Morgunblaðið - 30.11.1938, Page 5

Miðvikudagur 30. nóv. 1938.
MORGUNBLAÐIÐ
-----------JÍlorgtmMafcið
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjörar: Jön KJartanaaon o( Valtýr Stef&naaon (ábyrKOaraaatJur).
AuKlýsinisar: Árni Óla.
Ritstjörn, auKlýalngrar og afKrelOala: Auaturatrætl 8. — 8Iml 1(00.
ÁskrlftarKJ&ld: kr. 8,00 á mánutsi.
í lausasölu: 16 aura elnt&klO — II aura aseti Leabök.
1.400.000 flóttamenn
HARALDUR NÍELSSON
I
dag hefði Haraldur Ní-
elsson, prófessor, orðið 70
ára, ef honum hefði enst ald-
ur til.
Á þeim degi hefði hans ver-
ið minst og margir mundu hafa
sótt hann heim til þess að árna
honum heilla.
Nú er þessu ekki svona far-
ið. Hann er farinn hjeðan fyrir
mörgum árum, svo mörgum, að
þorri manna er þá gleymdur.
En Haralds Níelssonar er
nainst í dag, eins og væri hann
enn mitt á meðal vor. Og það
er hann. Hann lifir enn í starfi
sínu og áhrifum og mun lifa
um ófyrirsjáanlegan tíma.
★
Það starf, sem Haraldur Ní-
elsson tók fyrir fyrst að loknu
embættisprófi í guðfræði var
þýðing Gamla-testamentisins úr
frummálinu. Hann lagði í því
skyni mikla stund á hebresku
og kynti sjer með sinni miklu
nákvæmni og samviskusemi alt
það besta, sem vísindamenn ná-
grannaþjóða vorra höfðu unn-
ið í þessari grein. En hitt var
honum ekki síður styrkur við
þetta starf, hve íslenskan var
honum töm og þjál. Hann fekk
smámsaman svo mikla leikni að
' nota hana, að honum var svo að
segja hvert orð og orðatiltæki
tamt, og það þýddi ekki fyrir
hann að fara í orðabækur, því
að þær hafði hann tæmt. Hann
ritaði bæði hreint mál og fag-
urt. En þó bar það frá, hve
yfirlætislausan svip alt það bar,
sem hann ritaði. Hann var fyr-
ir löngu kominn yfir þann
barna- og unglingasjúkdóm, að
vilja gera málið fallegt með
tilgerð og orðskrúði.
Þessi nákvæma Gamla-testa-
mentisþýðing Haralds mun um
aldur halda nafni hans uppi.
því, að segja öðrum frá þessari
dásamlegu reynslu sinni. Hann
flutti erindi og ræður og ritaði
greinar og bækur um þessi efni,
jafnframt því, sem hann las og
stúderaði alt, sem hann komst
yfir, af því besta, sem um þetta
mál var skrifað. Hann var trú-
boði fyrir þessa stefnu, með
tiúboðans sannfæringu og trú-
boðans miskunnarlausu skyldu,
leita að heimili
T
að boða öðrum það besta, sem lanffafar þess hafa verið
hann sjálfur hafi eignast.
★
Ef til vill hefir próf. Harald-
tr verið kunnastur úti meðal
þjóðarinnar fyrir þetta starf við
sálarrannsóknirnar. Hitt starf-
ið, sem var aðal ævistarf hans,
var unnið meira í kyrþey. En
það var kenslustarf hans í guð-
fræðideild Háskólans. En einn-
ig þar var hann sami atgerfis-
Ólf eða þrettán sinnum | liafa getað komist vel af, þar sem
íbúatala íslendinga má þar búa 800 þús. ítalir og meðal
þeirra vinir og ættingjar, sem
hafa hjálpað flóttamönnunum, til
þess að sjá sjer borgið. Frakkar
hafa líka skotið skjólshúsi yfir
spanska flóttamenn, sem á ýmsum
tímum hafa verið alt að 25 þús.
og yfir 10 þús. spönsk börn. Þar
eru líka um tvö þúsund portú-
galskir flóttamenn. Þessi vandræði,
sem upp hafa komið eftir stríðið,
hafa verið leyst með skipulagðri
samvinnu milli ríkisstjórna. Menn
verða að gera sjer ljóst, að þetta
hefði ekki verið hægt með starfi
einstakra manna.
búast við að bætist í hóp
flóttamanna frá Mið-Evrópu
á næstu mánuðum eða næstu
árum. Hafið bjer nokkurn-
tíma £ert yður grein fyrir
hörmungum bessa fólks, sem
verður að flýja ætt og óðal
alslaust, vegna pólitískra og
trúarlegra ofsókna, eða að-
eins vegna bess, að ömmur
eða afar, langömmur eða
Gyðingar?
Slík kjör eru hörð. En
margir tugir og hundruð
búsunda hafa orðið við bau
að búa síðan eftir styrjöld-
ina miklu.
★
Ein afleiðing heimsstyrjaldar-
innar var hinn mikli flóttamanna-
straumur. Onnur var þjóðernis-
lireyfingin, bæði í viðskiftalegu og
maður, fullur andríkis og fjörs, kynflokkalegu tilliti, svo að þjóð-
en jafnframt gjörhugull á smá-
munina og nákvæmur um ein-
stök atriði, því að vandvirkni
var honum í blóðið borin. Hann
sameinaði þetta tvent, sem ann-
ars mætti vænta að ekki fylgd-
ist að nema stundum: Hina víðu
útsýn andríks manns og stóru
línur annars vegar, og ná-
kvæmni og natni um alla þá
mörgu smámuni, sem gera
bygginguna trausta og vandaða
hinsvegar. Hann hafði líka
mjög skýra framsetningu á öllu
og var því ágætur fræðari ekki
síður en andríkur leiðtogi.
★
En kunnastur varð hann þó
fyrir predikarahæfileika sína
Og ef einhverju má spá, þá má
vænta þess, að fyrir predikanir
sínar muni hann lengst lifa með
þjóð vorri
Það er ekki hægt aö skýra
nema að nokkru leyti, í hverju
lá máttur Haralds Níelssonar
sem predikara. En ákveðna
N
ýr vandi bar að höndum,
þegar nazistar komust til
valda í Þýskalandi árið 1933.
Nazistar hófu strax ofsóknir á
hendur Gyðingum og pólitískum
andstæðingum. Markmið þeirra
hefir verið að gera þessum flokk-
sett lög í Frakklandi, þar sem
öllum flóttamönnum er heimilað að
flytja inn í landið, sem orðið hafa
að flýja vegna trúarlegra og póli-
tískra ofsókna. Bandaríkin hleypa
öllum útlendingum inn í landið,
hvort sem þeir eru flóttamenn eða
ekki, ef þeir lilíta ákvæðum inn-
flytjendalaganna. Ákveðinn fjöldi
fær að flytja inn frá hverju landi;
frá Þýskalandi og Austurríki
27—28 þús.
★
Undanfarið hafa margir flutt
til ríkjanna í Suður-Ameríku, að-
allega til Brasilíu og Argentínu.
Fjöldi Gyðinga hefir líka farið
til Palestínu. En nú er þó svo
komið, að flest lönd hafa lokað
að fullu fyrir þenna straum. í
löndunum, sem að Þýskalandi
liggja, er eftirlit mjög strangt.
Palestína er sýnilega ekkert hæli
lengur. Tjekkar eiga fult í fangi
með flóttamennina í sínu eigin
um manna ólíft í Þýskalandi og landi.
Eitt af fyrstu áhugamálum
Haralds Níelssonar var bindind-
ismálið. Og úr því að hann sner-
ist á þá sveif, þá var hann vit-
anlega bindindismaður af lífi
og sál, því að það var ekki hon-
um líkt, að vera hálfur í neinu.
Hann var templar og stóð þar
meðal fremstu manna meðan
hann hafði tíma til að gefa sig
verulega að því. Eru til eftir
hann ræður og fyrirlestrar umi.
flutningar torvelduðust og ákaf-
lega erfitt varð að leysa vanda-
mál hins mikla flóttamannafjölda.
Eins og margir vafalaust muna
var auðvelt að flytja á milli landa
fyrir heimsstyrjöldina. Miljónir
fluttu til Bandarílijanna og Kan-
ada iir öllum áttum (einn straum-
urinn lá hjeðan), en þó aðallega
úr löndunum í Austur-Evrópu.
Auðvelt var að koma þessum mönn
um fyrir og er ekki ólíklegt, að
með því hafi verið komið í veg
fyrir alvarleg flóttamannavand-
ræði.
Flest vandræðin, sem upp komu
eftir stríðið, hafa nú að mestu
leyti verið leyst. Grísku flótta-
mennirnir, sem voru á aðra milj-
ón, eru nú hluti af grísku þjóð-
inni og hafa átt sinn þátt í að
auka velmegun hennar. Búlgörsku
flóttamennirnir hafa sest að í
Búlgaríu og tyrknesku flótta-
mennirnir í Tyrklandi. Armenar
hafa fengið dvalarstað í Sýrlandi
og víðar í Austurlöndum og í
Frakklandi, þó að enn sjeu óleyst
vandræði 25 þús. þeirra, sem eru
losna við þá. Smátt og smátt hafa
Gyðingar verið sviftir frelsi, fyrst
með því að banna þeim að starfa
í þjónustu hins opinbera, síðan
með því að bola þeim út úr ýms-
um atvinnugreinum, úr banka- og
viðskiftalífi, og af sviði fagurra
lista. Jafnvel börnum Gyðinga
hefir ekki verið hlíft, eins og þó
hefði mátt vænta. Þannig hjelt á-
fram, þar til upp úr sauð fyrir
miðjan þenna mánuð.
Enginn vafi er á því, að ofsókn-
irnar, sem gerðar voru á hendur
Gyðingum 10. nóvember síðastlið-
inn, hafi verið gerðar að undirlagi
stjórnarinnar í Berlín. Markið var
að losna við Gyðinga.
Áður höfðu yfir 150 þús. Gyð
ingar og pólitískir flóttamenn
komist undan frá Þýskalandi. En
ýmsir örðugleikar hafa verið á
an hinna föstu og traustu undir-
stöðu. Þar kom og til greina
málfegrun hans og skýrleiki í
hugsun. Og þar stuðlaði einnig
mjög að vandvirkni hans, að
viða að efni, gjörhugsa það,
breyta og bæta, þar til ræðan
var eins og hann vildi.
Alt voru þetta hin ágætu
bindindismál, sem eru vafalaust tæki, sem hann átti og notaði.
meðal þess snjallasta, sem um
þau mál hefir ritað verið hjer.
'A'
Allan síðari hluta æfi sinnar
'Starfaði prófessor Haraldur
mjög mikið að sálarrannsókn-
um og þeim tilraunum, sem
menn hafa gjört til þess að
sanna framhaldstilveru manna.
1 þeim efnum hafði hann sjálf-
ur eignast fullkomna sannfær-
ingu. Og með þeim spámann-
þætti má þó nefna. Þar kom til
greina þekking hans og lær-
dómur, er gáfu ræðu hans jafn-^í Grikklandi. Assyríumönnum
hefir verið komið fyrir á bökkum
Khabur-fljótsins í Sýrlandi og í
Iraq. Miljón Hvít-Rússar, sem
komust undan, eftir byltingu
bolsjevikka, og dreifðir voru víða
um heim, hafa fengið sama-
stað, eða flestir þeirra; þeir sem
dvelja í Austur-Asíu eiga þó bágt
og er það mikið og erfitt vanda-
mál, sem leysa verður. I Harbin
erú 35 þús. Hvít-Rússar. Þeir
eiga við mikil harmkvæli að búa
og engin leið er að hjálpa þeim,
nema með skipulögðu útflutnings-
starfi. í Shanghai búa 20 þúsund
Rússar, sem komust vel af, þar til
Japanar hófu innrás sína; eftir
það gjörbreyttust ástæður þeirra
og svo getur farið, að sagan í
Harbin endurtaki sig í Shangliai.
Eina von þessara manna er stuðn-
því að koma þeim úr landi, jafn-
vel þótt þýska stjórnin hafi kvart
að yfir því, hve hægt þessum út-
flutningi miðaði áfram. Eins og
kunnugt er neitar þýska stjórnin Þýskalandi.
flóttamönnum um að taka með
sjer eigur sínar. Fulltrúi Þjóða-
bandalagsins í málefnum þýskra
flóttamanna hefir skýrt frá því,
að flóttamenn, sem eitthvað eiga,
eigi ekki eftir nema 6% af því,
þegar búið er að draga frá hina
ýmsu skatta og skyldur.
Af þessu leiðir, að þeir sem
komast undan, eiga ekki ann-
að fyrir höndum en leita á náðir
mannkærleikans, eða fjelaga og
Samtímis breiðist andúðin gegn
Gyðingum út. Sum ríki hafa á-
valt rekið áróður gegn þeim, eins
og t. d. Pólland og Riímenía. En
þessi sjúkleiki er nii að verða að
hreinni farsótt. í Frakklandi er
farið að gæta vaxandi andúðar
gegn Gyðingum. I Italíu er far-
ið að liefta frelsi þeirra og reka
þá úr landi. í Suður-Afríku er
farið að sjá merki Gyðinga-and-
úðar, liún er almenn í Bandaríkj-
unum, og luin er alls ekki óþekt
fyrirbrigði í Stóra-Bretlandi, þó
ekki gæti hennar í opinberum
stjórnaraðgerðum. Sum ríki í
Suður-Afríku hafa gert sjer það
að reglu að neita Gyðingum um
dvalarleyfi.
En menn mega þó ekki álíta, að
allir flóttamenn frá Þýskalandi
sjeu Gyðingar. Mjög margir þeirra
eru kaþólskir menn, sem flúið
hafa stefnu Þjóðverja í trúmál-
um. Talið er, að 10 þús. kaþólsk-
ir menn liafi flúið aðeins frá
En lífið og kraítinn fekk hann
frá sinni bálandi skapgerð, óbil-
andi sannfæringu, frá trausti
sínu til guðs, kærleika sínum til
Jesú Krists, og sannfæringu
andans, sem hann vissi að birt-
ist í eldlegum tungum nú ekki
síður en í fornöld.
Og svo síðast en ekki síst:
Hann var lúnn fæddi mælsku-
maður með tilþrif skáldsins,
vermandi hlýjuna í framburði
Það er ekki hægt að nefna nein-
ar nákvæmar tölur yfir þá, sem á
næstu mánuðum eða árum eiga ekki
annars kost en að flýja land. En
samkvæmt upplýsingum sem fyrir
liggja er hægt að gera lágmarks-
áæltun. Sir Neill Maleolm hefir
rannsakað hve margir muni neyð-
ast til þess að flytja frá Þýska-
landi og Austurríki. Ilann getur
um 550 þús. Gyðinga, og heldur
einstaklinga, sem vilja reyna að J síðan áfram: „Ef við bætum við
sjá þeim farborða. Sum ríki halda þessa tölu, sem er æði stór, ka-
Iega krafti, sem honum var og hæfileikann til þess að hnýta
gefinn, gat hann ekki annað en ósýnileg bönd milli sín og á-
beitt sjer heilum og óskifíum að heyrendanna.
þessvegna að sjer hendinni, sem
annars myndu veita þeim móttöku,
ef þeir hefðu eitthvað af pening-
um með sjer.
ingur til þess að komast úr landi.
★
30 þús. pólitískir flóttamenn frá
ftalíu hafa sest að í Frakklandi og I löndum. Samt sem áður voru í ár
þólskum mönnum, keisarasinnum
(í Aústurríki), mönnum, sem ekki
eru af ariskum stofni og öðrum
sem samtals eru mörg hundruð
þúsund, fáum við örlitla hugmynd
n hjer við bætist, að erfitt um hvaða vandi ríkisstjórnum
I . er að finna hæli fyrir flótta-; Evrópu er á höndum. Nýlega var
mennina. Fram til þessa hafa gerð áætlun í Þýskalandi um þá
Frakkland í vesturhluta álfunnar menn, sem lögin nm vernd þýska
og Tjekkóslóvakía í austurhluta kynstofnsins ná til, og samkvæmt
hennar verið þeirra griðastaðir. henni eru þeir milli 800.000 og
f Frakklandi munu nú vera yfir 1.000.000 í Þýskalandi, án Austur-
20 þús. flóttamenn frá ýmsum i • ----
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU-