Morgunblaðið - 25.01.1938, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 25. jan. 1938.
Isíðust'u grein um hag Reykja
víkur lýsti jeg þróun efna-
hags bæjarins 1921—’36.
Þar kom í ljós:
1. Að eignir bæjarins umfram
skuldir hafa margfaldast
með 3 Vá f>*á árslokum 1921
til ársloka 1936.
2. Að skuldabyrðin hefir Ijest
um helming (50%) á sama
Um þetta efni hafa rauðu flokkarnir reynt að
þyrla upp moldviðri af lygum og blekkingum.
Hjer fer á eftir skýrsla um það:
Hverjar eru skuldir bæjarins
tíma. Skuldirnar voru 518
kr. pr. íbúa 1921, en 256
kr. 1936. Af heildareignun-
um námu þær 62% 1921,
en ekki nema 32,2% 1936.
Skal nú að lokum gerð grein
fyrir skuldunum sjerstaklega.
Eftirfarandi tafla sýnir skuld
irnar í öllum höfuðdráttum:
Skipting þeirra á milli bæjar-
sjóðs og fyrirtækjanna, flokk-
un eftir eðli — föst lán,
bráðabirgðalán, flokkun eftir
lánardrottnum — innlendir, er-
lendir lánardrottnar.
Heildarskuldirnar hafa ver-
íð hæstar 1922, 10,4 milj. kr.
Árið 1936 voru þær um 9 milj.
kr. eða 1,4 milj. kr. lægri en
1922.
Föstu lánin hafa lækkað
stöðugt síðan 1929, um nærri
% til 1936.
Erlendu Iánin hafa einnig
farið viðstöðulaust lækkandi á
sama tíma. Þau voru allmiklu
meir en helmingur skuldanna
1929 (54,2%) en töluvert
minna en þriðjungur þeirra
1936 (29,0%).
Skuldir fyrirtækjanna ræddi
jeg allítarlega í greinum mín-
um um hag bæjarins í vor. Hjer
verður því látið nægja, að
benda á þá staðreynd, að skuld-
ir fyrirtækjanna hafa lækkað
frá ári til árs síðan 1926. Hin
«
árlega lækkun samsvarar nokk-
urnveginn umsömdum afborg-
unum af föstum lánum, því að
mestur hluti skulda fyrirtækj-
anna er samningsbundinn.
Síðasta fasta lán fyrirtækj-
anna er frá árinu 1926, en síð-
asta erlenda lánið frá árinu
1922.
Skuldir bæjarsjóðs hafa
hækkað flest árin síðan 1928.
Yerður að lokum lýst í hverju
sú hækkun liggur. Eftirfarandi T^Pi* 1 • •• • ••
tafla sýnir skuldir bæjarsjóðs- CltÍr (1^. BÍOril BjÖrilSSOn
ins sundurliðaðar á sama hátt ** »
óg heildarskuldirnar.
Skuldir Reykjavíkurbæjar
1000 kr.
Heildarskuldirnar Af heildarskuldunum Heildarskuldir pr. ibúa bæjarins kr.
Bæjar- sjóöur án fyrir- tækja Fyrir- tækin Sam- tals Föst lán Bráða- birgða- lán Erlend lán Innlend lán
1921 1867 7573 9440 7779 1662 4676 4764 518
1922 2062 8375 10437 9357 1080 5814 4623 544
1923 1855 8493 10348 9480 868 5965 4383 514
1924 2086 7314 9400 8421 979 4837 4563 455
1925 1635 7503 9138 8406 732 4690 4448 415
1926 1677 7852 9529 8889 630 4853 4676 411
1927 1700 7759 9459 8889 570 4637 4822 389
1928 1641 7383 9024 8477 547 4430 4594 358
1929 2531 7073 9604 9170 434 5206 4398 363
1930 2810 6(565 9475 ■8629 846 4923 4552 338
1931 3145 6265 9410 8223 1187 4641 4769 326
1932 3564 5524 9088 7619 1469 4131 4957 297
1933 3366 4877 8243 6890 1353 3448 4795 260
1934 3909 4197 8606 6366 2240 3179 5427 261
1935 4S02 4364 9166 6362 2804 2914 6252 268
1936 5174 3876 9050 5740 3310 2629 6421 256
eignir, kaup á landi 400 þús. kr.
og aukningu húsa 223 þús. kr.
(sbr. greinar mínar í vor), auk
minniháttar aukninga. Aukning
innlendu föstu skuldanna á árinu
var aftur á móti ekki nema 460
þús. kr.
Bæjarsjóðurinn hefir eðlilega
aukið fasteignir sínar miklu meir
en sem nemur föstu skuldunum.
Bráðabirgðaskuldir bæjarsjóðs-
ins voru tiltölulega mjög litlar
1929. Hækkun sú, sem orðið hefir
á þessum skuldUm síðan verður
því mjög tilfinnanleg, þegar hún
er borin saman við upphæð þeirra
þá.
Það er í sjálfu sjer ekki nema
eðlilegt, að lausaskuldir bæjar-
sjóðs hafi aukist frá því, sem áð-
ur var. Eftir því sem rekstur bæ.j-
arins verður umfangsmeiri,, vex
þörfin fyrir handbært veltufje.
Skuldir bæjarsjóðs
1000 kr.
Föst lán Bráða- birgðalán Samtals
Erlend Innlend
1928 84 1178 380 1641
1929 1077 1201 253 2531
1930 1034 1141 634 2810
1931 988 1211 946 3145
1932 934 1303 1327 3564
1933 874 1450 1042 3366
1934 818 1372 1719 3909
1935 759 1831 2212 4802
1936 696 1707 2771 5174
Erlendar skuldir bæjarsjó'ðs-
ins eru hverfandi litlar, aðeins
tæp 700 þús. kr. 1936. Erlend-
ar slculdir eru margfalt var-
hugaverðari fyrir þjóðarbúið
en innlendar. Er því mjög
gleðilegt fyrir borgara þessa
bæjar hve tiltölulega litlar
hinar erlendu skuldir bæjarins
eru og þá sjerstaklega bæjar-
jóðsins.
Mestur hluti hinna erlendu.
Hin mikla aukning á reksturs-
fjenu frá 1929 er þó ekki eðlileg
frá því sjónarmiði sjeð og hefir
aðrar rætur. Aðalræturnar eru: 1.
Hækkun utgjalda vegna styrk-
þegaframfæris og atvinnubóta,
sem farið hafa mjög fram úr \
ætlun hin síðustu ár. 2. Yanskil
á kröfum bæjarsjóðs.
Skakkaföllum bæjarsjóðsins af
viðskiftum bæjarins við önnur
bæjar- og sveitarfjelög á sviði
framfærslumálanna var áður lýst.
Vaxtatap bæjarsjóðs af útistæðum
hans og eftirgjafir á kröfunum
hafa numið mörgum hundruðum
þúsunda króna.
Á síðustu 6 árum (1931—’36),
síðan styrkþegaframfærið fór að
vaxa til mnna, hafa hrein útgjöld
r n
UmbúOapsppír
20 * 40 - og 57 cm.
NÝKOMINN
H. BENEDIKTSSON & GO
■■ . -
sími i38°- LITLA BILSIOilN ***«"*■
Opin allan sólarhringinn.
skulda bæjarsjóðsins eru frá ár-
inu 1929. Síðari hluta þess árs
var tekið 45 þús. £ lán í Eng-
landi, sem samsvarar tæpri 1 milj.
ísl. kr. Er það eina erlenda lánið,
sem bæjarsjóður hefir tekið síðan
1907.
Enska lánið frá 1929 gekk til
byggingar Austurbæjarbarnaskól-
ans og Sundhallarinnar. Þær
tvær byggingar kostuðu þó miklu
meira fje en sem þessu láni nam..
Kostnaðarverð skólans með inu-
anstokksmunum var um 1.3 milj.
kr.
Innlendar fastar skuldir bæjar
sjóðsins hafa tiltölulega lítið
breyst á tímabilinu, nema á ár-
inu 1935 að þær hækkuðu all-
verulega. Á árinu 1936 hafa þær
aftur lækkað til verulegra muna.
Hin föstu innlendu lán eru fyrst
og fremst skuldabrjefalán, sem
gengið hafa til fasteignakaupa.
vegna þeirra mála farið fram úr
áætlun um 1.4 milj. kr. Þrjú síð-
ustu árin (1934—’36) befir öðx'-
um bæjar- og sveitarfjelögum
verið gefið eftir rúmar 260 þús.
kr. af framfærslu- og sjúkraskuld-
um þeirra. Samtals neara því um-
framgreiðslurnar til framfærslu-
málanna og eftirgjafimar á úti-
stæðum hjá öðrum bæjar- og sveit-
arfjelögum alt að 1.7 milj. kr. frá
1931—1938 (bæði árin ineðtalin).
Á þessum sömu árum fóru enn-
fremur hrein útgjöld vegna at-
vinnubóta fram úr áætlun um
rúmar 2 milj. kr.
Á sama tíma hafa, útistandandi
skuldir bæjarins hækkað úr 229
þús. kr. 1930 upp í 1107 þús. kr.
1936 eða um 378 þús. kr.
Til útistandandi skulda 1936
teljast 179 þús. kr. óendurgreiddir
fátækra- og sjúkrastyrkir annara
sveitarfjelaga, auk 268 þús. kr. í
E. POSCHMANN
Þær lántökur (eins og erlendu kreppulánasjóðsbrjefum. Yegna
lánin) hafa því samsvarandi. affallanna á kreppubrejfum þeim,
Strandgade 28 B. Köbenhavn K. Símnefni: Monkers.
Kaupir allar íslenskar vörur.
Sjergrein: Fersk, ísuS lúða.
Peningagreiðsla um hæl. — Selur allar kaupmannsvörur.
eignaaukningu í för með sjer, sem
yfirleitt færir bæjarsjóði beinan
arð.
Á árinu 1935 lagði bæjarsjóður
I 620 þús. kr. í nokkrar stórar fast-
sem bæjarsjóður fekk sem endur-
greiðslur á útistæðum sínum hjá
öðrum bæjar- og sveitarfjelögum,
hefir hann ekki getað notað þau
til greiðshia á skuldum. Það er
því sama og þetta fje stæði enn
úti ógreitt, að öðru leyti en því,
að nú fást greiddir af því vextir.
Af því, sem að framan hefir
verið sagt um umframgreiðslurnar
í framfærslu- og atvinnubótamál-
unum, eftirgjöfunum til annara
sveitarfjelaga og hækkun á úti-
stæðum fer söfnunin í lausaskuld-
um hjá bæjarsjóðnum síðustu árin
að verða skiljanleg.
Er þá enn ótalið, að eftirstöðvar
bæjargjalda hafa eðlilega hækkað
nokkuð síðustu árin vegna treg-
ari innheimtu, og vanskil á þeim
hafa aukist. Hvorutveggja þeirra
fyrirbrigða skýrir sig af sjálfu
sjer sem afleiðing hinna erfiðu
tíma fyrir athafnalífið.
Hækkun bráðabirgðaskulda nam
1931—’36 (bæði árin meðtalin)
um 2.1 milj. kr. Beinn halli á
framfærslumálunum og aukning á
útistæðum (öðrum en bæjargjöld-
um) námu 2.6 milj. kr. á sömu
árum. Útgjöld bæjarsjóðs vegna
atvinnubóta fóru og fram úr á-
ætlun um rúmar 2 milj. kr. Er
þá enn eftir að taka tillit til hins
óbeina halla við framfærslumál
(vaxtatap o. s. frv.) sem og auk-
inna vanheimta á bæjargjöldum.
Borið saman við þessi mikln
skakkaföll, sem hafa verið lítt
fyrirsjáanleg eða ófyrirsjáanleg
og auk þess flest utanaðkomandi,
verður aukning bráðabirgða-
skulda bæjarsjóðsins að teljast til-
tölulega lítil, enda þótt hún sje
all-tilfinnanleg. Skakkaföllum eins
og þeim sem að ofan eru talin,
er ekki hægt að mæta með öðru
en lántökum, þegar tekjuöfluninni
er markaður svo þröngur bás og
raun er á um bæjarfjelög hjer á
landi.
Fyrir börn
Speglar m. ýmsum þrautum á 0.65
Bílar frá 0.85
Mublur frá 1.00
Skip frá 1.00
Smíðatól frá 0.50
Kúlukassar frá 0.25
Straujárn frá 1.50
Undrakíkir frá 1.35
Sprellukarlar frá 1.50
Vigtar frá 1.00
Hringar fallegir frá 0.75
Armbandsúr frá 0.50
Töskur frá 1.00
o. margt fleira ódýrt.
K. Einarsson & Björnsson
EGGERT CLAESSEN
hæstarjettarmálaflutmngsmaður.
Skrifstofa: Oddfellowhúsið,
Vonarstræti 10.
(Inngangur um austurdyr).