Morgunblaðið - 29.10.1938, Qupperneq 5

Xangardagur 29. okt. 1938.
MORGUNBLAÐIÐ
= JHorgttwMaðiö -----------------------------------
Útgef.: H.f. Árvakur, Heykjavlk.
Ritstjórar: Jón Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgðarmaTJur).
Auglýsingar: Árni óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreibsla: Austurstræti 8. — Síml 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánutJl.
í lausasölu: 15 aura eintakitJ — 25 aura meC Lesbók.
Böðvar frá Hnífsdal:
Uppeldi vandræða
RÁÐHERRAEFNI í RÆGIFERÐ
T-vA Ð á víst að sýna fórnfýsi
Stefáns Jóhanns og ósín-
girni, að hann skuli láta tilleið-
ast að fara í stjórnina með
Framsókn. Því í skýrslu sinni
til Alþýðusambandsþingsins ger-
ir hann töluvert mikið úr því,
hvað samvinnan hafi gengið
S,skrykkjótt“ á undanförnum
árum. En skörungar eins og
Stefán Jóhann, draga sig ekki
I hlje, þegar þjóðarnauðsyn
býður. Og hver er svo þessi
Jjjóðarnauðsyn, sem knýr Ste-
fán Jóhann til þess að fórna
^sjer fyrir flokkinn sinn og
jþjóðina og láta „dragast inn“
I Tímastjómina?
Stefán Jóhann gerir grein
fyrir þessu í skýrslu sinni:
„Margt bendir til þess, að
talsverður hluti þess flokks
<Sjálfstæðisfl.) hafi tekið upp
starfsaðferðir nazista, og berj-
gagnrýninni verði útrýmt úr op-
inberum umræðum.
Þegar Stefán Jóhann talar
um „heiftina“ gegn „umbótum
alþýðunnar“, á hann vafalaust
við það, að Sjálfstæðisblöðin
hafa vítt það, að innflutnings-
höftum hjer á landi hefir verið
beitt einstakri verslunarstefnu
til framdráttar. En sje hjer um
heift að ræða, hafa dúsbræður
Stefáns Jóhanns í nágranna-
íöndunum, gert sig sekan um
samskonar „heift“. Sjálfstæðis-
menn hafi ekki farið fram á
annað en að innflutningshöftum
væri beitt hjer á sama hátt o_g
tíðkast meðal allra lýðræðis-i
þjóða. Ætli það sje af ,,heift“
við alþýðuna, að Stauning lætur
eitt yfir innflytjendurna ganga,
hvort sem það eru kaupmenn
eða kaupfjelög?
Og svo klykkir Stefán Jó-
hann út með því, að Sjálfstæðis-
ust gegn umbotum alþyðunnarí ,
. : . . menn hafi verið að falast eftir
af meiri heift en nokkru smm ... . * „
_ „ . . ,, ,. stjornarsamvmnu með Fram-
fyr. Segja ma að emhver hluti, , * . . 0, .
r ,, ,, . , sokn. Það, sem fynr Stefam
Sjalfstæðisflokksms — hversu ,,, . ,. , , „ .
,, „ * JJohanm vakir í þessu efm, er
stor hann er, verður ekki vitað' , , , .* , , *
, , . i.vist hið margumtalaða „hægri-
-— mum vera fjarlægur þeim', u „, T,, .,
. , *„ „ , bros“. Stefan Jóhann veit, ems
::nazista-aðferðum, sem bonð * . „ , . * ,
„ , . , , , , og allir aðnr, hvar það bros
nefir talsvert a í bloðuml „ „,. , „ „ ,
fæddist. Svo enn fer hann með
ílokkslns undanfarið. Og því er
Iheldur ekki að leyna, að ein-
hver hluti Sjálfstæðisflokksins
hefir gert, undir forystu for-
ihanns síns, tilraun til þess að
ná samkomulagi við Framsókn-
arflokkinn um stjórnarmynd-
un“.
Það er einn af hæstarjettar-
’ málaflutningsmönnum íslands,
og tilvonandi ráðherra, sem læt-
ur sjer sæma að bera þetta fram
til sönnunar fyrir þeirri nauð-
syn, að hann taki sæti í stjórn
Jandsins.
Vill Stefán Jóhann benda á
l>essar „nazistaaðferðir“, sem
hann er að fjasa um? Vill hann
benda á „heiftina í garð al-
þýðunnar“?
Stefán Jóhann veit, að hann
fer hjer með róg. Það sem hann
kallar „nazistaaðferðir“, er
ekkert annað en það, aö blöð
Sjálfstæðisflokksins hafa rækt
þá skyldu stjórnarahdstöðu,
sem viðurkend er í öllum lýð-
frjálsum löndum, að gagnrýna
gerðir valdhafanna. Sjálfstæð-
isblöðin hafa farið miklu hóf-
legar í þær sakir en blöð Fram-
sóknar og Alþýðuflokksins,
meðan þau voru í stjórnarand-
stöðu. Sjeu Sjálfstæðismenn
„nazistar“ fyrir þessar sakir, þá
má það sama segja um Stefán
Jóhann sjálfan, meðan hann
var í stjórnarandstöðu og yfir-
leitt um hvaða stjórnarandstæð
ing, sem lætur í ljós álit sitt
á valdhöfum þeim, er með
stjórnina fara á hverjum tíma
Sje hjer um ,,nazisma“ að
staðlausa stafi.
Menn hefðu getað vænst þess,
að maður í stöðu Stefáns Jó-
hanns, reyndi að forðast það í
lengstu lög, að vera staðinn
að lúalegustu dylgjum og sögu-
burði, einmitt þegar verið er að
dubba hann upp í æðstu tignar-
stöðu. En það er eins og Stefán
Jóhann sje að reyna að leiða
athyglina frá oddborgaraskapn-
um, sem er ríkasta einkennið í
fari hans, með því að tala eins
og angurgapi. Það dettur auð-
vitað engum í hug um ráðherra-
efni slíks flokks, að hann segi
altaf satt. En það er blettur á
hinum oddbolrgaralega virðu-
leik Stefáns Jóhanns, að vera
staðinn að ósannindum.
Umræðuefnið í dag:
Kröfur Álþýðufiokfes-
brotsins.
YÖRUSKIFTAVERSLUN
MILLI ÍTALA OG DANA.
Khöfn í igær. FU.
Nýlega liefir orðið samkomu-
lag milli ítalskra og danskra
stjórnarvalda um vöruskiftaversl-
un, er nemur y2 miljón króna.
Láta Danir saltfisk frá Færeyj-
um, en fá appelsínur í staðinn.
Kaupmannahafnarblaðið „Social
Demokraten“ skrifar um málverka
sýningu fjelagsins „Kammerat-
erne“, þar sem Jón Engilberts
sýnir málverk sín ásamt 5 ungum
norskum málurum og allmörgum
I.
Almenningi er oft brugðið
um skilningsleysi á npp-
eldismálum os' skólastarfi —
og það oft með rjettu. Hins
veo’ar er varla við því að
búast, að hann beri mikið
skyn á slíkt, bví að kennar-
ar og aðrir, sem að uppeld-
ismálum starfa. verða að
viðurkenna, að oft og einatt
hrekkur skamt þeirra skiln-
ingjir — og hafa þeir þó
þroskað hann bæði með bók-
legri og; starfslegri þekkingu.
Og það er að minsta kosti til eitt
atriði í skólamálum, sem allur al-
menningur í kaupstöðunum veit,
og það er það, að til eru vandræða-
börn í skólunum, börn, sem eiga
ekki samleið með öðrum börnum,
en fljóta svona með, sjálfum sjer
til einskis gagns og öðrum börnum
til ills eins.
★
Þessum vandræðabörnum má
skipta í þrjá aðalflokka.
1. Líkamlega vanheil börn.
2. Líkamlega og siðferðislega
vangæf börn.
3. Líkámlega hraust, en siðferð-
islega vangefin börn.
Algengustu orsakir þess, að
börnin eru þannig, má finna í
fleiri en einni átt, það væri nægi-
legt íhugunarefni í annari grein,
og verður því eigi rakið hjer, svo
að no.kkru nemi..
Með haustinu byrja barnaskól-
arnir — og þá koma mörg kaup-
staðabörn úr sveit, þar sem þau
hafa dvalið yfir sumartímann.
Sumt af þessum börnum eru ein-
mitt úr flokki vandræðabarnanna.
Og það lítið sem þau kunna að
hafa lagast um sumarið við útilíf
og vinnu í sveitinni, verður fljótt
að sækja í hið fyrra horf, þegar
þau koma á götur kaupstaðanna.
Einmitt á haustin flykkjast menn
til kaupstaðanna xír atvinnu víðs-
vegar að. Er þar oft. sem eðlilegt
er, misjafn sauður í mörgu fje,
margir vilja þá njóta líðandi
stundar á meðan þeir hafa fje
milli handa. Verður þá oft mikið
um ölvun á samkomustöðum og
götum hinna stærri kaupstaða, og
í kjölfar liennar siglir svo alt
það, sem engum unglingi er holt
að heyra nje sjá — og síst þeim,
sem standa höllum fæti í því efni.
Þannig eru aðstæðurnar og þannig
er sá skóli, sem tekur við flestum
vandræðabörnum, þeim er lioma
úr sveit undan sumrinu — sum
hafa aldrei áður farið út úr kaup-
staðnum. Gatan er að mestu leyti
heimili og skóli slíkra barna.
Heimili þeirra eru oftast þannig,
að börnin hafa þar livorki þá að-
búð nje aga, sem þarf til að halda
þeim frá götulífinu.
barna
stuudir, svona annað veifið, gera
þau lítið annað en að spilla vinnu-
friði, valda truflun og hafa spill-
andi áhrif á sjer betri börn. Það
II.
Hvað er liægt að gera við allan
þann sæg af vandræðabörnum, sem
skólarnir, lögreglan
barna-
dönskum. Segir blaðið, að Jón
ræða, þá er hann að finna hjá standi Norðmönnunum fyllilega á
þeim flokkum, sem með hnúum ísporði 'með hinyim þróttmiklu
ag hnefum berjast fyrir því að i landslagsmyndum sínum. (FÚ)
Barnaskólar kaupstaðanna geta
ekkert lagað slík börn. Ef um lík-
amlega vangefin börn er að ræða,
þá er skólavist venjulegra barna-
skóla engin hressingardvöld. Nú,
og Um siðferðilega vangefin börn
er það að segja, að þau sækja
skólana yfirleitt illa, náist þau
með ærinni fyrirhöfn í kenslu-
liggur líka í augum uppi liversu
þýðingarlaust það er að ætla sjer
að taka þessi vandræðabörn hálf-
nauðug, láta þau setjast niður og
segja þeim að læra margföldunar-
töfluna, skrifa nafnið sitt, lesa í
bók, lilusta á útskýringar og ann-
að slíkt. Þetta er vonlaust, því
að lijer er byrjað á öfugum enda,
fyrst ætti að kenna þessum börn-
um reglusemi og hlýðni, þá fyrst
væri hitt vegur. En hvernig á
nokkur skóli eða nokkur kennari
að hafa slík uppeldisáhrif á nem-
anda eða nemendur, sem koma í
hans umsjá innan um fjölda ann-
ara barna, nokkrar klst. á dag,
þegar best gengur. Og undir eiits
að þeim nokkru klst. loknum eru
þessi vandræðabörn þotin út á
götuna og lifa þar sínu lífi. Detti
þeim skólinn í hug, þá er það að-
eins til þess að finna ráð til að
láta ekki ná sjer, næst þegar reynt
er að sækja þau í skólann.
★
Þegar litið er á skýrslur um af-
brot barna, þau sem beint varða
við lög, þá fer ekki hjá því að
hverjum hugsandi manni renni til
rifja öfugstreymið. Því að er yfir-
leitt hægt að liugsa sjer hrylli-
legra öfugstreymi í uppeldismál-
um þjóðarinnar en það, að svona
fjölmörg börn og unglingar skuli
vera orðin að glæpalýð og úr-
hrökum — og að með hverju ári
sem líður bætist fjöldinn allur við ?
Það er heldur enginn vafi á því,
að allir þeir aðilar, sem málið er
skyldast, sjá, að þetta er í óefni
komið og þarf skjótra úrlausna.
Heyrt hefir maður því fleygt
raunar og sjeð stafi fyrir því, að
bæjarstjórnir vildu ekkert þessum
málum sinna, ef um aukin út,-
gjöld væri að ræða. Jeg hygg að
slíkt sje ofmælt, a. m. k. get jeg
ekki látið mjer detta svo ilt í lmg
um nokkurn aðila þessa máls, áð
hann vilji ekkert að gera.
★
Jafnvel þótt til sjeu óskiljan-
lega kaldrifjaðir menn, þá eru
þeir liinir sömu oft um leið kald-
gáfaðir, þ. e. ríkir af hyggindum
þeim, sem í hag koma. Þeir myndu
því sjá lítinn hag í því að ala upp
glæpalýð og úrhrök, slíkir menn
myndu ekki verða neinu bæjar-
fjelagi stoð, með skilvísri greiðslu
opinberra g'jalda eða vel unnum
störfum. Aftur á móti vrðu þeir
sífeldir ómagar, sem hefðu all-
mikinn beinan kostnað í för með
sjer, í framfærslu og löggæslu —
auk alls annars, sem ekki verður
í aurum mælt.
Það er því ekki ástæða að ælta
að skortur á vilja nje skilningi
hafi hamlað og hamli nauðsynleg-
um tilraunum til úrræða þessa
máls, lieldur athugalevsi og fram-
taksleysi.
verndin standa ráðvilt yfir?
Hvaða úrræði eru tii eins og
stendur ?
Sólheimar í Grimsnesi er barna-
hæli í einkaeign, en hefir notið
opinberra stvrkja. Það tekur á
móti fávitum og líkamlega veikl-
uðum börnum, aðallega á ungum
aldri. Heimavist Laugarnesskólans
í Reykjavík tekur nokkur veikluð
börn til hressingardvalar. Mál-
leysingjaskólinn tekur móti nokkr-
um treggáfuðum börnum. Þá eru
upp taldir þeir staðir, sem taka
við börnum til umönnunar í lengri
tíma, og þessir staðir taka fávita,
líkamlega veikluð böm og treg-
gáfuð börn, en eru ekki ætlaðir
fyrir hraust börn með sæmilegri
greind, sem eru siðferðilega van-
gæf. Fyrir slík börn er alls eng-
inn dvalarstaður til. Við þau er
ekkert hægt að gera, nema láta
þau reka á reiðanum eða koma
þeim fyrir á einhverju sveitaheim-
ili um tíma t. d. yfir sumarið.
★
Án efa hafa þessi börn gott af
að vinna úti í sveitinni, en ekki
er hægt að gera ráð fyrir að á
hverjum sveitabæ sje fólk, sem
hefir skilyrði til að taka þessi
börn frá uppeldislegu sjónarmiði.
JÞað er og miður heppilegt, ef
börn eru fyrir á bænum, börn á
ýmsum aldri, saklaus og óspilt af
solli og götulífi kaupstaðanna, þau
geta auðveldlega orðið fyrir þeim
áhrifum frá þessum aðkomnu
vandræðabörnum, að þau bíði þess
seint bætur.
Nú, og ef skamt er til næstu
bæja, geta álirifin breiðst út. Þá
er og algengt, að þessi vandræða-
börn strjúki til kaupstaðarins aft-
ur, þótt um langa leið sje að ræða,
ef dvalarstaður þeirra er nærri
bílvegi eða á annan liátt greiður
aðgangur að einhverjum sam-
göngutækjum. Þar að auki er altaf
hörgull á sveitaheimilum, sem
vilja hætta á að taka þessi vand-
ræðabörn, því að þau eru æði mörg
börnin, sem þannig verður að ráð-
stafa ár hvert, auk allra þeirra,
sem raunverulega þyrfti að ráð-
stafa.
Og þessi hlutfallslega fáu sveita-
heimili hafa börnin venjulega alt
of stuttan tíma, slík börn lagast
eklci til frambúðar á minni tíma
en nokkrum árum, ef þau á annað
borð lagast.
★
Það, sem hjer hefir verið skráð
um núverandi skilyrði þess að
ráðstafa vandræðabörnum, sýnir,
að fáar eru leiðir og engin greið.
Sá litli vísir að dvalarstöðum fyr-
ir fávita og líkamlega veikluð
börn, sem hjer var minst á að
framan, er að sönnu alveg ófull-
FRAMH. Á SJÖTTU SIÐU.