Morgunblaðið - 23.12.1938, Qupperneq 5

JFöstudagur 23. des. 1938,
MORGUN BLAÐIÐ
• JWorgttwM&M® =
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjðrar: Jðn Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgBarraaCur).
Auglýsingar: Árnl Óla.
Rltstjðrn, auglýsingar og afgreiösla: Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuBl.
í lausasölu: 15 aura eintakiB — 25 aura meB Lesbðk.
MÁLTÍÐUM ÞARF AÐ BREYTA
að er svo am mikinn þorra
Reykvíkinga, að þeir eru
varla fyr komnir til vinnu sinnar
-að morgni dags, er þeir fara að
3íta á klnkkuna og aðgæta hvort
•ekki sje komið að matartíma. Hjá
mörgum verður útkoman sú, að
'þegar þeir eru búnir að koma sjer
vel fyrir og alt er tilbúið, til þess
-að starfið geti hafist af fullum
•krafti *— þá kallar klukkan. Mat-
urinn bíður heima. Nú verður öllu
að pakka saman, rjúka heim í
hendings kasti, kýla vömbina fulla
af þungum mat, og síðan hverfa
aftur til vinnunnar.
★
Bretar og margar aðrar þjóðir,
-einkum þó íbúar stórborga, hafa
fy rir löngu fundið, að óhaganlegt
væri að neyta aðalmáltíðarinnar
Um hádegið eða í miðjum vinnu-
Ttímannm. Þá beri aðeins að neyta
Ijettmetis, en láta aðalmáltíðina
bíða þangað til vinnu er lokið,
kl. 6—7.
Aðalástæðan til þessarar tilhög-
unar mun í upphafi hafa verið sú,
að fjöldi manna vann það fjarri
heimili sínu, að ógerlegt þótti að
fara heim. Þess vegna fóru menn
að taka nesti með sjer og gátu
|>á oft fengið lieitan drykk á
vinnustaðnum, eða höfðu hann
aneð á hitaflöskum, eftir að þær
voru fundnar upp.
Þeir sem hafa tekið upp þessa
venju óska yfirleitt eklti að breyta
til aftur. Bnda kemur nú til önn-
nr ástæða, sem menn höfðu ekki
-áthugað, en hefir nú fengið vís-
áudalegan stuðning.
Þessi ástæða er, að vinnan geng-
"®r betur eftir ljettan hádegisverð
•en eftir þungan. En af því leiðir
íþá líka, að vinnan slítur síður líf-
færunum og heilsunni er betur
borgið.
Prófessor Laird, forstjóri sál-
■fræðideildar Colgate-háskólans í
Hamilton N. Y., hefir ritað um
irannsóknir sínar á þessu efni og
telur þær hafa leitt í Ijós, að ef
Sjettrar máltíðar sje neytt í stað
tyenjúlegs miðdegismatar, verði
vinnuafköstin mun betri, einkum
þau sem krefja athygli og ná-
fevæmni, en síður hin sem heimta
aðeins líkamlegt erfiði. Tilraunir
nýndu, að á vinnuflýtinum munaði
atieins 6 af hundraði. Utanað-lær-
dðmur varð aftur 22% ljettari,
Jhugareikningur 25% ljettari, en
,'afhyglin var 70% betur vakandi
•eftir 'ljettari máltíðina en hina
þyngri.
Af þessu er ljóst, að þungur
matur íþyngir meira taugakerfi
•manna en vöðvum og tefur þá
vinnu meira, sem heimtar meiri
-taugastyrk, meiri nákvæmni og at-
hygli — en þyngir alla vinnu
nokkuð. Kveðst próf. Laird sann-
færður um að mikið af hinum
tíðu bílslysum á helgidögum sje
ekki einungis að kenna ofdrykkju
íheldur líka ofáti.
★
Það er langt síðan menn fundu
til þess hjer í Reykjavík, að mið-
degistíminn ódrýgði vinnutímann
óhæfilega. En það er meira en
tíminn sem ódrýgist; það er einn-
ig sjálf vinnan.
Með því að taka með sjer Ijett
nesti til hádegisverðar, mætti oft
spara alt að klukkutíma, sem þá
kannske að einhverju leyti mætti
taka aftan af vinnutímanum, og
það því fremur sem víst er að
menn vinna betur með þessari til-
högun. Annars þarf hjer engra
vitna við — ljettur matur hressir
heilbrigða menn við vinnuna, en
eftir þunga máltíð finst mörgum
að þeir þurfi að livíla sig, og
gera það þá oft fullríflega.
tJr hópi þeirra nianna, sem hafa
vanið sig á þennan letisið, má
helst vænta andstöðu gegn því að
taka upp heilbrigðari hátt. En
slíkir menn mega auðvitað ekki
ráða.
★
Þegar breytt var hjer eldra
siðnum og teknar upp tvær aðal-
máltíðir í stað þriggja, voru það
stjórnir skólanua sem riðu þar
baggamuninn, vegna þess að í
hverju húsi eru nemendur úr ein-
hverjum skóla. Sú endurbót sem
þannig var gerð fyrir svo sem
tveim áratugum, verður fyrst full-
komin þegar tekið er upp að hafa
ljettan hádegisverð kl. 12, síðdeg-
iskaffi kl. 3 og aðalmáltíð kl. 6.
Skólarnir ættu nú að ílmga
þessa breytingu og koma í fram-
kvæmd. Væri æskilegt að fá um
þetta mál umsögn ráðandi fjelaga
í verslunarstjett og Húsmæðrafje-
lagsins.
Yfirlýsing
Ut af ummælum í Morgun-
blaðinu í morgun, um að
Súðin hafi verið lek og jafnvel
botnlaus undanfarið, viljum við
undirritaðir taka fram eftirfar-
andi.
Skipið kendi grunns á Gilsfirði
í september s.l. undir stjórn hafn-
sögumanns. Var það tekið í Slipp
hjer 3 dögum síðar. Reyndust
þá skemdirnar svo litlar, að eng-
inn vafi gat verið á því, að skipið
væri fært allra sinna ferða, enda
fjekk það haffærisskírteini án taf-
ar. Skipið hefir ekkert lekið síðan.
Eru því nefnd ummæli í Morgun
blaðinu ekki á rökum bygð.
Reykjavík, 22. des. 1938.
Júlíus Ólafsson
I. vjelstjóri.
Vilhjálmur Þorsteinsson
I. stýrimaður.
Ingvar Kjaran
skipstjóri.
„Ljóð“ nefnist nýútkomin kvæða
bók, eftir Óskar Kjartansson,
hinn látna, vinsæla höfund barna
leikritanna, sem börnin í Reykja-
vík hafa svo margar skemtilegar
endurminningar um.
Fjárpestirnar.
Rannsóknir
austur
í Hreppum
Samtal við
Halldór Pálsson
Hvað er að frjetta af fjár-
pestunum?, spurði tíð-
indamaður Morgunbl. Halldór
Pálsson sauðf járræktarráðu-
naut í gær?
— Það er nú búið að rann-
saka fjeð á þrem bæjum austur
í Gnúpverjahreppi, þar sem
vart hafði orðið hinnar svo-
nefndu Johnes-sýki, svarar
Halldór. Þá rannsókn annaðist
Guðmundur Gíslason læknir og
notaði hið svonefnda Johnin-
lyf við rannsóknirnar.
— Hver var niðurstaðan?
— Á Hæli varð niðurstaðan
sú, að af rúmlega 100 kindum
fundust milli 40 og 50 sýktar
eða grunaðar. Þeim hefir nú
öllum verið slátrað. Við skoð-
un eftir slátrun kom í ljós, að
meirihluti kindanna hafði
greinileg sjúkdómseinkenni. —
Hinsvegar er ekki að fullu lok-
ið sýklarannsóknum, svo ekki
verður á þessu stigi sagt um
þær kindur, sem ekki höfðu
sýnileg sjúkdómseinkenni.
— Hver var niðurstaðan á
hinum bæjunumt, ^ystra, þar sem
sýkinnar hafði verið vart?
— Á Stóru-Mástungu voru
rannsakaðar 305 kindur. — Af
þeim reyndust 30 sjúkar og
grunaðar. Allar þessar kindur,
að undanteknum þremur, höfðu
verið í sama húsi undanfarið.
Voru það alt fullorðnar ær.
Við rannsóknina kom í ljós, að
meira en helmingur ánna, sem
voru í þessu húsi, reyndust
sýktar eða grunaðar. .— Meðal
þeirra voru nokkrar, sem fóðr-
'aðar voru á Hæli, er þær voru
lömb, og voru þá í sama húsi
g karakúlhrúturinn.
Aðeins þlrjár kindur fundust
giunaðar í fje því, sem verið
hafði í öðrum húsum í Stóru-
Mástungu. Við slátrun og skoð-
un kindanna sá ekkert á görn-
um þessara þriggja, en 18 af
þeim 30, sem rannsókn sýndi
sýktar eða grunaðar voru með
greinileg sjúkdómseinkenni í
görnum.
Öll lömb, sauðir og vetur-
gamalt fje reyndist heilbrigt.
Bendir það til þess, að smitun
hafi aðallega eða eingöngu átt
sjer stað í húsum.
í Hlíð, sem er næsti bær við
Hæli og samgangur fjár, var
veikinnar einnig vart. Af um
250 fjár, sem var sannsakað
fundust 30 sýktar og grunaðar.
Ekki hefir enn verið hægt að
koma því við að slátra þessum
kindum. Alt voru þetta ær, en
sauðir og lömb heilbrigt.
En eftirtektarvert er, að í
Hlíð fundust nokkrar vetur-
gamlar ær sýktar, en aðeins
FRAMH. Á SJÖXJNDU SÍÐU
Pjetur Sigurðsson:
HÚSAVÍK
egar maður siglir inn til Húsa-
víkur að kvöldi dags, þá er
par eitthvað sjerstakt, sem setur
svip á þorpið. Það er hin nýja og
myndarlega bryggja með sinni
löngu ljósaröð. Hún minnir óneit-
anlega á stærri stað en Húsavík.
Kvöldið var sjerlega skemtilegt,
er við sigldum á Brúarfossi inn
til Húsavíkur, mánudaginn 7. nóv-
ember s.l. Austanáttin kembdi
skýjalubbann vestur af hæðunum,
sem standa vörð yfir Húsavík, en
tungl í fyllingu var að koma upp
bak við hæsta hnjúkinn og skein
gegnum grisjaðan skýjaflókann,
svo að skuggi fjallsins — langur
og hrikalegur — rann næstum
saman við rökkurmistur og brúna-
lungan himinn. Tunglið logaði á
efstu nibbu strýtumyndaða fjalls-
ins og lýsti sem voldugt kónga-
Ijós í rökkursölum kvöldsins.
★
Fyrir þremur árum lá Brúar-
foss mestallan síðari liluta dagsins
á þöfninni á Húsavík, og jeg
horfði þangað löngúnaraugum, en
gekk í þungum þönkum í landi
og langaði til að hverfa frá áætl-
Un minni, sem var sú, að vekja
til starfa á ný bindindisfjelags-
skap á Húsavík. Þetta virtist vera
lítt gerlegt. Með hálfgerðum
harmkvælum tókst þó að endur-
vekja stúkuna „Þingey“, og var
það hin yngri æska, sem fyrst
reið á vaðið. Góðir starfskraftar
gáfu sig þó fljótt fram, er til al-
vörunnar kom, svo sem nokkrir
starfsmenn kaupfjelagsins, kenn-
airarnir og fleiri góðir menn. Síð-
an hefir stúkan starfað prýðilega
og verið fjölmenn.
Jeg kemst þó ekki hjá því, að
þakka prófatsinum á Húsavík,
síra Friðrik A. Friðrikssyni, fyrst
og fremst þennan góða árangur,
því hann var taaðurinn, sem gaf
sig fram til forystu, þegar tæpast
stóð, og aðrir góðir kraftar á
Húsavík höfðu dregjS sig til baka.
An hans liðstyrks muxidi stúkan
tæpast hafa tekið til starfa, en
nú fullyrði jeg, að hann hafi unn-
ið þarna lofsamlegt starf, ásamt
sínum góðu samstarfsmönnum,
fyrir æskulýð þorpsins. Það var
reglulega ánægjulegt að koma á
fund til þeirra. Unga fólkið hóp-
aðist inn í salinn stundvíslega, og
var það hinn prúðasti og mynd-
arlegasti hópur. 15 nýir bættust
við á þessum fundi og vorum við
þá 70—80 á fundinum. Mest er
þetta ungt fólk á aldrinum frá
12 til 20 ára. En forgöngumenn-
irnir eru samhentir og vel starfs-
hæfir menn.
Jeg gat ekki að því gert, þar
sem jeg sat í þessu vistlega, vel
málaða og myndarlega samkomu-
húsi Húsvíkinga, sem er mjög
rúmgóður og stór salur, og virti
fyrir mjer þennan hóp unglinga
og æskumanna, sem sat liringinn
í kring um allan salinn, að gera
samanburð á þessu og lífinu þar,
sem fjelagslífið er í rústum og
ekkert það gerist, sem hefir menn-
ingarlegt gildi fyrir uppvaxandi
æsku. Þarna sat þessi ungmenna
hópur, prúðir, fallega klæddir,
hreinir og upplitsdjarfir ungling-
ar, sem auðsjáanlega áttu góða
samleið með hinum frjálslyndu,
lipru og skilningsgóðu leiðtogum.
Jeg hefi hvað eftir annað reynt að
benda á, bæði í ræðu og riti, og
jafnvel leiðandi mönnum þjóðar-
innar, hvílíka þýðingu það hefði
fyrir hvert einasta þorp, að þar
væru embættismenn, kennarar og
aðrir slíkir samhentir og góðir
menn, sem ræktuðu fjelagslífið og
væru menn, sem gengju á undan
í ýmsu því, er til menningar og
heilla heyrir fyrir unga og gamla.
Jeg hika ekki við að segja, að á
Húsavík eru góðir menn að verki
við menningarstörfin. En slíkt
gæti jeg sagt um marga staði á
landinu, en þeir staðir eru þó til,
sem illa eru settir, og til þeirra
þarf að líta.
Jeg varð hissa, er einn kennar-
inn á Húsavík — Egill Þorláks-
son — kom til mín og sagði: „Jeg
er búinn að vera kennari hjer um
20 ár, og jeg hefi enn ekki kynst
hjer einu einasta reglulegu vand-
ræðabarni“. Þetta fanst mjer vera
falleg og eftirtektarverð skýrsla.
Síðastliðið sumar tóku stúkufje-
lagar sig til í Húsavík og af-
girtu allstóran garð á lóð kirkj-
unnar, rjett hjá henni, fram. með
aðalgötu þorpsins, og settu þar
niður um 200 trjáplöntur. Unga
fólkið gekk að þessu með gleðb
og áliuga, og hinir eldri með til
ráða og dáða, og svo vel tókst,
að aðeins ein planta dó af öllum
þeim, sem settar voru niður. Nú
annast stúkan þennan garð sem
sína eign, þótt hann sje á land-
areign kirkjunnar og henni til
prýðis og öllum á staðnum til
ánægju.
Þökk sje þeim, er lagt hafa
hönd að þessu tvöfalda ræktun-
arstarfi í Ilúsavík, og veitist þeim
sú gleði að sjá mikinn og varan-
legan árangur af störfum sínum.
P. S.
Fullveldishátíð
í Vínarborg
Neues Wiener Tageblatt"
skýrir frá því 2. des., að
Islendingar í Vínarborg hafi kom
ið saman á heimili Jadens baróns
og Ástríðar Jaden, daginn áð-
ur, í tilefni af 20 ára afmæli full-
veldisins.
4. des. ætlaði Theo Henning
að flytja erindi um eyjuna
Thule, eins og blaðið segir.
Fýrirlesturinn kallaði hr. Theo
Henning „Gaman og alvara
frá pólbaugnum".
Blaðið segir að 1. des. 1918 hafi
íslendingar náð því langþráða
marki, að verða sjálfstæð og full-
valda þjóð; eftir hafi orðið að
eins laust persónusamband:
danski konungurinn sje kallað-
ur í öllum íslenskum skjölum
„Konungur Islands og Dan-
merkur“.