Morgunblaðið - 07.10.1937, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur T. okt. 1937,
Roosevelt varar viö vfirvofanöi
heimsstvrjölö.
Heirasathygli
vakin á stór-
pólitískri ræðu
Bandaríkj af orseta
FRÁ FRJETTARITARA VORUM.
KAUPMANNAHÖFN í GÆR.
Bandaríkin hafa boðað þátttöku sína í
starfi Vestur-Evrópuþjóða, til þess
að leysa vandræði þau, sem steðja að
friðinum í heiminum.
Með ræðu, sem Franklin D. Roosevelt, forseti Banda-
ríkjanna flutti í Chicago í gærkvöldi og líkt er við ræðu
þá sem Wilson forseti flutti skömmu áður en Bandaríkin
lýstu yfir þátttöku sinni í heimsstyrjöldinni, er talið að
Bandaríkin hafi sagt skilið við hlutleysisstefnu þá, sem
hver Bandaríkjastjórn fram af annari hefir rekið síðan
eftir heimsstyrjöldina.
Roosevelt er nú kominn til Washington og gaf í skyn
í samtali við blaðamenn í dag að hann myndi kalla full-
trúaþing Bandaríkjanna til aukasetu í byrjun nóvember
næstkomandi.
Til Japana og fascistaríkjanna.
Roosevélt beindi skeytum sínum fyrst og fremst til Japana
og til annara þjóða, sem farið hafa með ofbeldi og að engu haft
alþjóðarjett.
„Heimurinn á nú við að búa ógnaröld og vaxandi fyrirlitningu
fyrir alþjóðalögum", sagði Roosevelt. „Með þvi hefir undirstöðu sið-
menningarinnar verið stofnað í voða“.
„Ffiðsamir borgarar, þ. á. m. konur og börn, eru myrt misk-
unnarlaust með flugvjelasprengjum og kafbátar tortýma kaup-
förum, sem fara með friði, og þetta skeður á svokölluðum friðar-
tímum !‘c
Um faseistaríkin sagði Roosevelt, „að þjóðir sem krefjast frelsis
fyrir sjálfa sig,’ neíta öðrum um frelsi“ (og mun hann eiga við frelsis-
skerðingu þá sem á sjer stað innan fascistaríkjanna).
„Jeg sje í anda ---“
Hann mun hafa haft í huga innrásarstríðin í Abyssiníu, á Spáni
og í Japan, er hann sagði, „að saklausum þjóðum væri fórnað á altari
taumlausrar valdagræðgi“.
Og hvert léiðir þetta ástaad:
„Jeg _sje j anda þá tíma renna upp“, hjelt forsetinn áfram, „er
drápstæknin fer æðandi um heiminn, eyðileggjandi dýrmæt verðmæti,
sem engir geta gefið heiminum aftur og sem mennirnir hafa í árþús-
undir verið að safna“.
(„Ef að þannig heldur áfram“, sagði forsetinn, „þá vofir ekki
annað yfir en styrjöld, og menn spá ýmsa vegu um það hvernig þeirri
styrjöld Ijúki, en hitt minnist enginn á, að að þeirri styrjöld lokinni
verður ekkert til sem heitir vestræn siðmenning“. Skv. FÚ.).
Einangrun þýðingarlaus.
„Þessi styrjöld mun einnig koma niður á Vestur-álfu. Engir
geta sneitt hjá lagaleysum þeim sem nú ríkja í alþjóðamálum, með
því að einangra sig eða með því að lýsa yfir hlutleysi".
„Það er nauðsynlegt að allar þjóðir, sem vilja frið, vinni saman
til þess að bera merki friðarins til sigurs og vekja að nýju. virðingu
fyrir helgi samninga“.
„Þær verða að koma sjer upp sóttkví fyrir þjóðir, sem breiða út
sjúkdóm stjómleysisins í alþjóðamálum“.
Þótt Roosevelt hafi þannig
tekið skýlaust afstöðu gegn
einangrun Bandaríkjanna í
utanríkismálum, þá er þó tal-
ið að ætlan Roosevelts hafi
dcki verið að halda líkræðu
yfir hinni hefðbundnu hlut-
leysisstefnu þeirra.
Markmið Roosevelts.
Skeyti frá Washington í dag
Markmið
Roosevelts.
FRAMH. AF FYRRA DÁLKI.
herma að marjpjlið Roosevelts liafi
verið 1) að ýta undir að Þjóða-
bandalagið í Q%nf gerði öflugar
ráðstafanir gegn Japönum vegna
styrjaldarinuar í, Klna ogs2þ4að
styrkja a$st'þðu| Bi'öta og Frakka
við samninganá* Isem nú fara í
hönd um Spámarmálin.
Er talið að,sý;,sje aðalmunurinn
á ræðu Wilsons og ræðu Roose-
velts, að Roosevelt virðist aðgins
hafa í huga að beita viðskiftaleg-
um þvingunarráðstöfunum og
veita siðferðislegan .jstuðjiing, en
ekki ætla að gripá til vopnaðrar
íhlutunar.
En um allan héim telja- stjórn-
málamenn að ræða þessi hljóti að
hafa mikilvægar pólitískar afleið-
ingar, því að jafn mikill stjórn1
málamaður" og Iioosevelt muni
ekki geta látið sitja við orðin
tóm, eftir að hafa dregið upp jafn
svarta mynd af ástandinu í heim-
inum eins og hann gerði í Chicago,
Ánægja í Genf.
London í gasr. FU. .i
í Genf hefir ræða Bandairíkja-
forsetans haft mjög mikil áhrif.
Hefir hún vakið hjá mönnum þær
vonir, að Bandaríkin mundu nú
standa algerlega með Þjóðabanda-
laginu í ályktu.num þeim sem það
tekur um helstu aðkallandi vanda-
mál, eins og styrjaldirnar á Spáni
og Kína.
„Rússagildi“ stúdenta verður
haldið á laugardaginn á Stúdenfa-
garðinum. Fjelag ísl. kvenstúdenta
og Stúdentafjelag Háskólans
standa að mannfágnaði þessum.
Fer það í vöxt, að eldri stúdentar
hjer í bæ taki þátt í þessum haust-
fagnaði háskólastúdenta.
Munið hlutaveltu Sjálfstæðis-
manna í K. R.-húsinu í dag.
Ummæli
heims-
blaOanna.
London í gær. FÚ.
eimsblöðin ræða mikið í dag
um ræðui Roosevelts. Bresk
blöð gera að henni góðan róm og
telja, að hún geti haft hina mestu
þýðingn. Með þessari ræðu telja
þau, að bundinn sje endi á ein-
angrunarstefnú þá, er rekin hefir
verið í Bandaríkjunum.
Þýsk blöð segja fátt um ræðu
Roosevelts.
Á Italíu er sagt frá henni í 5
línum á öftustu síðu í einu blaði
Rómaborgar.
Gagnrýni amerískra blaða á
ræðu Roosevelts vekur mikla at-
hygli. „New York Times“ segir,
að þótt Roosevelt hafi talað til
Bandaríkjanna muni ræða hans
lesin í öðrum löndum með engu
minni athygli en á hana var hlust-
að í Bandaríkjunum.
Tíminn mun leiða í ljós, segir
„NeAv York Times“, við hvað for-
setinn átti er hann talaði um „sam
eiginleg átök“, til þess að kveða
niður þau öfl, sem eru á vegi með
að granda vestrænni menningu.
„Herald Tribune“, sem einnig
er gefið út í New York, finst að
það gæti nokburs ósamræmis í
ræðu forsetans og hafi hann í
ræðu sinni algerlega látið stjórn-
ast af tilfinningum sínum. Banda-
ríkjunum her ekki að beita sjer
fyrir ueinum aðgerðum vegna
styrjaldarinnar í Kína, segir þetta
blað, en ef Bretar vilja beita sjer
fyrir því að aðilar 9-velda sátt-
málans ræði um sameiginlegar að-
gerðir vegna þess brots, sem fram-
ið hefir yerið á sáttmálanum,
munu Bandaríkin að sjálfsögðui
taka þátt í þeim umræðum, og
þeim aðgerðum er samþyktar
kunna að verða.
Sundmeistaramótið heldur á-
fram í Sundhöllinni í kvöld kl.
8i/2. Képt verður í 400 metra
‘sundi fyrir karla (frjáls aðferð)
og eru keppendur 91, hver öðrum
betri. Má þar nefna þá Ilafliða,
Loga, Jónas, G'uðbrand, Stefán,
Pjetur Eiríksson og Magnús frá
Akureyri. Verður áreiðanlega af-
ar spennandi að horfa á þessa
menn þreyta sundið. Þá keppa
stúlkur innan 14 ára í 50 metra
sundi, sumar mjög efnilegar. Þá
er 25 metra sund fyrir drengi
innan 12 ára, frjáls aðferð, og eru
keppendur þrír. Þá er kept í 50
metra sundi, drengir innan 16 ára,
frjáls aðferð, keppendur 6. Seinast
er 100 metra baksumd fyrir karl-
menn og keppir þar methafinn
Jón D. Jónsson.
Til útlanda á 1. farrými með
Eimskipafjelagsskipunum kemst
sá, sem hlýtur 1. vinning í happ-
drættinu á hlutaveltu Sjálfstæðis
manna í dag.
I gtnftn itiáMg.
50 þjóðir
fordæma
lapani.
London í gær. FÚ.
Þjóðabandalagsþingi
var í dag samþykt
með öllum greiddum at-
, kvœðum ályktunartillaga
Austurlandamála-neíndar
innar um ástandið í Kína.
Pólland og Síam sátu hjá
við atkvæðagreiðsluna.
. Agha Khan, forseti Þjóða
bandalagsins, hefir boðið
fulltrúum hinna níu ríkja
sem standa að 9-veIda sátt-
málanum að koma saman
við fyrsta tækifæri.
Leitinni hætt.
Enska blaðið „Evehirig Stand-
ard“ telur líkur á því, að breski
tundurspillinn, „Basilik" hafi
sökt kafbátnum, sem skaut á
hann á mánudagskvöldið. Leit-
inni að kafbátnum hefir verið
hætt.
Leitinni
haldið áfram.
rá Moskva voru í dag send-
ar fjórar fjögra hreyfla
flugvjelar til svo nefndrar
Rudolfs-eyju, og eiga þær áð
aðstoða í leitinni að Levanev-
sky og fjelögum hans. (FÚ).-
Tekjuafgangur.
ekjuafgangur hefir orðið
27,4 miljónir króna á
ríkisreikningi Dana 1936—3T.
Skattar og tollar höfðu farið
9 miljónir króna fram úr áætl-
un og sömuleiðis aðrir tekju-
stofnar nokkuð. (FÚ.).
Fluffslys í
Hollandi.
London í gær. FÚ.
in af flugvjelum konung-
lega hollenska flugfje-
lagsins fórst í dag á flugvellin-
um í Batavíu í Java, nra
leið og hún var að hefja sig til
flugs, áleiðis til Hollands. Þrír
menn af áhöfn flugvjelarinn-
ar fórust og einn hollenskur
farþegi.
Sex komust lífs af, meðal
þeirra var hinn frægi fiðluleik-
ari, Branislev Huberman.
Hvarf hers-
höfðingjanna.
ögreglan í París hefir fyrir-
skipað að Skobline, annar
hinna rússnesku hershöfðingja,
sem hvarf nýl. í París, skuli
tekinn fastur, hvar sem hans
verði vart. Skobline er grun-
aður um að hafa átt þátt
í hvarfi Millers hershöfðingja.
Kona Skoblines, sem „hvarf“
um líkt leyti og Skobline og
Miller, gaf sig fram skömmu
síðar, en þar sem framburður
hennar fyrir rjetti þótti grun-
samlegur, var hún sett í varð-
hald.