Morgunblaðið - 19.08.1938, Síða 5

T'östudagur 19. ágúst 1938.
MORGUNBLAÐIÐ
6.1
...JllcmgtníMaMð ——
Ótgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Ritstjórar: Jón Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgBarmaT5ur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgrelbsla: Austurstrœtl 8. — Síml 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánubi.
í lausasölu: 15 aura eintakitS — 25 aura meC Lesbók.
MISBEITING INNFLUTNINGSHAFTANNA
PRÓF. BJARNIÞORSTEINSSON
— frumherji þjóðlegra fsl. tónmenta
leitist þannig- við, hvor um sig,
að hafa jafnan á boðstólum
vörur við sem hagfeldustu verði.
Þar í landi hafa innflutnings-
höftin ekki verið notuð til þess
að efla aðra grein verslunar-
innar á kostnað hinnar.
Hjer á landi höfðu kaupfje-
lögin starfað í frjálsri samkepni
við kaupmannaverslunina um
50 ára skeið áður en innflutn-
ingshöftin komu til sögunnar.
Reynslan hafði því kveðið upp
ótvíræðan dóm um viðgang
hvorrar verslunargreinarinnar
um sig í frjálsri samkepni. En
eftir þessi 50 ár skiftist innflutn-
ingurinn þannig, að kaupfjelög-
in höfðu rúm 10% en kaup-
menn tæp 90%.
Nú er því ekki til að dreifa
að ríkisvaldið hefði þröngvað
kosti kaupfjelaganna. — Allir
flokkar þingsins stóðu á sínum
tíma að samvinnulöggjöfinni.
Og það er til marks um, að ekki
hafi verið gengið á rjett kaup-
fjelaganna með þeirri löggjöf,
að henni hefir ekki verið breytt
í aðalatriðum, þrátt fyrir það,
Pað hefir margsinnis verið
skorað á stjórnarblöðin,
Að nefna eitt einasta land í
heiminum, þar sem úthlutun á
Innfluttum vörum er fram-
kvæmd á sama hátt og hjer á
landi. Þrátt fyrir þessar marg
ítrekuðu áskoranir hafa stjórn-
arblöðin ekki til þessa dags get-
.að bent á neitt hliðstætt dæmi
nm úthlutun innflutningsins. —
Hver er ástæðan? Hún er sú,
,að aðferðin sem hjer er farið
nftir, er þess eðlis, að hvergi
har sem athafnafrelsi manna er
fcaldið í virðingu, dettur vald-
höfunum í hug að bjóða borg-
nrum þjóðfjelagsins slíkt.
Innflutningshöft gilda víða
um heim. Hvarvetna annarstað-
ar þar sem orðið hefir að tak-
marka innflutninginn, hefir
þeirri reglu verið fylgt, að inn-
f lutningstakmörkunin næði
jafnt til allra. Það er ekkert
spurt, hvort innflytjandinn sje
einstaklingur, hlutafjelag eða
samvinnufjelag. Þegar ríkið
hefir takmarkað innflutninginn
hefir öllum þessum aðilum verið
gert jafnt undir höfði. Sje t. d.
allsher j arinnf lutningurinn tak-
markaður um 10 %, verður hver
ínnflytjandi að sætta sig við
10% niðurskurð á þeim vöru-
tegundum, sem hann hefir áður
flutt inn, hvorki rneira nje
minna.
Hjer hafa valdhafar íslands
•sjeð sjer fært að skerast úr leik
. siðaðra þjóðfjelaga. Hjer hefir
verið sett á stofn opinber gjald-
-eyris og innflutningsnefnd, sem
hefir í skjóli valdhafanna, tal-
íð sjer í sjálfsvald sett, hverjum
væri „hjálpað úm“ innflutning
*og hverjum synjað. Hjer hafa
verið þverbrotnar þær reglur
um úthlutun innflutningsins,
sem gilda allstaðar þar sem til
'þekkist í heiminum.
Það er alveg sama hvert litið
er, hvergi sjást hliðstæð dæmi.
Við skulum t. d. líta til Dan-
merkur. Eins og öllum er kunn-
ugt, er Danmörk eitt fremsta
samvinnuland í heiminum. Það
er síður en svo, að stjórnarvöld-
ín þar í landi sjeu andvíg sam-
vinnustefnunni. En þrátt fyrir
það, verða dönsk samvinnufje-
lög, að sætta sig við niðurskurð
á innflutningi í nákvæmlega
sama hlutfalli og aðrir innflytj-
endur.
Þar í landi er ekki gerður
neinn munur á „rjetti neytand-
ans“ eftir því hvort hann skift-
ir við kaupmann eða kaupfje-
lag. Þar í landi er litið svo á
; af öllum — einnig málsvörum
samvinnumanna — að hags-
munum almennings sje best
borgið méð því, að hinar tvær
greinar verslunarinnar — kaup-
mannaverslun og kaupfjelaga-
verslun — keppi innbyrðis, Næturvörður er í Ingólfs Apó-
hafi aðhald hvor af annari og teki og Laugavegs Apóteki.
að fulltrúar kaupfjelaganna
hafa um langt skeið haft alt
önnur og meiri áhrif á löggjöf
landsins en þeir höfðu á þeim
tíma, sem samvinnulögin voru
sett.
Hlutfallið milli innflutnings
kaupfjelaganna og kaupmann-
anna eins og það var á þeim
tíma, sem höftin gengu í gildi,
er þessvegna framkomið fyrir
langa, eðlilega og frjálsa þróun.
Nú hafa valdhafarnir „gripið
fram í“ fyrir þessari frjálsu
þróun. Þeir hafa af ásettu ráði
þröngvað kosti verslunarstjett-
arinnar til eflingar kaupfjelög-
unum.
Slík árás á athafnafrelsi ein-
stakrar stjettar í þjóðfjelaginu
er óþekt meðal frjálsra manna.
Hjer hafa valdhafarnir haft í
frammi svo freklega rang-
sleitni, að engir siðaðir menn
vilja láta orða sig við slíkt.
Próf. Bjarni Þorsteinsson and-
aðist á Landakotssjúkrahúsi
þ. 3. þ. m., og fer útför hans fram
í dag á Siglufirði. — Hann var
fæddur 14. okt, 1861 og varð því
tæpra 77 ára gamall.
Er þar fallinn frá einn frum-
herjanna frá vakningartímabili ís-
lenskrar tónlistar, er hófst um
miðja öldina sem leið og hinn
fyrsti, sem lagði grundvöllinn að
rannsókn þjóðlegrar sönglistar og
ritun á sögu íslenskra tónmenta.
Hvar á hnettinum sem leið síra
Bjarna hefði legið, mundu menn
hafa sagt, að þar færi maður höfð
inglegur á ATelli af sterkum stofni
— maður sem líklegur væri til af-
reka á ýmsum sviðum. — Yæri
hann nú í uppvexti, mundi það
ekki eins víst, að fyrir honum
lægi að verða kirkjulegur kenni-
maður og jafnvel kannske heldur
ekki tónlistafrömuður. Nú á tím-
um eru þau öfl sterk, er toga efni-
lega menn og framgjarna í aðrar
áttir. — Nii erum við með eyrun
full af tónlist, ekki einungis þegar
við óskum, heldur líka oft þegar
við ekki óskum. Má og fcegja að
allskonar hávaði sæki að okkur úr
öllum áttum og við ráðum því
tæpast lengur á hvað við hlustum.
Er þetta sjerstaklega þreytandi
fyrir þá sem hafa næmt tóneyra
og óbolt fyrir þroska tónlistar-
hæfileika.
Oðru máli var að gegna á æsltu-
árum síra Bjarna og reyndar
lengst af æfiárum hans. Þá mátti
með sanni teegja að ríkjandi væri
reglulegt tónlistarhungur meðal
allra þeirra er eyru höfðu opin
fyrir tónum og söng. Þá var nær
sarna hvar menn stóðu og hvaða
verk menn höfðu í hendi. Menn
Próf. Bjarni Þorsteinsson.
Þessi fáu tvísöngslog endurvöktu
athygli á hinum eldri söng, sem
annars var þá gersamlega for-
dæmdur. Ahugamenn og lærðir í
tónlist, þar á meðal tónskáldið!
Tónlistarandi hverrar þjóðar
lýsir sjer og hvað skýrast í því
hvernig hann afbakar eða breytir
aðfengnum lögum. Það verður því
talið rjett af síra Bjarna að taka
heldur meira en minna af þeim
lögum sem hjer hafa verið sungin,
þótt einhverju hefði kannske' að
skaðlausu mátt sleppa.
Það verður því þetta verk (ís-
len.sk þjóðlög Khöfn 1906—1909).
sem lengst mun lialda uppi nafni
síra Bjarna, enda skilur þjóðin það
nú betur en áður, og landsstjórnin
sæmdi höfundinn prófessorsnafn-
bót, aðallega með tilliti til þessa
verks, þótt verðleikar væru fleiri
fyrir hendi.
Það, sem næst verður minst,
verður eflaust starf síra Bjarna
fyrir íslenskan kirkjusöng með
hina frumsömdu Hátíðasöngva
Svb. Sveinbjörnsson, vildu lielst |efst á bla,ðL Auk Þess "af hanö
ekki heyra tvísöng eða kvæðalög
nefnd um leið og mentaða tónlist.
En þótt hjer sje ólíkvi sainan að
jafna, hlýtur gamli söngurinn þó
að geyma stór verðmæti, bæði sögu
legs eðbs og til upphyggingar
sjálfstæðri íslenskri tónlist. Og því
mátti það sannarlega ekki seinna
vera að maður eins og síra Bjarni
kæmi fram og reyndi að bjarga
bæði þjóðlögum og þeiin fróðleik
um hinn eldri söng, sem enn lifði
manna á meðal og ekki var neins
staðar skráður.
Veturinn 1903—1904 var síra
Bjarni í Kaupmannahöfn að rann-
’saka og afrita sönglegar heimildir
úr gömlum íslensltum handritum
þar. Kom hann þá nokkrum sinn-
um inn á „Garð“, þar sem jeg hjó
þá, og kyntist jeg honum þá lítið
eitt. Átti hann í miklu stríði við
Bókmentafjelagið um útgáfu þjóð
Umræðuefnið í dag:
Fjandskapur rauðliða við
hitaveituna.
16 erlend ferðamanna-
skip með 5801 farþega
Isumar hafa komið hingað til
lands 16 erlend ferðamanna-
sldp með samtals 5801 farþega.
Er hjer aðeins átt við hin stóru
lystiskip, sem aðeins standa við
einn dag eða svo.
Af þessum 5801 farþegum hafa
38 orðið eftir hjer á landi, 22
útlendingar og 16 íslendingar.
fleygðu því frá sjer, ef þeir heyrðu lagasafns síns, því að fjelaginu óx
einhversstaðar óm af söng eða mjög í augum fyrirferð þess.
hljóðfæraslætti. — Það er einkum Loksins fekk hann Carlsbergs-
á slíkum tímum að tónlistargáfan sjóðinn til að gefa bókina út, og
laðast fram. Þörfin kallar beinlín er útgáfan, sem kunnugt er. liin
is á hana og gefur engan grið. vandaðasta.
Og þá er ekki spurt að því hvað En viðurkenningu verks síns
iðkunin gefur í aðra hönd. Hún fekk síra Bjarni mjög af skorn-
tekur alla þá krafta, sem afgangs um skamti fyrst í stað. Þingið
verða frá skvldustörfunum og oft vildi fyrst ekki styrkja hann neitt,
meira til. enda höfðu menn lítinn skilning á
Þegar jeg var í skóla um alda-
mótin, var síra Bjarni orðinn þjóð-
kunnur maður fyrir tónlistarstarf-
semi sína og sem tónskáld. Yið
sungum þá hæði lög' eftir liann
sjálfan og notuðum einnig hefti,
sem hann hafði gefið iit (Tuttugu
sönglög', útlend með ísl. textum
1892).
En auk þess sem hann þannig
liafði unnið að úthreiðslu hinnar
nýrri tónlistar, sáum við líka
merki um aðalstarf hans, sem liann
hafði byrjað á fyrir 20 árum þeg-
ar hann var í skóla. Og það var
að safna g'ömlum íslenskum þjóð-
lögum. Hafði liann sett nokkur
tvísöngslög í „Söngbók stúdenta-
fjelagsins" (1894), sem hann var
meðútgefandi að. Og var sú bók
óspart notuð við söng í samkvæm-
um bæði í S.túdentafjelaginu hjer
heima og í Kaupmannahöfn.
þessu starfi hans. Það voru helst
Danir sem greiddu götu lians, tón-
skáldið J. P. E. Hartmann og próf.
Angul Hammerich, danska kenslu-
málaráðuneytið og' Carlsbergssjóð
urinn, með því skilyrði, að Al-
þingi sýndi einhvern lit, sem svo
marðist í gegn.
Viðurkenning íslensku blaðanna
var og allmislit. Menn fundu m.
a. að því að hanu hefði tekið með
mikið af lögum, sem sannanlega
væm útlend. En við því er að
segja, að svo er um ,,þjóðlög“
allra landa, að þau eru að meira
eða mihna'leyti sannanlega af iit
lendum uppruna. Meira að segja
eru mörg lög, sem talin hafa ver-
ið eftir ákveðna höfunda, t. d.
Bellman, eldri, og fundin í er-
lendum söfnum. En samt eru
Bellmanslög svo samgróin sænskri
tónlist að þau verða ekki frá henni
skilin.
tvisvar út Isl. sálmasöngsbók (1903
og 1926) og víðbæti við hina fyrri
1912. |—i Þá liefir hann og frum-
samið ýms sönglög: 6 sönglög
Khöfn 1899. — 10 sönglög með-
ísl. og dönskum textum Khöfn
1904. — SÞrjú sönglög Rvík 1913,
Bjarkamál hin nýjustu 5 lög f.
bland. kór Rvík 1918, — 24 lög f.
^arlm.raddir Rvík 1927, og loks —
24 lög f. 1 rödd m. undirspili
Rvík 1928. Mörg af þessum lögum
hafa lengi verið þjóðkunn og jafn-
anl mikjð sungin.
Fræðimensknhæfileikar síra
Bjarna voru ekki einskorðáðir við
tónlistina. í skóla A'ar haim náms-
maður og svo fær í latínu, að hann
orti nokkur kvæði á því máli þeg
ar á skólaárum. Sagnfræði var og
önnur uppáhalds námsgrein hans.
f „íslenskum þjóðlögum1 ‘ eru sögu
legir kaflar um íslenska tónlist.
Um þjóðlegt sönglíf á fslandi gaf
hann út ágrip prentað á Siglu
firði 1931. Aldarminning Siglu-
fjarðar lcom lit eftir hann 1918.
Ættfræði lagði hann og mikla
stund á, og gaf liann út Ættai-
skrá 1930, þer sem rakin er ætt
hans sjálfs og margra. íleiri. Er
það stórt rit 500 bls., er kostað
hefir mikla elju að safna efni til.
★
Þeir sem annars vilja kynna sjer
æfisögu síra Bjarna Þorsteinsson-
ar verða að leita sjer fyllri heim-
ilda. Nokkrar er að finna í inn-
gaiigi „íslenskra þjóðlaga“. Fæð-
ingarárs er áður getið. Hann vai'ð
stúdent 1883, lault prófi á presta-
skólanum 1888 og vígðist sama ár
til Siglufjarðarprestakalls, sem
hann þjónaði samfleytt í 47 ár.
Árið 1892 kvæntist hann Sigríði
dóttur Lárusar Blöndals sýslu-
manns Húnvetpinga. Er hún látin
fyrir nokkrum árum. Þau eignuð
ust 5 börn, sem öll eru á Kfi:
Lárus stýrimann hjá Eimkipafje-
laginu, Láru konu Gísla Lárusson-
ar símritara. á Seyðisfirði, Ásgeir
rafmagnsfræðing, Beintein útgm. í
Hafnarfirði og Emilíu konu Stein-
gríms Björnssonar frá Dverga-
steini. Af systkinum síra Bjarna
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.