Morgunblaðið - 22.08.1937, Qupperneq 5

iSunnudagur 22. ágúst 1937.
MORGUNBLAÐIÐ
---------JFftorgmtMafóð____________________________
tcrl.l H.f. imtu.
(ItUJUrui Jðn UtrtasMOi >* Valtjí !. ,i ffttnTU,**-
(•*lfita*«ri Arnl 6l*
Mntitn, ragtyalBsa* •* A**r'’ ’*e'
infc,'tftazsfaMi kr I 00 * ■!»*«
«<nnmaM«> H stnnt «lnt*kt* M i £.<#»i»4í>
SKEYTAEFTIRLITIÐ.
ARIÐ 1917 voru samþykt á
Alþingi lög um rekstur
loftskeytastöðva. Vorið eftir 17.
maí 1918 var samkvæmt lögum
þessum gefin út reglugerð um
rekstur loftskeytastöðva. — 19.
grein þeirrar reglugerðar er á
þessa leið:
„Ráðuneytið getur bannað öll
loftskeytaviðskifti innan ís-
lenskrar landhelgi, bæði frá ís-
lenskum og erlendum skipum
og gert þær ráðstafanir er nauð-
synlegar þykja til þess að bann .
inu verði hlýtt.
Einnig getur ráðuneytiS lát-1
ið hafa eftirlit með öllum loft-
skeytum, látið stöðva þau
skeyti, sem að þess áliti geta
verið skaðleg velferð landsins".
I umræðum þeim. sem nú
hafa orðið um landhelgisvarn-
irnar út af hinum endurteknuj
mannránum erlendra ofbeldis-
manna, hafa stjórnarblöðin ekk-
ert sjer til varna. Þau segja
bara, að Morgunblaðinu farist
ekki að tala um þessi mál vegna
þess að það sje „málgagn veiði-
jþjófanna“. Sami söngurinn kvað
við í fyrra þegar danska flug-
vjelin átti að koma. En ásak-
anirnar hittu þá ekki betur en
það, að stjórnin neyddist til að
láta af þeirri fyrirætlan sinni.
Mun Morgunblaðið lítt skeyta
því, þótt það sje nefnt „mál-
gagn veiðiþjófanna“, eða öðr-
um álíka vingjarnlegum nöfn-
um. Öllum er Ijóst, að slík hróp-
yrði gefa síður en svo neitt til
kynna um það, að þeir sein að
þeim standa, liafi góðan mál-
stað.
Átyllan til þess, að stjórnar-
blöðin velja Morgunbl. þetta
heiti, er sú, að blaðið eins og
Sjálfstæðismenn yfirleitt, var
á móti hinu svokallaða „ömmu-
frumvarpi“ Jónasar Jónssonar.
Þegar Jónas var að burðast með
þetta frumvarp, þing eftir þing,
stóð hann á hátindi valda sinna
og frægðar. Hann var þá „æðsti
maður laga, rjettar og siðgæð-
is“ bæði til sjós og lands. Áhrif
hans voru miklu meiri en síðar
varð. Það var þess vegna mjög
eftirtektarvert, að þetta ást-
fóstur hans „ömmufrumvarp-
ið“, náði aldrei fram að ganga.
Sjálfstæðismenn höfðu ekki bol
magn til að hindra samþykt
þess. Ástæðan til þess, að það
náði ekki fram að ganga, var
sú, að þrátt fyrir ,,handjárnin“,
þrátt fyrir þáverandi valdastöðu
flytjandans, þrátt fyrir öfluga
málafylgju, þar sem jöfnum
höndum var beitt góðu og illu
— þrátt fyrir alt þetta voru alt-
af nokkrir menn úr hans eigin
flokki, sem ekki ljetu kúgast til
fylgis við málið. Sumir þessir
menn eru nú í Alþýðufloklcn-
um, og getur þá Alþýðublaðið
Ikallað þá „málsvara veiðiþjóf-
anna“ með sama rjetti og Sjálf-
stæðismennina.
Ástæðan til þess að frumvarp
J. J. náði ekki fram að ganga
var sú, að sýnt var fram á, —
svo augljóslega, að sumir stjórn
arliðar skildu það líka — að
frumvarpið var algerlega ó-
þarft, vegna þess, að þegar var
í lögum ákvæðið um að ráðu-
neytið gæti „látið hafa eftirlit
með öllum loftskeytum, látið
stöðva þau skeyti, sem að þess
áliti geta verið skaðleg velferð
Iandsins“.
í öllum þeim miklu umræð-
um, sem urðu um ömmufrum-
varpið ár eftir ár, var stjórnin
hundrað sinnum mint á þessa
heimild, án þess að hún notaði
hana nokkru sinni. En viður-
kenningin fyrir gildi heimild-
arinnar kom í ljós, þegar rann-
sókn togaranjósnanna í árs-
byrjun 1936 var fyrirskipuð
samkvæmt þessum tvítuga
lagabókstaf. Þar með .var líka
viðurkent, að alt raus J. J. og
hans manna um þörf á nýjum
lagaákvæðum til þess að sporna
við misnotkun loftskeytanna,
hafði við engin rök að styðjast.
Núverandi stjórnarflokkar
settust að völdum 1927. Þegar
eftir valdatökuna fóru þeir að
kvarta um misnotkun Ioftskeyt-
anna. Þeir höfðu frá upphafi
sömu heimildina til að koma í
veg fyrir þessa misnotkun, sem
bygt var á við rannsóknina ár-
ið 1936. Þeir höfðu bæði valdið
og skylduna til að fyrirbyggja
misnotkunina. Þeir brugðust
skyldunni með því að beita ekki
valdinu. Þeir meira að segja
brugðust skyldunni alveg opin-
berlega, af því að þeir hömr-
uðu stöðugt á því, að sú mis-
notkun færi fram, sem þeir ein-
ir gátu komið í veg fyrir.
Þótt frá sje talin öll önnur
vanræksla í landhelgisgæslunni,
er það þess vegna augljóst mál,
að með því að vanrækja löglegt
effcirlit, meS þeim afbrotum, sem
sfcjórnarflokkarnir sjálfir sögSu
að færu fram, hafa þeir og eng-
ir aðrir unnið til þess að kallast
„málsvarar landhelgisþjófa“, og
málgögnin, sem þá styðja, á
sama hátt unnið til þess titils,
sem þau vilja gefa öðrum —
„málgögn landhelgisþjófanna“.
Eimskip. Gullfoss fór frá Kaup-
mannahöfn í gærmorgun, áleiðis
til Leith. Goðafoss fór frá
Yestmannaeyjum áleiðis til Hull.
Brúarfoss kom til Húsavík-
ur kl. 1 e. h. í gær. Dettifoss
fór frá Hull í fyrradag kl. 5 e. h.
áleiðis til Vestmannaeyja. Lagai*-
foss kom til Stöðvarfjarðar í gær.
Selfoss fór frá Immingham í fyrra
kvöld, áleiðis til Leith.
Hjálpræðisherinn í Hafnarfirði:
Almenn samkoma kl. 8V2 í kvöld.
Allir velkomnir.
HEIMILISGUÐRÆKNi.
í" íklega er ekkert við-
fangsefni hjer í heimi,
eins erfitt og að átta sig á
samtíðinni. Skynja straum-
hvörf hins hraðfleyga fram-
hjáfarandi tíma. „Og kunna
hin rjettu ráð að gefa“.
Á stórfeldum tímamótum,
eins 0g nú, heg-ar breyting-
ar verða svo örar, og- óð-
fluva, og sjálfsagt fremur
en nokkru sinni áður, 0£
snerta svo að segja öll svið
þjóðlífsins; alt frá stjórn-
og mentamálum, og atvinnu-
lífi, og inn í sjálft heimilis-
íífið. Og- þar mæta erfiðleik-
arnir og úrlausnarefnin
einkum kvenþjóðinni.
Það fær ekki hugsandi mönnum
dulist, að þrátt fyrir alla ytri
menningu og frainfarir, getur ver-
ið um siðferðislega hnignun og
ábyrgðarleysi að ræða.
Ekki þarf að efa það, að margt
af því, er nýi tíminn lætur oss í
skaut. falla, er gott og blessað. En
hmu er.ekki að neita, að „görótt-
ur er drykkurinn“. Og er það að
vonum, því alstaðar liggja hinir
breiðu og mjóu vegir samliliða,
og sýnir það best, að oss er ætlað
að vera á verði. Leita vits, og láta
grön síga.
Eitt af því besta, er nýi tíminn
hefir fært oss, er óefað útvarpið,
það stækkar sjóndeildarliringinn,
og brúar fjarlægðir. Einnig fyrir
konur ætti útvarpið að geta verið
góð hjálp, og sá vettvangur, þar
sem þær geta náð saman, víðs
vegar úr strjálbýlinu og rætt sín
áhugamál.
*
í vetur var svo sem kunnugt er,
tekinn á dagskrá útvarpsins einn
tími á viku, fyrir húsmæður, þar
sem þeim gæfist kostur á að ræða
um hin margþættu, og vandasömu
störf húsfreyjunnar. Þessir tímar
þyrftu að halda áfram. Margar
þarfar og góðar leiðbeiningar
koma í tímum þessum. Suinar
ruku í að opna glugga, aðrar að
taka til í Iierbergjum. Hjúkrun-
arkonurnar fóru í hvíta sloppa
og kendu að leggja bakstra, og
mun það hafa komið sjer vel í in-
flúensunni. E11 „eitt er nauðsyn-
legt“. Á það var ekki minst. Það
voru vonbrigði. Það fVeymdist að
minnast á grundvöllinn, er sann-
farsælt heimili skal byggja á. Það
hefði þó vissulega verið þess vert,
og ástæða til, að verja svo sem
einum tíma til þess að tala um
kristileg málefni.
Það getur þó varla nokkrum
dulist, og allra síst mæðrunum, er
hafa barnauppeldið á hendi, að
kristilegra áhrifa er þörf inn á
heimilin. Annað eins reiptog og
nú á sjer stað með blessaða ung-
lingana.
Það er mikið talað um nú á
tímum, hvað mikið þurfi að gera
fyrir börnin, einkum þeim til lík-
amsþroska. Það er gott það sem
það nær. Það er aldrei of mikið
gert fyrir þau. En þó að kennarar
og uppeldisfræðingar leggi sinn
skerf til, verða heimilin ekki, og
eiga ekki að vera leyst frá skyld-
um sínum, gagnvart börnum sín-
um.
Konan, sem skrifar þassa grein
hetir gert að einkunnarorðum
fyrir henni: „í sálarþroska
svanna, býr sigur kynslöðanna".
Jeg held að hinn lireini þrótt-
mikli kristindómur sje heillavæn-
legri fyrir æskuna, heldur en hið
ímyndaða frelsi, og loforð um gull
og græna skóga, er flokksliyggjan
heldur svo mjög að unglingum nú.
sem svo verður það sker von-
brigðanna, er menn brjóta óþyrmi-
legast hátinn sinn á.
*
Jeg liefi oft óskað þess, að kon-
ur og kvenfjelög vildu láta mál-
efni kristindómsins meira til sín
taka, en þær gera. Þær geta á
ýmsan hátt stutt safnaðastarfið.
Meðal annars með því að láta sjer
ant um kirkjurnar, fegra þær og
prýða, og umhverfi þeirra. Sækja
vel helgar tíðir, og leitast við að
hafa áhrif á aðra til kirkjurækni.
Taka upp fallið merki kristinnar
trúar á heimilunum. Heimilisguð-
ræknin hefir verið lögð niður.
Hvað hafa heimilin fengið í stað-
inn? Er oss ljóst hvað vjer höfum
mist? Jeg sakna húslestranna,
þessara hljóðu lryrlátn kvöld-
stunda, með hugvekju söng og
bæn.
Það er sannfæring mín, að
heimilisguðræknin má ekki leggj-
ast niður, ef kristin trú á að vera
lifandi og starfandi. Þá ætti að
fela prestunum algerlega kristin-
fræðslu harna, ekki einungis undir
fermingu, heldur þurfa þeir að
vera leiðtogar æskulýðsins, fram
á fullorðins ár.
*
I úrræðaleysi því, er heimurinn
er nú staddur, hefir það verið
viðurkent og játað, að kristin-
dómurinn sje það eina, er hjálpað
getur, ef hann fær það. En lífið
og sagan sýnir oss í skuggsjá for-
tíðarinnar, að hinar göfugustu
hugsjónir hafa tíðum átt erfitt
uppdráttar í mannheimi. Það er
leitast við að krossfesta hugsjón-
irnar, ekki síður en boðbera
þeirra. Og þannig er það með
kristindóminn. Hami liefir of
sjaldan fengið að vera mönnunum
það sem honum er ætlað.
Renni maður huganum aftur í
tíma kristninnar hjer á landi,
einkum þess tíma, er biskupsstól-
arnir voru með mestum blóma,
sjest að kristilegt líf liefir verið
mjer áhrifameira, starfsamara og
innilegra en nú. Og liggja þar til
eðlilegar, alvarlegar ástæður.
*
Meðan kirkja og skóli störfuðu
saman, oft í höndum ágætis
manna, hefir verið unnið mikið
og gott verk í þágu kristni og
menningar og því eðlilegt, að á-
hrifin bærust þaðan út um alt
land. Það verður því ekki án sorg-
ar hugsað til þeirra tíma, er bisk-
upsstólarnir á Hólum og Skál-
holti háðu úrslitabaráttuna fyrir
tilveru sinni, á einhverjum þeim
erfiðustu tímum, er yfir landið
hafa gengið. Og eins og vænta
mátti urðu afleiðingarnar þær, að
kristilegt líf dapraðist. Kirkju-
göngur og kirkjulegir helgisiðir,
er áður þóttu sjálfsagðir, og jafn-
vel skylda, fóru smám saman
þverrandi; en deyfð og tómlæti
gagnvart öllu slíku hefir farið í
vöxt. Og heimilisguðræknin, þessi
hátíðlegi og sjálfsagði þáttur í
heimilislífinu, lagður niður.
Enda er nú svo komið, að sjálft
löggjafarvaldið sjer vænlegast, að
stefna að því, að slökkva þennan
lítt logandi hörkveik kristinnar
trúar í landinu, með því að fækka
svo prestum og kirkjnm, að kirkj-
an verði óstarfhæf og álirifalaus.
Og heggur þar sá, er lilífa skildi.
*
En andinn verður ekki slöktur.
Vonandi renna nú bráðlega upp
nýir og betri tímar í kristilegu
safnaðastarfi hjef. Margt bendir
til að nú roði fyrir nýrri vakn-
ingu í kirkju vorri. Fjársöfnnn
og gjafir til kirkna, bera þess
ljósan vott, að alþýða ann kristin-
dóminum, af hjarta. Og þá er ekki
síður fagnaðarefni, sá áhugi, sem
er vaknaður fyrir því, að endur-
reisa forna merkisstaði, sem
kirkjulegar minningar eru bundn-
ar við. Þar er vissulega tilefni fyr
ir konur að legg'ja hönd á plóg-
inn.
Með því sýna menn ást á mál-
efni kristindómsins og virðingu
fyrir minningu hinna mætu fræði-
manna, er þar hafa lifað og starf-
að.
*
Hóladýrðin er ekki horfin, þó að
hinar dýrðlegu kaþólsku messn-
gerðir og hátíðasöngur lieyrist
þaðan ekki framar. Og þó að
aldraða fólkið eigi ekki framar
elliheimili á þessnm fornheilaga
stað, þar sem það getur fundið
hvíld og hulið harma sína og fá-
tækt í skjóli minninganna um hinn
„blessaða biskup“.
Jeg vona að Norðlendingar elski
Hólakirkju og bændamenninguna,
er þar vex og þroskast á leiði
fornra minninga, og að þeir segi
ávalt með ást og virðingu: „Heim
að Hólum“.
Jeg veit, að hið fagra sögnríka
Skálholt verður aldrei framar
biskupssetnr. Tímarnir eru breytt-
ir. Jeg’ veit, að'sarna rósin sprett-
ur þar aldrei aftur, en önnur fegri
getur ávalt vaxið á meiði kristinn-
ar kirkju, ef vjer viljum.
Skálholt ætti aftnr að verða
dýrðlegur staður, endurreistur
PRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.