Morgunblaðið - 23.07.1938, Blaðsíða 5

Laugardagur 23. júlí 1938.
MORGUNBLAÐIÐ
- - jPtotgtttiHaftid ---------------------------
ÖtKsf.: H.f. Árokur, Rtykjarfk.
Ritstjðrar: Jðn Kjartanaaon o( Valt>r BtatAnaaon (AbyrnBarmaBur).
Auglýainear: Árni Óla.
Rltstjörn, auKl^alngrar or afrralVala: Auaturatraati S. • Blasl 1100.
ÁakrlftarKjalð: kr. 1,00 i mAcu-01.
1 lauaaaðlu: II aura elntaklð — II acra aaad jjaabðk.
Einn mikilvægasti þáttur styrjaldar-
innar i Kína er nú að hefjast — or-
usturnar um Hankow. Hjer eru lögð
drög að svari við #spurningunni:
5 v
SKRÍPALEIKUR STJORNARBLASANNA.
ERHÆGTAÐSIGRA
Pað glopraðist upp úr Ste-
fáni Jóhanni á bæjarstjórn-
.arfundinum síðasta, að hann
lief ði átt kost á að lesa öll plögg
■viðvíkjandi umleitunum um
hitaveitulánið í Englandi, en
Jhann hefði ekkert hirt um að
kynna sjer þau! Svona er sam-
viskusemi þess manns, sem só-
aíalistar beita fyrir sig í þessu
:máli, þess manns sem á sama
fundinum heldur hrókaræður
um, að verið sje að leyna ein-
hverju í hitaveitumálinu. Hann
heimtar plöggin. Honum eru
„sýnd plöggin. Og svo nennir
hann ekki að líta á þau.
Það er þessi og þvílík alúð
ÆÓsíalista við málið, sem einkent
hefir alla framkomu þeirra fyr
og síðar. Það er skrípaleikur
og hræsni frá upphafi til enda
---ekkert annað. Hvað sem þeir
láta í veðri vaka, dylst engum
nú nje áður fullkomin andúð
við þetta mesta velferðarmál
bæjarins. Þeir hafa gert alt,
sem þeir hafa þorað til að tefja
framgang þess. Þeir hafa meira
.að segja látið í veðri vaka, að
*ekki mætti hefja framkvæmd
hitaveitunnar í Reykjavík fyr
en helst væri búið að rannsaka
öll jarðhitasvæði á íslandi. —
Þannig hafa þeir viljað leita
langt yfir skamt, að eins til þess
að flækjast fyrir.
Og nú koma þessir menn á-
samt hinum rauðu flokkunum
og látast vera svo ógnarlega
vonsviknir yfir því að lánið
skuli ekki fást í Svíþjóð. Hvílík
krókódílatár! Voru þeir Jón
Árnason og Magnús Sigurðsson
ekki í Svíþjóð um sömu mund-
ir í lántökuerindum fyrir ríkis-
stjórnina. IJvað fengu þeir
mikið?
Og hvernig stendur á því, að
eftir heimkomu þeirra Jóns og
Magnúsar, lýsir sjálf ríkis-
stjórnin því yfir, að hún telji
,að hitaveitulánið fáist, þrátt fyr-
ir erindislok þeirra fjelaga?
Stefán Jóhann ætti allra
manna síst að gera sig breiðan
í þessu máli. Hann rjeðist á
borgarstjóra í vetur, þegar hann
varð þess áskynja að líkur væri
fyrir lánveitingu í Englandi. ■—
Ástæðan til þessarar árásar var
meðal annars sú, að Stefán Jó-
hann hefir talað afar drýginda-
lega um það, að hægt mundi að
iútvega lán í Svíþjóð. Stefán á
þar áhrifamilka venslamenn,
•og hælir sjer af því að hafa
drukkið dús við mestu höfð-
ingja Svía. En svo bregðast
krosstrje sem önnur trje. —
Hvorki Stefán Jóhann nje hinir
sænsku dúsbræður hans hafa
orðið að liði í þessu máli. En
Stefán Jóhann getur grenslast'
eftir því hjá hinum sænsku vin-
um sínum, ef hann má vera að
því „að líta á plöggin“, hvort
.ástæðan til lánssynjunarinnar
hafi verið sú, að málið hafi
ekki verið nægilega undirbúið
af bæjarstjórnarmeirihlutanum
í Reykjavík, eða einhver önnur.
Stjórnarblöðin gera sameigin-
lega aðsúg að borgarstjóra útaf
þessu máli og er Tímadagblaðið
— að vanda — sýnu vítlausara.
Það er svo bíræfið, að halda því
fram eftir alt sem skeð hefir,
að ekki sje um neina vantrú
að ræða á fjárhag landsins er-
lendis. Blaðið ætlar að sanna
þetta með því, að sendimenn
stjórnarinnar hafi fengið 2 milj-
ón króna lán.
Svo er nú það. En sendimenn
stjórnarinnar áttu ekki að út-
vega aðeins 2 miljónir, heldur
12 miljónir. Og hvernig er svo
þetta 2 miljóna „nýja lán“.
Menn hafa heyrt nefnda svo
kallaða ,,hengingarvíxla“ í
bönkum landsins.Þeir eru þann-
ig til komnir, að skuldunautur
getur hvorki staðið í skilum
með afborganir eða vexti. Slík-
ir pappírar eru ekki til þess
fallnir að auka lánstraust
skuldunauts. Það skyldi ekki
vera, að þetta „nýja lán“ rík-
isstj órnarinnar, eigi eitthvað
skylt við þessi umræddu plögg.
Rauðu blöðin hælast sameig-
iidega yfir ,,lánleysinu“ til hita-
veitunnar og kenna það fram-
komu Pjeturs Halldórssonar. En
hvernig stendur á ,,lánleysi“
ríkisstjórnarinnar. Vilja stjórn-
arblöðin kenna það framkomu
þeirra Magnúsar bankastjóra og
'Jóns Árnasonar?
Nei. Ástæðan til þess að um-
beðin lán hafa ekki fengist,
er engin önnur en sú, að hjer
hafa setið að völdum undan-
farinn áratug lánleysingjar, í
bókstaflegri merkingu þess
orðs. Fyrirhyggjulausir óhappa
menn, sem lagt hafa í rústir
það, sem lánstraust landsins
byggist á. Það er komið að
skuldadögunum fyrir þessum
herrum. Og dómurinn verður
ekki vægari fyrir það, að þeir
hegða sjer eins og þorparar,
þegar sökin er sönnuð á þá.
Umræðuefnið í dag:
Hæstar j ettardómurinn
í lyfsalamálinu.
Eimreiðin er nýkomin út. Hún
flytur m. a.; Viðhald þjpðveg-
anna eftir Yngva Jóhannesson,
Það var sólskin, kvæði eftir Vig-
dísi frá Fitjum, Hulda, sönglag
eftir ísólf Pálsson, Enn um Blinda
Jón á Mýlaugsstöðum eftir Guð-
mund á Sandi, Eftir átta, kvæði
eftir K. B., Gröndalsmenning eft
ir Huldu, Úr djúpi þagnarinnar,
kvæði eftir Sigurjén Friðjónsson,
Maurildi, smásaga eftir Skarp-
hjeðin, Blekkingin mikla, þýtt af
Sv. S., Glasir eftir dr. Helga
Pjeturss, Miklabæjar-Sólveig, nið-
urlag leikrits Bciðvars frá Hnífs-
dal o. m. fl.
I—I erirnir sem átt hafa í
* * höggi í Japan síðast-
liðið ár eru ólíkir í flestu
tilliti. Japanski herinn er að
öllu leyti nýtísku her — o.e;
jafnvel þótt hann sje ekki
eins vel vopnum og v.jelum
búinn, eða eins lærður ojj
franski herinn þá er hann
óvinur, sem er álitsverður,
einkum fyrir Kínverja. Kín-
verjar eru illa vopnum bún-
ar; þeir eig'a til dæmis mar£-
er tee'undir af flugvjelum,
en flug'her þeirra g'etur á
engan hátt, jafnvel þótt
hann fái stuðning frá rúss-
nesku flugsveitunum, staðist
raun við loftflota Japana.
Kínverjar eiga nokkra
skriðdreka af rússneskri og;
breskri g;erð, en þessir skrið-
drekar eru algerlega ófull-
næffjandi fyrir hinn geysi-
fjölmenna her þeirra — sem
skipaður er tveim miljón
mönnum — og er jafnvel ver
um þá ástatt en fallbyssur
þeirra.
'k
Iljer bætist enn við að japanska
hernum hefir farið fram með ári
hverju síðastliðin sjötíu ár: Kín-
verjar hafa rjett aðeins kákað við
þjóðher sinn síðustu þrjátíu ár,
Það er aðeins stutt síðan að Kín-
verjar sameinuðust í eina þjóð og
miðstjórnþeirra hefir orðið að taka
upp á sína arma fylkisheri, sem
búnir hafa verið hinum fjölbreyti-
legustu vopnum, af amerískri,
breskri, franskri, ítalskri, jap-
anskri og rússneskri gerð. í Japan
er hermönnunum í blóð borinn
hinn forni Samurai-andi, sem
mjög er virtur; í Kína liafa her-
menn öldum saman verið álitnir
hið mesta úrhrak mannkynsins.
★
Ekki er þó svo að Kínverjar
viti ekki hvað stríð er; þeir hafa
þvert á móti orðið að líða miklar
þjáningar í ófriði við erlenda ó-
vini og í borgarastyrjöldum. En
Kínverjar, sem eru heimspekilegir
í hugsun, hafa altaf reynt að múta
óvinum sínum áður en farið hefir
verið að berjast; og jafnvel þeg-
ar styrjaldir hafa verið háðar hef-
ir orðið að heyja þær eins og
Kínverjar hafa viljað. Til dæmis
hefir altaf einni hbð verið haldið
opinni þegar setið hefir verið um
borgir, svo að setuliðið hafi get-
að komist, undan.
Það kom aldrei til mál að bar-
ist væri þar til annarhvor herinn
gæfist upp.
En veslings Kínverjar hafa nú
vaknað við vondan draum.
Orðugleikar þeirra stafa ekki að
eins af því að þeir eru illa vopn-
um búnir, heldur hefir þá einnig
vantað allan hernaðareldmóð, sem
er nauðsynlegur til þess að vinna
sigur. í öllum Styrjöldum liefir
hernaðarkænska orðið að víkja
fyrir stjórnmálalegum rök-
KINVERJA?
lL«lllllllllllllllllllllllll!IIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIi:ilIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII*flllllllllllllllllllllllllllllllllIIIIIIIIIIIIIIIIIII|||fl||«||«||«||«||||||||||||||||
I Eftir G R. V.Steward liðsforingja !
6r þetta útdráttur úr fyrirlestri, sem
hann flutti í breska útvarpið nýlega.
líiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiu
um og eins liefir kínversku
hermönnunum verið falið að
inna af hendi störf, sem þeim
hafa verið ofvaxin og verjast þar
sem vörn hefir verið ómöguleg.
Eins og t. d. er Kínverjar lögðu
mikið í sölurnar til þess að verja
Shangliai, þrátt fyrir að borgin
væri ofurseld japanska flotanum,
sem gat farið ferða sinna á Yangt-
sefljóti. Á sljettunum í Norður-
Kína gátu japanskir sliriðdrekar
og brynbifreiðar bi-otist í gegnum
varnir kínverska fótgönguliðsins,
þótt það væri fjölmennara og or-
ustunum um Austur-Lunghai töp-
uðu Kínverjar eftir að þeir höfðu
lagt í sölurnar 100 þús. menn. Ef
kínverski herinn hefði hörfað und-
an upp í fjalllendið, þar sem ekki
var liægt að koma við japönskn
skriðdrekunum, myndi hann hafa
orðið miklu harðsóttari.
★
En menn mega þó ekki halda
að Kínvei’jar haíi enga skráveifu
gert Jöpunum. Þeir stöktu tveim
ætluðu Japanar aðeins að gæta
hernaðarlegra og viðskiftalegra
hagsmuna sinna í Kína — eða
með öðrum orðum að auka sinu
eiginn veg og hag á kostnað Kín-
verja. I öndverðri styrjöldinni, er
þeir áttu aðeins í liöggi við fylkis
herina, lögðu þeir á skömmum tíma
undir sig norðurfylkin og lögðu
með því drög að því að aðskilja
Kína og Sovjet-Mongolíu, og tóku
Shansi-fylkið herskildi, þar sem
eru auðugar málm- og kolanámur.
Er það mjög mikilvægt fyrir Jap-
ana að hafa þessar námur á valdi
sínu, ef þeir skyldu lenda í ófriði
við sjóhernaðarveldi.
★
Japanar höfðu engan hug á að
styrjöldin bærist til Mið- og Suður-
Kína, nje heldur ætluðu þeir að
leggja undir sig nein hjeruð, sunn-
an við kínverska múrinn. Fleyg-
urinu, sem þeir höfðu skotið milli
Rússlands og Kína, var norðan við
múrinn og var upþhaflega mong-
ólskt land, þótt kínverskir bændur
japönskum herfylkjum á flótta :hefðu síðar sest Þar að' 'taPaiiaP
nálægt Taierhehwang 7. apríl síð-
astl. eftir orustu sem staðið hafði
í sextán daga. Þessi sigur stappaði
stálinu í Kínverja, þar sem þeir
komust nú að raun uin að Jap-
anar væri ekki ósigrandi; og kín-
vérsku hermennirnir sýndu með
þessum sigri að hinna undraverð
ustu afreka væri af þeim að vænta
og að þeir gætu lagt á sig liið
mesta harðrjetti.
Stríðið færist nú vestur á bóg-
inn í áttina til Hankow, og verður
þá örðugra að koma við skrið-
drekum. Á því græða Kínverjar.
I sókn sinni til Hankow geta
Japanar ekki teflt fram nema 300
þús. hermönnum, en jafnmargir
eru í setuliðsstöðvum á því svæði,
sem þeir hafa þegar lagt undir
sig. Sumar fregnir herma að Jap
anar hafi sótt nokkuð af úrvals-
liði sínu til Mansjúríu, þar sem
þeir telji mjög miklu varða að þeir
nái Ilankow á sitt vald. Ekki verð-
ur sagt með neinni vissu hve
j mikið lið verður af hálfu Kínverja
I til varnar; en það verður áreiðan-
^ lega hálfu mannfleira, og eiga
| Kínverjar þá enn yfir miklu vara
! liði að ráða.
Nú vaknar sú spurning, hvað
verður ef Hankow fellur ? Áður
eri þessari spurningu er svarað,
j vei'ður fyrst að svara annari spurn
inu, hvað er markmið hinna
tveggja ríkisstjórna? Upphaflega
ætluðust til, að friður yrði sam-
inn fljótlega. Þeir ætluðu að
kaupa þenna frið með því að
skila aftur hjeruðunum sunnan
við kínverska múrinn. En þeir
mátu of lágt samheldni Kínverja
og mótstöðuvilja. í raun og veru
er það svo, að Japanar hafa loks-
ins sameinað kínversku þjóðina.
Til þess að knýja Kínverja til
hlýðni urðu þeir að halda stvrj-
öldinni áfram, þar til vfir lyki.
En markmið Kínverja er blátt
áfram að berjast til þess að kom
ast hjá því að verða þjónsríki
Japana, og þeir vona að geta
haldið áfram að berjast, þar til
viðskiftalegir örðugleikar knýja
Japana til þess að gefast upp.
★
Geta Japanar knúð Kínverja
til hlýðni? Aðstaða Kínverja er
ekki góð. Þeir hafa mist allar
stærstu liafnarborgir sínar, nema
eina — Kanton, allar megin járn
brautarlínur sínar frá liafi, nema
eina — Kanton—Hankow-línuna,
sem liggur til hafs um Hong
Kong; flest iðnaðarhjeruð þeii’ra
og frjósömustu landbúnaðarsvæði
þeirra eru í höndum Japana, En
þeir hafa enn á valdi síau þrjá
fjórðu hluta lands síns, ómíeKs
flæmi sem ófært er japanka hérn-
um.
FRAJfiH. Á SJÖTTU SfeU.