerst hafa með stjórnarflokk-
unum undanfarið, hvernig þeir
slitu samvinnunni fyrir kosning-
arnar, hvernig þjóðin „las þá í
sundur“ við kosningarnar, og
hvernig síðan var háttað ofan
í hjóhasængina eftir kosning-
. arnar.
En það merkilega var, að áð-
ur en gengið var til hvílu, hafði
Madama Framsókn sjest brosa
:í óvænta átt, og samstarfs-
flokkurinn hafði auglýst eins-
konar „hjónaband til vinstri“.
Þótt lágt færi, er þessvegna á-
kaflega hætt við, skapsmun-
irnir hafi þegar verið komnir
eitthvað úr skorðum, er ákvörð-
unin var tekin um „áframhald-
.andi samstarf“.
Og það er skemst af því að
segja, að síðan hefir samkomu-
lagið farið dagversnandi. Her-
mann er á góðri leið að verða
„böðull verkamanna“ í Alþýðu
blaðinu, vegna áfstöðunnar til
vinnudeilunnar. Dagblað Tíma
manna tekur upp hanskann fyr-
ir ráðherra sinn, skopast að „5
aura stríðinu“ og ber það á
Harald Guðmundsson, að hann
hafi í fullkomnu leyfisleysi
tekið fram fyrir hendurnar á
„sjálfstæðum ríkisstofnunum“,
svo sem Skipaútgerð ríkisins og
iFiskimálanefnd.
Þá hefir Alþýðublaðið hafið
mikinn lofsöng um Pöntunar-
fjelag Verkamanna, en kastað
hnútum að S. í. S. og Jóni
Árnasyni. Þessu jsvarar Tíma-
dagblaðið í gær:
„Hið sanna í þessu grobbi
Alþýðublaðsins og kommúnista-
blaðsins er það, að Pöntunar-
fjelag verkamanna er algerlega
eignalaust fjelag og hefði fyrir
löngu verið dautt úr vesöld í
höndum heildsalanna, ef Fram-
sóknarmenn hefðu ekki haldið
í því líftórunni með því að
hjálpa því um innflutning sem
vel var hægt að ráðstafa öðru
vísi“ (leturbr. hjer). Þessi um-
mæli gætu gefið tilefni til
margvíslegra hugleiðinga, þótt
ekki verði frekar um þau rætt
að þessu sinni.
Loks lætur Alþýðublaðið
ekkert tækifæri ónotað til þess
að úthúða formanni samstarfs-
flokksins, Jónasi Jónssyni.
Ber því alt að sama brunni
um samkomulag á stjórnar-
heimilinu. Óbrúanlegur ágrein-
ingur um hin stærri mál svo
sem þjóðnýtinguna. Andstæð
sjónarmið í höfuðdeilumáli
dagsins, verkfallinu, og sífeld-
ar ýfingar og persónuleg á-
reitni sitt á hvað. En móti þessu
öllu vegur svo hið mikla sam-
eiginlega áhugamál stjórnar-
flokkanna: að hanga Við völd.
Þessvegna er samstarfinu hald-
ið áfram, þrátt fyrir yfirlýsing-
ar, úrskurði og dóma, þótt há-
reistin frá Arnarhvoli berist um
allar jarðir.
Flokksfundur og
skemtun Sjálfstæðis-
fjelaganna að Eiði.
Sjálfstæðisfjelögin í Reykjavík
og Hafnarfirði halda flokks-
fund og skemtun að Eiði n. k.
sunnudag.
Ef vel viðrar má búast 'við því,
að milrill mannfjöldi vilji komast
á skemtistaðinn til þess að sjá og
heyra, og njóta sjávar og sólar.
Og má því tráast við, að flutninga-
tækin hafi ekki við. Þeir, sem geta
komið því við, ættu því að fara
snemma.
Bátar verða í förum eftir kl. 4
í dag og eftir kl. 10 á sunnudag-
inn. Fargjöldin með sumum bát-
unum eru 50 aurar hvora leið.
Kristniboðsfjelögin fara skemti-
ferð að Kaldárseli á morgun. Stræt
isvagnar verða í förum úr Hafnar-
firði frá því kl. 10Vfc árdegis.
Esja fór í gærkvöldi kl. 8 áleið-
is til Glasgow.
En alt er hálf-sögn — nema
sjálfs-sögn, og þess vegna hitti
tíðindamaður blaðsins Halldór
að máli í gær, og færði í tal
ýmislegt, sem hann hefir starfað
og upplifað um æfina.
— Það gæti orðið sitt af hverju
að segja frá, segir Halldór, ef mað-
ur færi út í þá sálma, en jeg er
aldrei fyrir það gefinn að fjölyrða
um hlutina.
— Þjer fóruð ungur að utan.
Var ekki svo ?
Já. Jeg var innan við tvítugt, er
jeg fór í siglingar.
Fanst of lítið að liafa fyrir
stafni eins og þá var hjer heima ?
Ónei. Jeg hugsaði ekki beint um
það. En mig langaði til að sjá mig
um í heiminum. Jeg hafði lokið
námi á stýrimaunaskólamim og
fanst jeg vera fær í flestan sjó.
En það var erfitt að komast hjeð-
an út í heim í þá daga.
Millilandaskip komu þó hingað
reglulega.
Að vísu. En með þeim fóru
embættismenn, kaupmenn og náms
menn til Kaupmannahafnar, og
helst ekki aðrir. Mjer og mínum
líkum fanst ógerlegt að kosta upp
á fargjald sem farþegi, enda var
farareyrir af sltornum skamti. En
svo var það, að hingað kom norsk-
ur kolabarkur, sem eiginlega átti
að liggja hjer á höfninni sem eins
konar fljótandi kolapakkhús. En
eigendunum datt í hug, haustið
1896, að láta hann sigla til út-
landa. Þá greip jeg tækifærið og
rjeði mig á barkinn til Leith.
Og ferðin gekk vel?
Ojá. Barkurinn fór að vísu á
hliðina fyrir sunnan Reykjanes,
ballestin hentist út í annað borð-
ið, er skilrúm brotnaði í lestinni.
Við vorum nærri því komnir yfir
um. En okkur tókst að reira nóg
af ballestinni með keðjum og kað-
alspottum út í hærra borðið. Og
til Leith komuinst við eftir 19
daga.
Og hvert var svo ferðinni heitið,
er þangað kom?
Þegar jeg kom þangað, lágu fyr-
ir mjer boð frá Geir Zoega um að
koma heim sem skjótast og taka
við skipstjórn á kútter Fríðu. En
nú var jeg kominn af stað út í
heiminn, og því hjelt jeg áfram.
Jeg rjeði mig á fjórmastrað segl-
skip, sem fór frá Englandi til San
Francisko. Sú ferð gekk slysalaust.
Þar lærði jeg ensku og sjómensku
betur en nokkru sinni áður. Við
vorum 143 daga á leiðinni og sá-
um land einu sinni. Það var Horn
á Suður-Ameríku (Eldlands)-odda.
Hvert var erindi seglskipsins ?
Við fórum með 2500 tonn af kol-
um. En aðalerindið var að sækja
korn þangað vestur. Það var siður
í þá daga að flytja korn þessa leið
til Evrópu.
Og hvað tók við er þangað kom?
Fyrst var að skoða sig um í San
Francisko. Þar er fegurst höfn sem
jeg hefi sjeð. Það var ekki óal-
gengt í þá daga, að menn strykju
af seglskipunum. Áhöfnin var um
30 manns. Við strukum flestir, er
til San Francisko kom.
Næstu 4 árin sigldi jeg um
Kyrrahaf. Ýmist fór jeg nyrðri
leiðina, um Alaska, Japan til
Kína, ellegar sunnar, um Hawaii
og Ilonolulu. Eitt sinn var jeg á
stóru farþegaskipi, sem annaðist
herflutninga fyrir Bandaríkja-
stjórn í Filippseyja-ófriðnum.
Á þeim árum, sá jeg marga fagra
og merkilega staði.
Eitt sinn ílengdist jeg í Alaska,
við gullgröft. Það var tilbreyting
frá siglingunum.
Arðsöm atvinna?
Við höfðum gott kaup, unnum
í gullnámu, sem menn höfðu num-
ið þar árinu áður. Við vorum 30
saman. Unnið var dag og nótt við
að grafa gull og þvo það út úr
sandinum. Við grófum svona álíka
djúpt eins og menn grafa mógrafir
hjer á landi. Eigendurnir fengu
gull fyrir þetta 10—12.000 'dollara
á hverri vakt.
Hittuð þjer landa þarna vestra?
Nei, aldrei öll þessi ár. Fáir
landar voru á Kyrrahafsströnd á
þeim árum. Hanson heitinn var þar
einhvers staðar, en jeg hitti hann
aldrei. Og eins frjetti jeg af ís-
lenskum seglskipsstjóra. En mjer
tókst aldrei að hitta hann.
Höfðuð þjer ekki litlar frjettir
að heiman á þessum árum?
Jeg fekk altaf við og við brjef
frá foreldrum mínum. Og svo fór
mig að langa að koma snöggvast
heim. Jeg kom liaustið 1902. En
mjer datt ekki í hug, að jeg yrði
hjer lengi. Mjer leiddist óskap-
lega til að byrja með. Viðbrigðin
voru svo mikil frá Kyrrahafs-
ströndinni, þar sem er eilíft sum-
ar að kalla. Hjer geysuðu útsynn-
ingarnir það haust í algleymingi.
Og Reykjavík var öll önnur en
liún er nú. Þó ekki væri nema ó-
lyktin upp iir skolpræsunum, sem
menn tóku ekki eftir, er þeir
höfðu vanist henni.
En þegar jeg var kominn heim,
tók Geir Zoega málið upp að nýju.
Hann fekk mig til þess að taka
við skipstjórn á kútternum Fríðu.
Og upp úr því staðnæmdist jeg
hjer heima.
Og brátt hófst togaraútgerðin.
Sú saga er alkunn. Og jeg ætla
ekki að endurtaka hana. Við vor-
um fjórir kúttera-skipstjórarnir á-
samt Thor Jensen, sem stofnuðum
Alliance með litlum efnum. Við
áttum satt að segja ekkert nema
lánstraustið. Og þegar við komum
í Landsbankann og báðum um 16
þús. krónur, eða hvað það nú var,
þá sagði hinn gætni gæslustjóri:
„Þá peninga sjáum við aldrei aft-
ur“. En Tryggvi gamli Gunnarsson
vildi reyna í okkur þolrifin. Og
þess vegna fengum við lánið. Enda
sagði fjelagi okkar, Magnús Magn-
ússon, við það tækifæri, er við
vorum að fá fjeð til þess að kaupa
fyrsta togara fjelagsins: „Þetta
er í fyrsta sinni, sem ýtt verður
myndarlega á flot á íslandi". Og
það er sama hvað hver segir, það
sem unnist liefir síðan, það sem
bygt hefir verið upp í landinu,
vegir, brýr og skólar og hvað sem
nöfnum tjáir að nefna, það hefir
fyrst og fremst komið úr troll-
pokunum.
Fyrsti togarin, sem þið keyptuð ?
Var Jón Forseti. Hann var fylli-
lega nýtískutogari á þeirra tíma
vísu. En það var ekki nóg, að eiga
togara. Við þurftum að læra að
veiða með botnvörpu.
Og það var yðar hlutverk að
kenna það?
Ekki vil jeg segja það. Bn jeg
var einn af þeim, sem byrjuðu
hjer. Jeg fór til Englands og hafði
eftirlit með smíði skipsins. Og
meðan á smíðinni stóð, rjeðst jeg
sem háseti á enskann togara, til
þess að kynnast botnvörpuveiðum.
Hafði jeg að yísui ekki tækifæri
til þess að læra af því eins mikið
og jeg hefði viljað.
Á hvaða togara voruð þjer?
Skipstjórinn var íslenskur, Árni
Byron nefndur. Hann hafði ungur
komist í kynni við enska togara-
menn. Það var á þeirn árum, er
enskir togarar, sem veiddu hjer í
Flóanum, hirtu ekki annað en flat
fiskinn, en hentu hinu. Þá var það
siður manna hjer á Nesinu að fara
út í togarana og fá fisk þann fyr-
ir lítið, sem annars var lient fyrir
borð. í þeim ferðum var Árni Eyj-
ólfsson, sem síðar nefndi sig By-
ron. Hann var duglegur sjómaður.