Morgunblaðið - 18.09.1937, Qupperneq 5

Itaugardagur 18. sept. 1937,
MORGUNBLAÐIÐ
___________JHcrrjgtftiMaftiö '.....................
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjörar: Jön Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgBarnaatiur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ri'tstjörn, auglýsingar og afgreiBsla: Austurstrœtl í. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuSi.
í íausasölu: 16 aura eintakiB — 25 aura meB Lesbök.
HVERJUM TIL GAGNS?
Af öllum boðorðum sósíalist-
anna hefir eitt verið
.seðst, bóðorðið um verkfalls-
a’jettinn. Ef verkamenn vilji
•ekki hlíta þeim kjörum, sem
,}>eir eiga við að búa, þá megi
þeir leggja niður vinnu. Og
usjeu einhverjir aðrir, sem vilja
framkvæma þá vinnu, í óþökk
Mnna óánægðu verkamanna,
þá megi þeir óánægðu hindra
framkvæmd vinnunnar.
Þetta mál var ofur einfalt,
emeðan atvinnulíf landsmanna
var í blóma, fjármagn nægi-
legt, til að hrinda nýjum og
nýj um fyrirtækjum í fram-
kvæmd. Samtök verkamanna
'jniðuðu að því, að vinna þeirra
.yrði seld sem hæstu verði.
Atvinnan óx í landinu. Og
hagur verkamanna fór batn-
andi — með því móti að tíma-
!kaup eða dagkaup hækkaði.
Nú er öldin önnur. Nú er það
•ekki mesta áhugamál verka-
ananna, að tímakaup eða dag-
kaup sje skráð sem hæst. Nú
«er það fjöldi vinnudaganna,
sem er aðalatriðið, sem ákveð-
oir hverjar árstekjurnar verða.
Þessi einföldu sannindi hafa
rsósíalistabroddarnir hvorki vilj-
.að sjá nje viðurkenna, þó hver
einasti daglaunamaður á öllu
Islandi hafi þessi sannindi dag-
Jega fyrir augum. Það er vinnu-
dagafjöldinn sem er þeim aðal-
atriðið.
Þeir, sem hafa ekki bjarg-
fasta trú á ósjerplægni og hug-
Æjónum sósíalistabroddanna,
Játa sjer detta í hug, að þessi
sljóleiki fyrir staðreyndum
viðvíkjandi vinnukjörum al-
mennings, eigi ef til vill rót
sína að rekja til þess, að olíu-
salar, bankastjórar og alþing-
ismenn, með rífleg bein úr rík-
issjóði, þurfa ekki að hugsa
<um vinnudagafjöldann. Þeir
hafa sín laun á þurru landi.
*
En svo undarlega bregður
”við, að sósíalistabroddarnir
með hæstu launin eru farnir að
■draga sig í hlje í vinnudeilum.
Það er ekki lengur Hjeðinn ol-
iusali, sem göslar eftir hafnar-
bakkanum til að „skipuleggja
verkföll", nje neinn af þeim
hæstlaunuðu. Það eru annars
fldkks foringjar, Guðmundur
’Ó., Kristínus Arndal og slíkir.
Það er rjett eins og hinir fínu
'broddar telji sig of góða til þess
að vera daglegir leiðtogar í
verkfallsmálum, skynjandi það,
sem er, að öll stjórn þessara
mála, í höndum Alþýðuflokks-
ins, er orðin fullkomin fjar-
stæða — hinn hörmulegasti
skrípa- og loddaraleikur.
*
Eins og allir menn í landinu
sjá, er högum verkamanna
þannig háttað, að þeir hugsa
tfyrst og fremst um að fá sem
stöðugusta og tryggasta at-
vinnu.
En hvernig ferst Dagsbrúnar-
formauninum að skilja „nýja
tímann“ í þessu efni?
Hann heimtar að daglauna-
menn við höfnina afsali sjer
atvinnu, fleygi frá sjer vinnu-
dögum, til þess að nokkrir
menn inni í gasstöð fái hærra,
fast kaup en hafnarvcrkamenn
nokkurntíma geta fengið upp
úr sinni lausa vinnu.
Þegar Dagsbrúnarfovmaður-
inn takur upp þessa öfugugga
baráttu sína, þykist hann tala
eins og sá, sem vald hefir,
vegna þess, að hans vilji sje
vilji verkalýðsins, og það sem
hann aðhafist, það geri hann
í fullu umboði allra þeirra, sem
í Dagsbrún eru, og jaínvel
verkalýðsfjelagsskaparins í
heild sinni.
En hvar hefir hann fengið
þetta umboð?
Enginn fundur hefir verið
haldinn í fjelagi hans um mál-
ið. Ekkert hefir verið talað við
fulltrúaráð fjelagsins. Ekkert
orð heyrst frá Alþýðusamband-
inu. Og fulltrúar Alþýðu- og
Kommúnistaflokksins í bæjar-
stjórn treysta sjer ekki til þess
með einu orði að mæla fram-
komu Guðmundar bót.
Og hvað er þá orðið um
verkfallsrjettinn, þetta alls-
herjar boðorð sósíalistanna?
Hvaða verkamenn eru það,
sem í þetta sinn heimta kjara-
bætur?
Því er fljótsvarað. Það eru
ekki hafnarverkamennirnir,
sem undir stjórn Guðmundar
Jónssonar verkstjóra, áttu að
fá vinnu við kolaskipið ,Grana‘
og sjá nú að kolakraninn vinn-
ur það verk, sem bæjarstjórn
ætlaði þeim. Það eru ekki
mennirnir, sem hafa haft vinnu
hjá Kol & Salt, en sem nú hafa
beðið um lögregluvernd til þess
að fá að vinna þar í friði fyrir
Guðmundi Ó. skrifstofuþjóni
hjá British Petroleum.
Mennirnir, sem samkvæmt
kenningum Alþýðuflokksins
hafa rjett til þess að leggja
niður vinnu, það eru kyndar-
arnir í gasstöðinni, sem hafa
þar fast kaup, sumarfrí, eftir-
laun o. s. frv. Því nota þeir ekki
þann „rjett“, sem sósíalistar
hafa prjedikað um hjer í 20
ár? — Því leggja þeir ekki
frá sjer kolarekurnar, kveðja
kóng og prest og fara? Er það
kannske af því, að þeim finnist
að það kunni að vera æðimarg-
ir hafnarverkamenn og aðrir
hjer í bænum, sem gjarna vildu
skifta á sínum kjörum og
þeirra, vinna það verk, sem þeir
vinna, þó óþrifalegt sje, held-
ur en þurfa að lifa á snöpum
stopullar tímavinnu niður við
höfn?
Atvinnudeild Háskólans
vígð í
/\ tvinnudeild Háskóla ís-
*■ lands verður ví.e:ð í
dae:. Hún hefir aðsetur í
nýju húsi, sem reist hefir
verið á lóð Háskólans hjer
suður á Melum.
Atvinnudeildin var stofnuð með
lögum nr. 97, 3. maí 1935 og er
heiti þeirra: „Lög um rannsókn-
arstofnun í þarfir atvinnuveganna
við Iláskóla íslands“. Nafnið er
ekki viðfeldið.
Atvinnudeildin er fyrst og
fremst rannsóknastofnun. Hiin
skiftist í þrjár deildir: Fiskideild,
iðnaðardeild og búnaðardeild.
Forstöðumaður stofnunarinnar er
Trausti Olafsson, efnafræðingnr.
Fiskideildin hefir aðsetur á
efstu liæð hússins. Forstöðumaður
hennar er Arni Friðriksson, fiski-
fræðingur. Aðstoðarmðaur hans er
dr. Finnur Guðmundsson, sem er
sjerfræðingur í svifrannsóknum.
Fiskideildin hefir með höndum
rannsóknir á síldar- og fiskigöng-
um, svif- og áturannsóknir, haf-
og' vatnarannsóknir svo og hvers-
konar fiskirannsóknir.
— Hvernig kunnið þjer við yð-
ur hjer ?, spurði tíðindamaður
Morgunblaðsins Árna Friðriksson,
sem var að hreiðra um sig í nýju
h eimkynnunum.
— Ágætlega. Vinnuskilyrði eru
lijer ágæt. Hjer er skapaður sá
rammi um fiskirannsóknirnar, sem
ekki verður annað sjeð en að
nægi til margra ára. Enn vauta þó
tilfinnanlega margskonar áhöld.
Þau kosta mikið fje og verða því
ekki keypt öll í einu, heldur sinám
saman. I bráðina verðum við að
láta okkur nægja það allra nauð-
synlegasta.
Iðnaðardeildin hefir aðsetur á
miðhæð hússins. Þar er mjög stór
rannsóknastofa og margar smærri.
Hjer hafa þeir aðsetur Trausti
Olafsson og aðstoðarmaður hans
Bjarni Jósefsson. Þeir hafa hing-
að til orðið að kúldast í ljelegum
og ófullkomnum liúsakynnum.
Þeir fást við almenna efnagrein-
ingu.
Iðnaðardeildinni er ætlað að
hafa á hendi efnarannsóknir
fyrir matvælaeftirlit ríkisins.
Mun dr. Jón Vestdal verða ráð-
inn starfsmaður deildarinnar með
sjerstöku tilliti til matvælarann-
sóknanna.
Á þessari sömu hæð er einnig
verið að hreiðra um dr. Sigurð
Pjetursson, sem vinnur að al-
dag.
mennum gerlarannsóknum, mjólk-
urrannsóknum o. fl.
— Hvernig líst yður á vinnu-
skilyrðin hjer? spurði tíðindamað-
ur Morgunblaðsins Trausta Ól-
afsson.
— Mjög vel, svarar Trausti.
Jeg er mjög ánægður með þau
bættu skilyrði, sem við höfum
hjer fengið til efnarannsóknanna.
Með þeim ættu að vera opnaðar
nýjar leiðir, til þess að vinna í
samræmi við tilgang stofnunar-
innar.
Við, sem að rannsóknunum
vinnum, leggjum sjerstaka á-
herslu á, að stofnunin geti skap-
að eitthvað nýtt í okkar atvinnu-
lífi, á sem flestum sviðum. Enn-
þá vantar okkur ýms nauðsyn-
leg tæki og áhöld, til þess að
stofnunin verði fullkomlega starf-
hæf. En á næstunni verður úr
þessu bætt.
Búnaðardeildin á að hafa aðset-
ur á neðstu hæð, en ekki er búið
að koma henni fyrir ennþá.
Þórir Guðmundsson var skipað-
ur forstöðumaður búnaðardeildar,
en hann er nú látinn. Hefir Stein-
grímur Steinþórsson verið ráðinn
forstöðumaður deildarinnar til
bráðabirgða. Búist er við, að þeir
Ingólfur Davíðsson mag. og Há-
kon Bjarnason skógræktarstjóri
verði ráðnir starfsmenn deildar-
innar.
Á öllum deildunum er aðstoðar-
fólk og gert ráð fyrir að alls
komi til að vinna 18—20 fast
starfsfólk í stofnuninni.
I húsinu eru tvær kenslustofur,
á efstu hæð. Þar á að fara fram
kensla í efnafræði fyrir lækna-
stúdenta.
Á öllum hæðum hússins eru
einnig einkaskrifstofur forstöðu-
manna og yfirmanna deildanna.
En aðalskrifstofa stofnunarinnar
verður á neðstu hæð.
*
Húsið kostar upp komið 215
þús. krónur og hefir Háskólinn
lagt fram 200 þús. kr. af stofn-
kostnaðinum, en upp í það fær
Háskólinn helminginn af þeim
20%, sem ríkissjóði ber af á-
góða Ilappdrættisins.
Reksturskostnaður stofnunar-
innar verður að sjálfsögðu dýr
og hefir hann verið áætlaður 130
þús. kr. á ári.
Ymislegt kemur upp í þenna
kostnað. Þannig er áætlað að gjöld
fyrir matvæla- og mjólkurrann-
Trausti Ólafsson.
sóknir gefi 55 þús. kr. tekjur á
ári. Gamla rannsóknastofa ríkis-
ins rennur inn í þessa stofnun, en
hún kostaði um 20 þús. kr. Þá
liafa á fjárlögum verið veittar
5000 kr. til jarðvegsrannsókna,
sem fellui' nú undir búnaðardeild
Atvinnudeildar. Laun Árna Frið-
rikssonar hjá Fiskifjelaginu falla
nú niður. Loks fellur til rekstrar
stofnunarinnar 10% af reksturs-
hagnaði Happdrættisins, sem áður
rann í ríkissjóð. Sennilega þarf
ríkið að greiða 25—30 þús. kr. til
reksturs stofnunarinnar, fvrst um
sinn — hvað sem síðar verður.
Fimm manna nefnd á, í sam-
ráði við deildarstjóra, að ákveða
hvaða verkefni skulu tekin til
meðferðar á liverjum tíma.
Nefiulina skipa: Yilmundur
Jónsson landlæknir (formaður) og
auk hans þessir, tilnefndir af eft-
irtöldum stofnunum: Dr. Þórður
Þorbjarnarson (Fiskif jelagið),
Magnús Þorláksson (Bún-
aðarfjelag Islands), Helgi Her-
mann Eiríksson (Landssamband
iðnaðarmanna) og Sig. Ein. Hlíð-
ar (Dýralæknafjelag íslands).
#
Oft hafa komið fram raddir í
Háskólanum um nauðsyn þess, að
starfsvið Háskólans vrði víkkað.
Þegar prófessor Ólafur Lárus-
son var háskólarektor 1921—1922
benti hann við setning Háskólans
á nauðsyn þess, að náttúruvísindin
fengju innhlaup í Háskólann.
En fyrstu hugmyndina um stofn
un Atvinnudeildar við Háskólann
átti prófessor Guðmundud Hann-
esson. Það var haustið 1924. Hann
var þá háskólarektor. í ræðu, sem
G. II. flutti þá við setning Há-
skólans, sagði hann m. a.:
„En hvernig á þá Iláskólinn að
geta verið Ijós á vegum allra
ungra stúdenta, hve margir sem
þeir verða, og hvernig á hann að
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.