Morgunblaðið - 17.09.1938, Blaðsíða 5

[Laugarðagur 17. sept. 1938,

jPtótgmtMaftid
Útgeí.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritetjórar: J6n Kjartanason og Valtýr Stef^ ■>»
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiBsla: Austurstretl 8.
Áskriftargjald: kr. 8,00 A n&nuBi.
í lausasölu: 15 aura elntaklB — 25 aura neB Leabök.
uyrgBarmaBur).
Slssl 1500.
ÍSLENSKT
Guttormur J. Guttormsson,
skáld er nýfarinn heim
til Kanada eftir nokkurra
yikna dvöl hjer á landi. Gutt-
ormur er maður um sextugt,
fæddur í Vesturheimi, af ís-
lenskum foreldrum, og uppal-
inn þar. Hann hafði aldrei fyrri
til íslands komið. Kvöldið áður
■en hann fór flutti hann nokkur
kveðjuorð í útvarpið. Þeir sem
■á hlýddu vissu, að það var kan-
adiskur en ekki íslenskur bóndi,
sem talaði. Þeir heyrðu það
ekki. Ekkert í málhreim hans
xninti á þann framburð, sem
marg’ir þeir er hjeðan fara til
Ameríku, tileinka sjer, jafnvel
eftir tiltölulega stutta dvöl
vestra.
Guttormur talaði um íslenskt
þjóðerni í Vesturheimi. Hann
var miklu bjartsýnni um fram-
tíð þess, en menn eru alment
hjer á landi. Hann sagði frá
því, hvérn orðstír Islendingar
hefðu getið sjer vestra. Hann
sagði frá þeirri viðurkenningu,
sem þeir hefðu hlotið af helstu
stórmennum hins nýja lands.
' T. d. væri núverandi landstjóri
í Kanada, Tweedsmuir lávarð-
ur hinn mesti vinur fslendinga
vestra, hefði kynt sjer bók-
mentir okkar, og vildi gera veg
landa vestra sem mestan.
Guttormur ljet í ljós, að nú
væri vöknuð ný þjóðernisalda
meðal fslendinga í Vesturheimi.
Það væri að komast inn í með-
vitund landa þar, hver sómi
það væri, að vera af íslenskú
bergi brotinn, og lata sjer ant
um þjóðerni sitt og tungu. Af
þessum sökum var Guttormur
vonbetri um íslenskt þjóðerni
þar í landi en við höfum alment
'.verið hjer heima fyrir.
Sjálfur er Guttormur lifandi
‘. sönnun þess, hve þjóðernið er
lífseigt. Hann er af annari kyn-
slóðinni vestra. Honum hafði
í bernsku ekki verið kent að
nefna bökstafina á íslensku.
Hann ,stafaði“ á ensku. En
þrátt fyrir þetta talar hann
. svo kjarngott og Iýtalaust ís-
’’ lenskt mál, að sjaldgæft er að
’heyra hjer á landi. Og það er
■ ekki nóg méð að hann tali mál-
: ið eins og þeir sem best gera.
Hann ritar aúk þess aúðugt og
blæfagurt íslenskt mál, bæði í
Óbundnu máli og óbundnu. Því
‘'Guttormur er bséði sem rithöf-
undur og ljóðskáld í fremstu
röð ísleridinga, austan hafs og
vestan.
Engleridingar telja, að sum-
: ar borgir í samveldislöndunum,
sjeu enskari en sjálf Lundúna-
borg. Það má mikið vera, ef
Rivertonbygðin í Kanada, þar
sem Guttormur á heima, er
ekki eitthvert íslenskaSta bygð-
arlagið undir sólunni. Menn
geta komist þar af innan hjer-
aðs, án þess áð kunna nokkurt
annað mál en: íslensku. En aðr-
ÞJÓÐERNI
ir inflytjendur, sem setjast^þar
að, t. d. pólskir kaupmenn,
hafa sjeð það ráð vænst, að
læra íslensku.
Heimsókn Guttorms var okk-
ur í heimalandinu að mörgu
leyti lærdómsrík. Hann er ætt-
aður austan af Fljótsdalshjer-
aði. Og ekkert í málfari hans,
eða fasi, benti til annars, en
hann kæmi beina leið austan
af Hjeraði í staðinn fyrir beina
leið frá Kanada. Svo ramm-
íslenskur er hann, þessi kanad-
iski bóndi.
Hjer heima fyrir, verður ao
játa, að við höfum ekki á síð-
ustu árum verið eins vakandi
um þjóðernismálin og áður var,
meðan sjálfstæðisbaráttan stóð
sem hæst. Og þó vitum við öll,
að þjóðernið og tungan ollu
mestu um það, að fullveldis-j
viðurkenningin fekst.
Okkur er holt að hugleiða
það, að landar okkar vestra,
sem hafa komið þangað um-
komulausir og mállausir, hafa
kynt sig svo, að þeim er skipað
til sætis við háborðið, meðal
allra hinna mörgu þjóðflokka
þar í landi. Og hitt er ekki
síður eftirtektarvert, að þeir
sem bestir borgarar hafa
reynst í hinu nýja landi, eru
einmitt þeir, sem jafnframt eru
ræktarsamastir niðjar gamla
landsins. Þetta virðist benda til
þess, að þjóðernistilfinningin
sje sá eiginleiki, sem auðkennir
góða og nýta borgara, hvar
sem þeir eru á jörðunni.
Heimsókn Guttorms hlýtur
að vek.ja okkur til umhugsunar
um það, hvernig okkar eigin
þjóðernismálum er komið, hvort
ekki sje ástæða til að leggja
við þau meiri rækt en gert hefir
verið nú um stund.
Umræðuefnið í dag:
----■ -----TT~--
Þýskalandsför
Chamberlains.
Thorvaldsens
hátíð í Höfn
Khöfn í gær. FÚ.
morgun fara fram mikil há-
tíðahöld í Kaupmannahöfn
til minningar um Bertel Thor-
valdsen myndhöggvara. Verður
meðal annars farin blysför um
borgina og 500 blys borin í göng-
unni.
Aðalhátíðahöldin fara þó fram
á Thorvaldsenssafninu og á Ráð-
hvisi Kaupmannahafnarborgar.
Hátíðahöld þessi eru gerð í því
tilefni, að liðin eru 100 ár síðan
Thorvaldsen steig á land í Kaup-
mannahöfn af skipi því, sem Dan-
ir sendu til ftalíu til þess að
sækja hann og listaverk hans. Var
tekið á móti Thorvaldsen þ. 17.
sept. 1838 með meiri viðhöfn, en
nokkurntíma hafði áður þekst í
liöfuðstað Danmerkur.
MORGUN BLAÐIÐ
,Það er alls ekki
sambærilegt*
Eftir Árna frá Múla
að var fyrir nokkrum ár-
*** um, að jeg; var á éin-
hverju ferða7 .o'i með dálitlu
bátskrifli. Mjer er sú ferð
minnisstæð vegna þess sem
nú skal greina.
Þrír eða fjórir farþegar
voru með bátnum. Meðal
þeirra var tiginn maður úr
Framsóknarflokknum, ný-
ríkur og; ekki allskostar lítil-
látur. Við farþegarnir höfð-
umst við frammi í lúvarnum.
Eins og- gerist á slíkum far-
kostum var uppg;ang:ur bæði
þröng;ur og; brattur, en
skug’g;sýnt niðri.
Annað slagið voru fai’þeg-
arnir að reka höfuðið upp um
lúgargatið, eða skreiðast upp
á þilfarið til að fá sjer frískt
loft. Skipverjar voru ekki
nema tveir á bátnum, formað-
ur og vjelamaður, unglingspilt-
ur.
Hinn tigni Framsóknarmað-
ur hafði skotist upp á þilfar-
ið. En á meðan hafði piiturinn
verið sendur fram í lúgarinn og
hafði hraðann á. En í því, að
hann snarast upp úr lúgargat-
inu er Framsóknarmaðurinn að
koma aftur niður. Sást hann
ekki fyrir og stígur beint ofan
á höfuðið á hásetanum. Engin
orð voru um þetta höfð.
Nokkru seinna stendur Tíma-
maður í lúgargatinu. Þá er
strákur aftur sendur fram í og
fer geyst. Hann sjest ekki fyrir
fremur en hinn og stígur nú
beint ofan á hinn tigna koll.
En það gekk ekki orðalaust af.
Tímamaður var hinn versti. En
strákur svarar: „Mjer finst
ekkert meira að jeg stigi á
hausinn á þjer en þú á hausinn
á mjer“.
Þá svarar Tímamaður þessu
einu:
„Það er alls ekki sambæri-
legt“.
Mjer er ekki úr minni liðið
hvað TímamaÖurinn
sagði og þó enn síður, hvernig
hann sagði það.Hann var ekki í
neinum vafa. Hann var öruggur
í sinni sök. Hann var alveg
bólginn af fullvissunni um, að
það væri alt annað að hann stigi
ofan á strákinn en strákurinn
á sig.
„Það er alls ekki sambæri-
legt“!
Síðan hefi jeg þótst komast
að raun um að svar Tímamanns
var meira en tilviljun ein. Mjer
finst það þvert á móti einkenn-
andi fyrir hugsunarhátt þessa
fólks, að það þykist eiga rneiri
rjett en aðrir menn.
Atburðurinn á vjelbátnum
rifjaðist upp fyrir mjer, núna
fyrir skemstu. Jeg hafði í sam-
bandi við dálítinn ágreining,
sem orðið hafði við aðstand-
endur hins nýlátna dagblaðs
Tímamanna, leyft mjer að gera
ofurlítinn samanburð á okkur
Guðbrandi Magnússyni for-
stjóra. Hann gegnir ekki síður
launuðu nje ábyrgðarmiklu
starfi en jeg, en telur sig þó
mega verja tómstundum sínum
til þess að skrifa pílitískar
blaðagreinar. Jeg benti á þetta
og hjelt því fram, að ef það
teldist samrýmanlegt starfi
Guðbrands að skrifa blaða-
greinar, þá findist 'mjer það al-
veg eins samrýmanlegt mínu
starfi. Jeg sagði eins og var, að
munurinn væri sá einn, að Guð-
braridur skrifaði í stjórnarblað
en jeg í andstæðingablað. —
Mjer fanst þetta svo augljóst Tn
mál, að hver maður mætti 1
skilja.
En sú varð þó ekki raunin
á. Tímadagblaðið gat ails ekki
fallist á þetta. Og hvað halda
menn að það hafi sagt? Það
reyndi auðvitað ekki að rök-
ræða málið einu orði. Það sagði
bara — stutt og laggott — al-
veg eins og samferðamaður
minn forðum:
Það er alls ekki sambærilegt!
Nú í sumar voru þeir báðir
samtímis í siglingu Pjetur
Halldórsson borgarstj. og Ey-
steinn Jónsson, fjármálaráð-
herra. Það var auðvitað engin
von að pólitískur ágreiningur
fjelli niður, þótt fjarverandi
væri annarsvegar maður, sem
er í fararbroddi í fjármálum
Reykjavíkur, hinsvegar maður,
sem er í fararbroddi í fjármál-
um landsins.
Tímadagblaðið sparaði ekki
árásir á borgarstjóra í fjarveru
hans. Og Morgunblaðið hjelt
uppi sömu gagnrýni á fjármála
stefnu Eysteins Jónssonar og
það hefir gert, bæði fyr og
síðar.
Tímadagblaðið sá auðvitað
ekkert athugavert við það, að
halda uppi gagnrýni á borgar-
stjóra þótt fjarverandi væri.
En Eysteinn Jónsson var ekki
fyr kominn úr landsýn, en Tíma
dagblaðið ræðst á Morgunblað-
ið fyrir þann fádæma „ódreng-
skap“ að ráðast á Eystein Jóns-
son fjarverandi! •
í upphafi Spánarstyrjaldar-
innar hafði verið drepinn einn
af helstu mönnum uppreisnar-
innar, Sotelo að nafni. Upp-
reisnarmenn tóku lík hans og
höfðu í fararbroddi, þegar þeir
gerðu árásir 'sínar. Þetta þótti
að vonum næsta óviðfeldið.
En árum saman höfðu Tíma-
menn áþekka aðferð. Þeir báru
„líkin“ fyrir. Ef stefna þeirra
varð fyrir gagnrýni, kvað við:
Sko, þetta er nákvæmlega
sama stefnan sem þessi og þessi
framliðinn samvinnumaður
hefir haldið fram. Nú eru and-
stæðingarnir að níða hann lát-
inn!
En sömu mennirnir sem hafa
þannig árum saman ,borið líkin
fyrir“, skirrast ekki við, að ráð-
ast á framliðna foringja Sjálf-
stæðismanna Jón Magnússon og
Jón Þorláksson, eins og þeirl
væru sjálfir til andsvara með-
al okkar.
Tímamenn sjá ekkert athuga-
vert við þetta. Annarsvegar eiga
í hlut framliðnir „samvinnu-
menn“. Hinsvegar framliðnir
„samkepnismenn“.
„Það er alls ekki sambæri-
legt“.
ímamenn liafa íialdið því frarn
að það hafi eklci verið „rieinn
vandi“ að halda hagstæðum versl-
unarjöfnuði, þau ár sem Sjálf-
stæðismenn voru við völd, vegna
þess að útflutningurinn hafi yerið
svo mikill á þessunr árum. Nú er
það sannanlegt, að meðalútflutn-
ingurinn á fyrstu 3 árum Fram-
jSÓknar var nálega hinn sami ár-
lega og verið hafði á fjórum
stjórnarárum Sjálfstæðismanna.
þrátt fyrir þetta varð litkoman
sii að Sjálfstæðismenn skiluðu ná-
lega 40 miljóna hagstæðum versl-
nnarjöfnuði eftir þau fjögur ár,
sem þeir fóru með völd, en eftir
næstu' 3 árin að alveg óbreyttnr^
útflutningi, skilaði Framsóknár-
stjórnin ekki nema samtals 1 milj.
lrróna hagstæðum Verslunarjöfn-
uði. Sjálfstæðismenn skiluðu þaníi-
ig hagstæðum verslunarjöfnuði,
sem nam um 10 miljónum króna
að meðaltali á ári. Sama ástand
helst hvað útflutninginn snertir.
'Eftir 3 ára Tímamannastjórti er
meðaltal hins hagstæða verslun-
arjöfnuðar komið ofan í 300 þús.
krónur á ári. Heildarútkoman er
með öðrum orðum sú, að verslun-
# ■
arjöfnuðurinn er þrjátíu sinnum
hagstæðari í tíð Sjálfstæðismanna
en í tíð Tímastjórnarinnar, sem
við tók.
Hverju halda menn að Tíma-
menn svari, þegar á þetta er hent ?
Hiim venjulega:
„Það er alls ekki sambærilegt“.
T
ímamenn liafa löngum fjarg-
viðrast yfir .,óhófslífi“ Sjálf-
stæðismanna. Sjálfstæðismenn bua
auðvitað allir í lúxus-íbúðum!
Sjálfur hefir formaður Framsókn-
arflokksins búið í einhverjum stór
mannlegustu húsakynnum fram
undir tuttugu ár. Ef Sjálfstæðis-
maður byggir sjer hús yfir höf-
uðið, er strax farið að fjargviðr-
asf um „eyðslu braskaranna". Ef
Tímamaður byggir sjer hús, er ým-
ist hljótt um það. ,Eða ef þess er
getið, þá heitir það auðvitað ekki
„lúxusvilla“ heldur t. d. ..sveita-
hús“.
Ef myndarlegur bóndi í sveit
prýðir jörð sína, þykir öllum það
vel farið. Það er að segja — Tíma-
menn hæla því, ef flokks-
maður á í híut. Annars kemur
aiínað hljóð í strokkinn
Sveinn bóndi á Egilsstöðum
rjeðist í það fyrir nokkrum árum
að koma upp prýðilegum skraut-
garði við heimili sitt. ITonum varð
FRAMH. Á SJÖUNDU SÍÐU