Morgunblaðið - 22.09.1939, Blaðsíða 5

IFöstudagur 22. sept. 1939.
I
í
IfHorgmjblaíið
(Jtgeí.: H.t. Árv«.kar, Raykjavlk.
Ritstjðrar: Jöb KJartanucn oe Vfcltjr Ht«fúnuon (4Lb7TKV*rakaSa»).
AuglýsiBKar: Árnl Óla.
Ritstjörn, auKÍJ'SJDKar og mtgraltiala: Auaturstnetl I. — tllnl 1100.
ÁskriftarfcJald: kr. 1,00 & »AnuCl.
í lausaaölH: 1B aura stsataklb — II aura at«S 1««t>Ck.
P
NOTKUN SUMARVATNSINS
rátt fyrir styrjöldina gera
menn sjer vonir um, að
jHitaveitan komist á. Hefir firm-
að Höjgaard og Schultz skrif-
.ao bæjarstjórninnii, sem kunn-
«gt er, og skýrt frá því, að
lögð verði rík áhersla á að
halda verkinu áfx'am. En búast
:megi við því, að verkið tefjist
.eitthvað frá því, sem uppruna-
.lega var ráðgert, og kostnaður
:fari fram úr áætlun. En ef
margra ára stríð er framundan,
:með þarafleiðandi háu kola-
verði, mætti kostnaðurinn við
iHitaveituna fara nokkuð fram
rúr áætlun, svo hún yrði ekki
jþjóðþarfa fyrirtæki.
Mikil fyrirhöfn og vinna er
í það lögð, að ákveða og reikna
<út hvernig Hitaveitunni skuli
<haga. Fyrst var að ákveða meg-
:in tilhögun veitunnar, síðan að
rreikna út öil smáatriði til þess
,að ákveða hvernig hvert hús
fái hitaleiðslur. En jafnskjótt
■ og þessu er lokið, er nýtt verk-
■ efni fyrir höndum, sem að vissu
íleyti er vandasamara, en á-
;ætlanir og útreikningar veitunn
:ar sjálfrar. Og það er að gera
Tjettar tillÖgur um það, hvern-
ig eigi að hagnýta Hitaveituna
sem best, allan þann hita, sem
:menn með henni hafa „handa
.á milli“, að segja má.
Því hefir verið slegið fram,
bæði í íslenskum og erlendum
blöðum, að með Hitaveitunni
sköpuðust skilyrði til þess að
:rækta fjölskrúðuga aldingarða
undir glerþökum, við íbúðarhús
bæjarins. Þetta verði hin merk-
asta viðbót, sem bæjarbúar fá
ivið hina þægilegu upphitun.
En þó um þetta hafi verið
■skrifaðar skemtilegar greinar,
þá er ekki þar með sagt, að
reyndín verði svipuð. Að ó-
a’eyndu verður að telja það vafa-
,samt, að allur fjöldinn af bæj-
.arbúum hafi kringumstæður til
þess að koma upp gróðurhús-
uro við húsvegginn á þann hátt,
. að af þeirri ræktun skapist arð-
söm atvinna í stórum stíl. Vinn-
an við slíka ræktun yrði það
rmikil, að vinnukraftur heimilis-
fólksins nægir ekki til hennar
í mörgum tilfellum. Annað mál
er það, að margir rnunu hyggja
.á slíka híbýlabót og heimilis-
prýði, sem hafa efni á því, að
leggja í það fje, án þess að af
jþví skapist arðsöm atvinna. Aðr-
ir, sem hafa bæði vinnukraft,
dugnað og þekking til slíkrar
ræktunar, geta vitanlega lagt
út í slíka vermihúsaræktun við
húsvegginn sinn, og aukið með
því tekjur sínar. En það verður
aldrei nema lítill hluti bæjar-
búa.
Eins og kunnugt er, er Hita-
veitan reiknuð þannig, að hún
nægi til fullkominnar húshitun-
ar í verulegu frosti. Þó Reyk-
víkingum sje gjarnt á að hita
i upp hús sín þó allhlýtt sje í
veðri, er víst og áreiðanlegt, að
alla sumarmánuðina verður á-
kaflega mikið af Hitaveitu-
vatninu afgangs frá hitun hús-
arma.
Iívað á að. gera við þetta
vatn að sumrinu til? Verður
það hagkvæmast að efna til
atórfeldrar ræktunar einhvers-
staðar í nánd við aðalhitaleiðsl-
una? Hvaða jarðarávexti á þá
að rækta þar? Og með hvaða
hætti? ítarleg athugun á þessu
zetti að fara fx’am. Og hún verði
sett í samband við athugun á
því, hvernig vatnið gæti notast
eða hiti þess á annan hátt.
Menn hafa látið sjer detta í
hug saltvinslu í sambandi við
þetta mál. Að þurka sjó við
Skerjafjörð með hitanum frá
afgangsvatni Hitaveitunnar og
vinna þar salt í stórum stíl. En
hvort hagfræðilegir útreikn-
ingar á þeirri iðju hafa farið
fi*am, er blaðinu ekki kunnugt.
En hvort sem um þetta mál
er fjölyrt eða ekki, þá hljóta
allir að vera sammála um, að
um það leyti, sem sjálf hita-
lögnin til bæjarins er fullgerð,
væ'h æskilegt að menn hefðit
gert sjer sem fylsta grein fyr-
ir því, hvernig þessi niikli jarð-
hiti getur komið að sem mest-
um affarasælustum og stöðug-
ustum notum.
Síðari grein Gunnars frá Selalæk
Tamning minka og
útrýming stroku-
I
Eins og áður er getið eydd-
ist minkurinn mjög í
heimkynnum sínum, Ame-
ríku, fyrir gegndarlausa
veiði. Canadamönnum hug-. ^
kvæmdist þvi fynr 20 ar 1
minka
um síðan að temja hann og
rækta í búrum.
Þetta reyndist auðvelt, ef mink-
arnir voru teknir ungir. Það kom
í ljós, að þeir voru sjerstaklega
harðgerðir og auðtamdir. Dæmi
eru til þess í Ameríku, að stúlkur
nota minka sem kjöltudýr eins
og hunda.
Minkurinn var svo fluttur frá
Ameríku til Evrópu og er rækt-
aður þar víða, sjerstaklega þó í
Noregi og Svíþjóð. Þar hefir
aldrei heyrst getið um neina
plágu af minkunum, og hafa þeir
þó sloppið þar út og meira að
segja leitt út yrðlinga. Jeg get
þessa í sambandi við greinar Dr.
Jóns Dixasonar í Vísi 2. og 18. ág.
þ. á., þar sem hann útmálar
strokuminkana á hinn hryllileg-
asta hátt sem þjóðarplágu. Það
má nú teljast, svo jeg nefni eitt
atriði, ótrúlegt þekkingarleysi í
dýrafræði af lærðum manni, ef
það þá ekki er blekking að segja,
að „honum (minknum) fjölgi á-
líka fljótt og kanínum“, eins og
stendur í Vísisgreininni 2. ág., um
dýr, sem á einu sinni á ári 3—3.5
yrðlinga að meðaltali, en kanínan
aftur oft á ári meiri fjölda að
meðaltali í hvert sinn. En þar sení
við nú aftur á móti eruin alveg
sammála urn aðalatriðið, það er
útrýming minksins, þá skal ekki
frekar rætt um nefndar grt'irtr.
Það sjá allir, að þær eru ei ililiða
og öfgakendar.
★
Ekki verður hjá því komist í
sambandi við útrýmingu mink-
anna að minnast á grein í Morg-
unbl. frá 16. júlí þ. á., með fyrir-
sögninni „Minningarorð um mink-
inn eftir Vivax og H. J. Hólm-
járn“. Furðulegt má það telja af
ráðunaut Loðdýraræktarfjelags-
ins að halda, að aðeins einn mink-
ur, eða þó þeir nú værn tveir,
væru utan búra. I fyrrasumar vissi
jeg með vissu, og það vissu marg-
ir, að minkar voru við Vífilsstaða-
Vatn, Elliðaár og Leirvogsá. t
sumar, aftur á móti, hefir jafnvel
minkur sjest á götum bæjarins,
bæði dauður og lifandi, eins og
alkunna er. Ýms atriði í grein-
inni bera vott um annaöhvert til-
finnanlegan þekkingarskort. á dýr
inu, eða þá vítaverða tilraun til
að villa mönnum sýn. Þar stendur,
að minkarnir sjeu „huglitlar
skepnur" og „langt frá því að
vera grimmar", en þetta er þver-
öfugt, eins og sýnt hefir verið
Kr. 175.000.000
(7 milj. itpd.)
London í gær F.Ú.
Bandaríkjunum hafa vakið
mikla athygli fregnir um
stór auð, sem ýmsir af leiðtog-
um nazista hafa safnað og kom-
íð fyrir í hlutlausum löndum.
Sjö leiðtogar nazista eru
sagðir hafa komið fyrir erlendis
peningum og verðmætum, sem
nema fast að því 7 miljónum
sterlingspunda. Þessir menn
eru: von Ribbentrop, Göring,
Himmler, Rudolf Hess, Ley og
Julius Streicher. Fjenu hafa
þeir komið til varðvefslu í eft-
irtöldum löndum: Suður-Ame-
íúku, Japan, Egiptalandi, Lux-
embourg, Svisslandi, Eistlandi,
Lettlandi og Finnlandi.
Ribbentrop er sagður hafa
lagt 633000 sterlingspund inn
í banka í Hollandi og Sviss,
auk þess sem hann hefir
þar geymda líftryggingu að
upphæð 1% milj. stpd. Dr.
Göbbels hefir falið bönkum í
Argentínu, Japan og Luxem-
bourg til varðveislu 927000
stpd. í peningum og verðbrjef-
um, Göring.l^ milj. stpd. og'fram á. Þessi ummæli eiga heldur
er þar af 715000 stpd. í pen- alls ekki við, þótt hjer væri átt
sem sloppið hefir út bæði af mink
um og refum, eftir þeim frágangi
á búrum og girðingum, sem verið
hefir, og því eftirlitsleysi, sem
verið hefir á allri loðdýrarækt
mörg undanfarin ár. En það er
þó ennþá merkilegra, hve lítinn
usla þau dýr, sem sloppið hafa,
hafa valdið. Menn athugi þá stað
reynd, að til skams tíma, og
meira að segja enn, hefir girðing-
um utan um búrin ýmist verið
mjög ábótavant, eða þá alls eng-
ar. Skýringin á þessu liggur í því,
að dýr, sem eru nýsloppin út, eru
óvön og ónýt að bjarga sjer og
leita oft til búra sinna aftur.
Dæ-mi veit jeg þess, að minkur,
sem slapp hjer úr búri, fanst eft-
ir tvær vikur dauður við girðing-
una, enda tel jeg vafasamt, að
dýr, sem nýsloppin eru, lifi meðal-
vetur af, hvað þá harðari. Hættan
við villiminka kemur þá fyrst
fram, þegar þau lifa vetur af og
leiða út yrðlinga, því yrðlingarn-
ir verða þá viltir. Það stafar af
þeim einmuna vetri að tíðarfari,
vetrinum sem leið, að svo hefir
orðið. Eftirtektarvert er það, að
þá fyrst fer að bera á skemdar-
verkum minkanna, þegar þeir fara
að leiða út. Þetta má færa á reikn
ing móðurástar minksins. Móðirin
er þá bæði harðfeng og djarftæk
til fanga.
ingum, Hess dálítið undir 1 milj.
í peningum Og verðbrjefum.
Ley 378000 stpd. og Himmler
1/2 milj. stpd.
við tamda minka. Ýmislegt fleira
er athugavert og villandi i greni
þessari, en hjer er ekki rúm til
að taka það til meðferðar.
Svo að jeg snxii mjer nú að út-
í-ýmingu strokuminkanna, þá er
það fyrsta skilyrðið að girða sem
tryggilegast fyrir það í framtíð-
inni að þeim f.jölgi, hefta það að
minkar sleppi. Það má best takast
með strangara eftirliti með búrum
og girðingum, svo og með merk-
ingu minkanna. í sambandi við
eftirlitið skal þess getið, að í nú-
gildandi lögum er hreppstjórum
ætlað eftirlitið með búrum og girð
ingum. Þetta er ótækt. Það er
hvorki sennilegt, að þeir hafi al-
ment vit á þessum málum, enda
hætt við, að sumir þeirra að
minsta kosti sæju ; gegnum fingur
við sína hreppsbúa. Til þess ao
koma fram ábyrgð á hendur þeim,
sem sleppa minkum fyrir hand-
vömm, verður að merkja min1'-
ana, og það er hægt. Setja má
alúmíníum-merki á á eyrað inn-
anvert niður við hlust, og mætti
haga þessu svo, að hvert minka-
bxx liefði þá sitt númer. Þegar
sala færi fram yrði að gera minka-
eftirlitinu aðvart um það, sem þá
sæi um að skift væri um merki,
Sumir telja, að hætta væri á því
að minkar reyndu að ná merkjun-
um af sjer, en þá er líka anxxað
ráð til, og það er að „tatovera“
merki á eyrað innanvert, og mætti
enda nota bæði eyrun til þess, ef
þui’fa þætti.
Sektir fyrir að sleppa út dýr-
um fyrir handvömm eru sjálfsagð-
ar, enda standa lög til þess, en
þeim er trauðla hægt að koma
við, meðan minkarnir eru ómei’kt-
ir, því ekki verðxxr sjeð, hvaðan
þau dýr eru, sem nást kunna.
Sama verður uppi á teningnum, ef
verðlaun væi'u veitt fyrir að
höndla eða drepa strokuminka, ef
þau væru há, boi'gaði sig jafnvel
að drepa minka á búunum, til að
ná verðlaununum. Til dæmis eins
og þegar loðdýraræktai’ráðunaut-
urinn hjet 100 kr. verðlaunum
fyrir dauðan mink. Þau munu.
vera teljandi minkaskinnin, sem
eru yfir 100 króna virði. Svo virð-
ist, sem hr. Jón Arnason fram-
kvæmdarstjóri hafi heldur ekki
gert sjer grein fyrir þessu atriði
í grein í Tímanum 24. ág. þ. á.,
er hann minnist á verðlaun í ssrm-
bandi við útrýming minka.
Að minkaeigendur greiddu þau
verðlaun, sem þannig kynnu að
verða veitt, er bæði hr. Jón Árna-
son og dr. Jón Dúason minnast á
fyrnefndum blaðagreinum sín-
um, þan finst mjer í mesta máta
vafasamt í’jettlæti. Það yrði í
framkvæmdinni þannig, að þau
sömu stjórnarvöld, sem sýnt hafa
vítavert eftirlitsleysi með fram-
kvæmd loðd ýraræktarlaganna,
ættu að leggja skatt á þá, sem«
hlýtt hefðu lögmium, að minsta
kosti yrði þetta að því leyti sem
það næði til þeii'ra.
Merkingin hefir 0g þanxi stóra
kost, að liægt er að velja xxr Ije-
leg dýr og banna sölu á þeim, en
að því atriði mun jeg víkja i
næstu grein.
Það er tiltölulega auðvelt að
veiða viltan mink, og það verður
að gera lijer á landi, og það er
langtum auðveldara að veiða
mink en ref, meðal annars af því,
að hann heldur sjer við ár eða
vötn, er ómannfælnari en refur,
ekki eins lyktnæmur og að öllu ó-
varfærnari, að öðru leyti vísast til
þess, sem sagt er um minkaveið-
ar fyr í grein þessari.
Kfýningin..............
Að lokinni krýningu Alexand-
ers I. Rússakeisara gaf franski
sendiherrann í Moskva, Talleyr-
and, Napoleon eftii’farandi lýs-
ingu á krýningarathöfninni:
— Zarinn gekk í krýningar-
skrúðgöngunni á eftir morðingja
afa síns. Yið hlið hans gengu
morðingjar föður hans og að baki
honurn voru hans eigin morðingj-
ar.