Morgunblaðið - 31.07.1937, Qupperneq 5

JLaugardagur 31. júlí 1937.
MORGUNBLAÐIÐ
5
zzizz JTlörsratMaöid ~
Et Ámkvr, SiTkltTtk.
AltxtJArari Jön KJ&rtanaaon ojr Vnlttr BtatAiiMon (ákkTft»n»»»«r).
Anclýnlncut Árnl Óln.
BltrtjOn, •« aKnlMti A.nntnratriBti I. — Itn) ÍIM.
ÁckrUtudiUi kr 1.00 4 ninnll
t 'nuullii XI nnrn alntnklk — II nnm nnl LmMI.
SUMARHÁTÍS VERSLUHARMANNA.
PE S S A dagana halda versl-
unarmenn í Reykjavík
Mna árlegu sumarhátíð sína.
Verður verslunarmannafrídag-
urinn að vanda haldinn undir
Mru lofti og fara aðalhátíða-
höldin fram á mánudaginn á
Mnum eftirsótta skemtistað
'Sjálfstæðismanna, Eiði.
Verslunarstjettin er fjölmenn
í þessum bæ, en þeir menn,
;sem verslunaratvinnu stunda,
hvort sem um er að ræða vinnu
veitendur eða starfsmenn, eiga
|>að sammerkt, að starf þeirra
er unnið í húsum inni allan
ársins hring. Slíkum mönnum
•«r þörf útivistar í hreinu og
:góðu lofti, hvenær sem því
verður við komið. Það hefir
líka sýnt sig að verslunarfólk
«r mjög ötult við ástundun úti-
iáþrótta, hvort sem er að sumri
•eða vetri. Skíðagöngur, fjall-
göngur, útilegur. Allar þessar
hollu greinar íþróttastarfsem-
annar eiga suma áhugasömustu
-dýrkendur sína einmitt meðal
verslunarstjettarinnar.
Það hefir legið í landi hjer,
að verslunarstjettin hefir ekki
ixotið viðurkenningar til móts
við aðrar stjettir þjóðfjelagsins.
Þetta er ekkert nema gamla
sagan um fariseann, sem hefir
horn í síðu tollheimtumanns-
ins. En farisearnir okkar hafa
xraunar þegið hleypidómana að
erfðum. Er það dálítið skop-
legt að einmitt þeir menn, sem
•annars ganga á snið við flest
það, sem er ,,gamalt og gott“,
skuli leggja ástundun á það,
sem er „gamalt og ilt“.
Það er ef til vill of mikið
sagt, að hinn gamli ímugustur
íslendinga á verslunarstjettinni
hafi verið rjettmætur. En hann
-átti að minsta kosti sínar eðli-
legu skýringar. Þegar þjóðar-
vitund okkar vaknaði og sjálf-
stæðisbaráttan hófst snerist sú
barátta ekki síst um verslunar-
"frelsið. Hinir erlendu kaup-
menn, sem þá fóru með versl-
<un landsins, vildu ekki missa
forrjettindi sín. Þeir urðu því
þröskuldur .í vegi frelsisbarátt-
mnnar. Á þennan hátt skapað-
ást eðlileg andúð á verslunar-
stjett þeirrar tíðar. Nú er sú
.andúð orðin tilefnislaus og hin-
-ar „gömlu lummur" kaup-
mannahatursins smátt og smátt
að verða áð þeim hleypidóm-
um, sem fáir vilja bera sjer í
munn.
Verslunarstjettin er yngsta
stjettin í landinu. En þótt ung
sje ber hún hita og þunga dags-
ins ekki síður en aðrar stjettir
þjóðfjelagsins. íslenskir kaup-
sýslumenn hafa á skömmum
tíma unnið það traust meðal
erlendra þjóða að til afreka
má telja. Þeir eru ekki Þrándur
ií Götu íslenskrar sjálfstæðis-
baráttu nú á dögum, heldur
þvert á móti.
Hin unga verslunarstjett hef-
ir sýnt það, að hún viil mikið
á sig leggja til þess að verða
hlutverki sínu vaxin. Aðsókn-
in að Verslunarskóla Islands er
meiri en að nokkrum öðrum
skóla landsins. Sá skóli hefir
þá forustu, sem til fyrirmynd-
ar er. Og það er svo komið að
íslenskir verslunarmenn standa
stjettarbræðrum sínum erlend-
is yfirleitt ekki að baki hvað
mentun snertir.
Frídagur verslunarmanna er
jafnt fyrir atvinnurekendur
sem starfsfólk. Það er eftir-
tektarvert að innan þessarar
stjettar bólar ekkert á þeim
háværu vinnudeilum, sem ann-
ars þjaka þjóðfjelagið. Ástæð-
an er vafalaust sú, að í þessari
stjett greinast menn ekki í
vinnuveitendur og verkamenn
eins og í ýmsum öðrum at-
vinnugreinum. Hjer eru allir
samverkamenn. Á þennan hátt
skapast náin kynni af högum
aðiljanna hvors um sig, og þau
nánu kynni koma í veg fyrir
harða árekstra. Hvor um sig
fær skilning á sameiginlegum
hagsmunamálum beggja.
Útiskemtanir eru mikið undir
veðri komnar. Vonandi skín
sólin á hina ungu og mann-
vænlegu Verslunarstjett vora
þessa hátíðisdaga.
Hinn framliðni
snýr aftur.
Lindbergh flúgkappi hefir, á-
samt Nobelsverðlaunamann-
inum dr. Carrel, fundið upp áhald,
sem getur haldið hinum ýmsu líf-
færum mannsins, eða hluta af
þeim, lifandi, þó þau sjeu slcorin
frá líkamanum.
Þetta „hjarta“ er þó engan xreg-
inn liægt að nota í stað manns-
lijarta til að lialda lieilum manns-
líkama starfandi, eftir að hjarta
líkamans er liætt að slá.
En kvikmyndaframleiðendurna
í IIollyAvood vantar ekki hug-
myndaflug og nú hafa þeir gert
kvikmynd, sem byggist á þessari
uppfinningu Lindberghs.
Þeir láta vísindamann \rekja
menn upp frá dauðum, sem hefir
verið tekinn af lífi í rafmagns-
stólnum. Því ber ekki að neita að
kvikmyndatökumönnum hefir tek-
ist að búa til spennandi sögu með
því að leggja þetta sem fyr er
sagt til grundvallar.
Hinu framliðna, sem snýr aftur,
leikur enski leikarinn með rúss-
neska naíninu, Boris Karloff. Ilann
er hversdagslega ákaflega elsku-
legur maður. En í þessari kvik-
mynd farast allir óvinir hans' á
voveiflegan hátt.
B K.) E F
VAXTASKATTU R:
REYNSLA
NORÐMANNA.
Herra ritstjóri!
I Nýja daþ'blaðinu 28. þ. m.
* vekur hr. Jón Árnason,
formaður bankaráðs Lands-
bankans, máls á fjárhagsaf-
komu ríkis og bæjarfjelaga.
Beinir hann athygli manna
að því, að ef ríkið eigi til
fulls að g-reiða umsamdar
afborg-anir af skuldum sín-
um, þá vanti árlega alt að
1 milj. kr. til að útg-jöld og
tekjur standist á. Greinar-
höfundur víkur einnig: að
fjárhagsafkomu bæjar- ov
sveitarfjelag'a 0£ telur hann
ástandið þar síst betra.
Er mál þetta þegar orðið hið
mesta vandamál, og verður
ekki með góðu móti hjá kom-
ist, að löggjafarvaldið geri því
einhver skil áður en langt um
líður.
I áðurnefndri grein hr. Jóns
Árnasonar koma fram tillögur
um lausn þessa máls. Ganga
þær í þá átt, að afla nýrra
tekjustofna, auk þess sem vik-
ið er að því, sem möguleika,
að sumir eldri skattarnir verði
hækkaðir, t. d. bensínskattur-
inn.
Um tillögurnar í heild verð-
ur hjer ekki feldur neinn dóm-
ur. En mig langar hinsvegar til
að vekja athygli manna á því,
að ein af nágrannaþjóðum okk-
ar, Norðmenn, hefir þegar á
síðasta ári fengið nokkura
reynslu af notkun eins þeirra
tekjustofna, sem hr. Jón Árna-
son leggur til að notaður verði.
Er hjer átt við skatt af vöxt-
um sparisjóðsfjár. Skattur þessi
var lagður á í Noregi í byrjun
ársins 1936. Mjer er ekki kunn
ugt um, hve hár hann var. Þó
þykir mjer sennilegt, að hann
hafi verið talsvert lægri en
skattur sá, sem hr. J. Á. legg-
ur til að verði komið á hjer á
Jandi.
Heimildir mínar fyrir reynslu
Norðmanna af þessum skatti er
ræða, sem hr. N. Rygg, aðal-
bankastjóri Noregsbanka, flutti
15. febr. s.l. og birt er í skýrslu
bankans fyrir árið 1936.
í ræðu sinni víkur hr. Rygg
að þessum skatti, aðallega til
að skýra tvö fyrirbrigði í
norskri bankastarfsemi á árinu
1936, eða nánar tiltekið seðla-
umferðina og innistæður spari-
fjáreigenda. En báðir þessir
þættir bankastarfseminnar eru
þá með einkennilegum hætti,
og skal það nú skýrt lítillega.
Seðlaumferðin eykst stórum.
Á árinu 1935 eru að meðaltali
kr. 322.8 milj. í umferð, en á
árinu 1936 að meðaltali kr.
372 milj. En í lok ársins 1936
er seðlaumferðin kr. 80.7 milj.
meiri en á sama tíma árið áð-
ur. Hr. Rygg bendir nú að vísu
á, að vegna örvunar viðskifta-
lífsins hafi mátt búast við ein-
hverri aukningu, en þá aukn-
ingu, sem raunverulega átti
sjer stað, telur hann óeðlilega,
og álítur hana ekki geta staf-
að af öðru en því, að einstakl-
ingar hafi dregið seðla úr um-
ferð og geymt þá sjálfir (hoar-
ding). Þetta rökstyður hann
með því að gera grein fyrir,
hvaða seðlar fóru í hina auknu
umferð. Hann upplýsir, að í
þeim 80.7 milj. kr., sem seðla-
umferðin jókst á árinu 1936,
hafi 31.5 milj. kr. fallið á 1000
og 500 kr. seðla. Alls jókst
seðlaumferðin á árinu 1936 um
23.13 af hundraði, en útgáfa
hinna stóru seðla (1000 og
500 kr.) um 45.04 %. Útgáfa
allra hinna smærri seðla jókst
hinsvegar aðeins um 17.63 %.
Telur hr. Rygg, að eftirspurn
viðskiftamanna bankanna eftir
hinum stóru seðlum hafi á ár-
inu verið meiri en búist var við
að nokkurntíma gæti mest orð-
ið.
Þá víkur hr. Rygg að inni-
stæðum sparifjáreigenda. Áætl
ar hann, að þær hafi lækkað á
árinu um 141 milj. kr. Þessa
lækkun telur hann hafa kom-
ið mjög að óvörum. Á undan-
förnum árum hækkaði þetta
innistæðufje að heita má jafnt
og þjett, og viðskiftaástandið
í Noregi virtist síður en svo
benda til, að sú þróun myndi
ekki halda áfram á árinu 1936.
Hr. Rygg bendir á, að úttekt
innistæðufjárins hafi aðallega
verið framkvæmd af hinum
tryggari sparifjáreigendum,
einmitt þeim, sem lítið geri af
því að hreyfa innistæður sínar.
Þessi hreyfing innistæðufjár-
ins kom sj.er talsvert illa fyrir
bankana. Ýmsir bankar urðu
að grípa til þess að selja af
verðbrjefaeign sinni til að geta
mætt hinni óeðlilegu úttekt.
En áhrif þessarar þróunar fyr-
ir viðskiftalífið í heild er þó
að dómi hr. Rygg enn alvai'-
legri. Sparsemi þjóðarinnar líð-
ur við þetta, og það er hið al-
varlegasta atriði.
Hr. Rygg bendir í ræðu sinni
á eina orsök þessara tveggja
fyrirbrigða, sem hjer hafa ver-
ið gerð að umtalsefni. Orsök
þeirra telur hann skatt þann,
sem lagður var á vexti af inni-
stæðufje í Noregi í byrjun árs-
ins 1936. Sparif járeigendur
þar í landi bregðast svo við
þessum skatti, að þeir taka f je
sitt úr bönkxmum, liggja me5'
það „dautt", eða ráðstafa því
sjálfir án milligöngu bankanna.
Eins og jeg gat um í upp-
hafi er með þessu, sem hjer;
hefir verið sagt, ekki lagður
neinn dómur á tillögur hr. Jóns
Árnasonar í heild. En jeg hygg;
þó, að löggjafinn verði að fara
mjög varlega í að gera nokk-
uð það, sem dregið getur úr
fjársöfnun landsmanna. Til-
laga hr. Jóns Árnasonar um
vaxtaskatt þýðir, ef hún verð-
ur framkvæmd, alt að 1 ,%
vaxtalækkun fyrir allan þorra
sparifjáreigenda. Er það mjög
mikið, jafnvel þótt tekið sje
tillit til þeirrar skattalækkun-
ar á öðrum sviðum, sem tillaga
hr. J. Á. gerir ráð fyrir.
Fyrir bankana er 25% vaxta
skattur einnig blátt áfram
hættulegur. Eins og stendur
munu engin vandkvæði á því
að ávaxta fje utan bankanna
fyrir alt að 7 %. Bankarnir
bjóða nú 4—4y% %. Ef lækka
á þessa innlánsvexti með sjer-
stökum skatti um 1 % frá því
sem nú er, þá fer ekki hjá því,
að ýmsir hætti að telja það
sjálfsagt að fela bönkunum að
ávaxta sparifje sitt.
Oddur Guðjónsson.
*
SKIPATJTGERÐ
RÍKISINS.
Hr. ritstj.
að er öllum ljóst, af al-
mennum frjettum í blöð-
um og útvarpi, að á farþega-
skipum þeim, er sigla frá og til
landsins er alt farþegarúm full-
skipað fyrirfram langt fram á
haust, en þó er ein undantekn-
ing með þetta, en það er E.s.
Esja sem siglir til Glasgow í
Skotlandi, en þar bregður svo
undarlega við, að þeim ferðum
er þannig hagað, að skipið
kemur ekki við í Vestmanna-
eyjum á uppleið, sem þó virt-
ist sjálfsagt af skipum þess op-
inbera, sjer í lagi, þegar erfið-
leikar eru á því fyrir ferðafólk,
að fá pláss á öðrum skipum til
Reykjavíkur, frá Vestmanna-
eyjum.
Þeirri áskorun er því beint
til forráðamanna Skipaútgerð-
ar Ríkisins, að þessu verði
breytt til batnaðar fyrir Vest-
mannaeyingá, þannig, að E.s.
Esja verði látin koma við í
Vestmannaeyjum á uppleið frá
Skotlandi, og veit jeg, að stjórn
endum skipaútgerðarinnar er'
FRAMH. Á SJÖ'ÍTU SÍÐU.