Morgunblaðið - 07.11.1939, Blaðsíða 4

4
M,0 R G U N B L A Ð I Ð
Þriiðjudagur 7. nóv. 1939-
bræðingur
afgreiddur
eftir pöntunum.
Símar 1636 & 1834
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniii
Húselgnin
Yarmalækur við Breiðholts-
veg er til söiu.
Söluverð kr. 6000.00.
Útborgun eftir samkomulagi
Upplýsingar gefur
Lárus Júhannesson
hæstar j ettarmálaf lm.
Suðurgötu 4. Síirar 3294, 4314.
DANSKUR I
I Garöyrkjumaður I
| sem hefir starfað hjer í 2 ár, |
| óskar eftir atvinnu frá ára- |
| mótum. Hefir stundað garð- |
I yrkju í 12 ár samfleytt. — 1
| Tilboð merkt „Gartner" |
sendist Morgunblaðinu.
Seljum ennþá
Matskeiðar á 0.25
Matgaffla á 0.25
Teskeiðar á 0.15
Desertdiska á 0.35
Ávaxtadiska á 0.35
Áleggsföt á 0.50
Ragúföt m. Ioki á 2.75
Tarínur m. loki á 6.50
Ávaxtastell 6 m. á 5.00
Ávaxtaskálar á 2.00
Vínglös á 0.50
Vatnsgiös á 0.50
Sítrónupressur á 0.75
Öskubakka á 0.50
K. Einarsson k Biörnsson
Eankastræti 11.
Sími í pakkhúsunum er
1260
Eldri símar eru ekki í
notkun.
fl.f. Eimskipafjelag íslands.
MIKILL ER MUNURINN
Ollum lesandi mönnum og
hugsandi á landi voru
má nú orðið vera hað Ijóst,
að mikill er munúrinn á að~
drætti og aðbúnaði sjávar-
útgerðar og landbúnaðar.
Skýrslur Hagstofunnar sýna
það, að um 20 ára skeið hefir 80-
90% af aðdrættinum í þjóðarbúið
komið frá sjávarútgerðinni. Af
hverri miljón króna, sem goldnar
hafa verið utanlands fyrir aðdrætti
þjóðarinnar og aðrar þarfir henn-
ar, komu 800.000—900.000 kr. frá
útgerðinni.
Jafnframt þessum meginhluta
gjaldeyris út úr landinu hefir
einnig lang mestur hluti tekju-
aukans í ríkissjóðinn innan lands
og bæjasjóðina komið frá útgerð-
inni, bæði beinlínis og óbeinlínis,
gegnum verslunina, iðnaðinn og
lannagreiðslurnar.
Frá útgerðinni hafa komið að
langmestu leyti styrkirnir allir til
landbúnaðarins, til samgöngubóta,
liúsabóta, menningarmála og ann-
ara svo nefndra framfara á landi
voru. Að undanförnu, um 30 ára
skeið sjerstaklega, hefir útgerðin
og sjávaraflinn verið lífæð og
fjöregg þjóðarinnar.
Framleiðslan, atvinnan og verð-
mætið hefir verið svo mikið, að
þjóðin gæti nú baðað í rósnmi og
verið langbest stæða þjóðin í Norð
urálfunni, ef góðvilji, vit og ráð-
deild hefði ráðið yfir afrakstrin-
um og úthlutun efnanna. En svo
fjarri hefir verið farið þessum
megin atriðum, sem framast mátti
verða, og því er nú komið svo,
sem nú sýriir sig: Fyrir óhófs
eyð.slu, skemtanaþorsta, þæginda-
græðgi og hlutdrægnis fargan,'
lætur nærri að þjóðin örmagnist
alveg, af skuldafjötrum, skatta-
brjálæði og atvinnuleysi.
Hversu mátti
svona fara?
Hvernig var búið að „lífæð og
fjöreggi“ þjóðarimiar? Hjer er
talað um stórútgeroiua (togaraút-
gerðina) sjerstaklega. Búið var að
henni þann veg, að útgerðarmenn
voru rægðir og svívirtir sem arg-
asti „Grímsbýjar-lýður“, eltir á
röndum með tollum, sköttum, kaup
kröfum og kvöðum allskonar. Mik-
ill hluti þjóðarinnar var æstur upp
til haturs og öfundar yfir rang-
lega fengnum og ímynduðum
stórgróða.
Þegar svo loks allir sáu (jafnt
trúgjörnustu einfeldningar og
aðrir), að „stórgróðinri“ hafði
breyst í stór-tap, þá var blaðinu
snúið við. Þá varð tapið líka ó-
heiðarlegt og sviksamlegt, og at-
vinnuleysið alt útgerðarmönnum
að kenna. Svo ramt livað að þessu,
að í stað nokkurs styrks eða hjálp-
ar að gagni frá hálfu ríkis, þings
og stjórnar, var sett dulbúin saka-
málarannsókn á útgerðarmenn. En
kenningar þessar allar túlkuðu
og básúnuðu stjórnmálafundir og
blöð ríkisstjórnar og verka-
manna, þeirra allra, sem áttu at-
vinnu sína að sækja til útgerðar-
innar.
Með þessum aðbúnaði, tvöföld-
um og þreföldmn útgerðarkostn-
aði, ásamt aflatregðu, markaðs-
tapi og lægra söluverði en áður,
er nú svo komið, að án stórfeldra
ráðstafana — og án ófæru stríðs-
ins — hlyti togaraútgerðin mest
öll að hætta öllum veiðiferðum.
imiimiiiiiiiiiimiimiimimmiiiiiiiiimimiiiiiiir
hefir lagt inn í þjóðarbúið á 20
undanförnum árurn, í útlendum
gjaldeyri, sama sem beinhörðum
peningum. Og' þar að auki eru all-
ar miljónirnar, sem hafa horfið
beina leið inn í botnlausa kassa
ríkissjóðs, frá útgerðinni.
Samanburður.
Dálítið hefi jeg verið riðinn
bæði við búskap og útgerð. Og
það er fjarri mjer að öfunda bænd
ur, ala þeim nægtir eða telja eft-
ir að útgerðin styrkti búnaðinn,
meðan hún var fær nm það. En
iiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiEiniiiiiiiiiiii
Eftir Vigfús Guðmuadsson
frá Engey
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmim
Þola bæirnir það? Hvaðan fær
fólkið slíka atvinnu?
Þolir ríkið það? Hvaðan fær þá
landið jafn mikinn gjaldeyrir?
Hversu fer þá um skuldaskil rík-
isins? Hvað verður eftir til versl-
unar við önnur löndf Hvað verð-
ur um alla styrkina, byggingarn-
ar, skólana og framfarirnar til
sveita og sjávar?
Fyrsta skilyrði til einhverrar úr-
lausnar er það, að þora að segja
frá staðreyndum eins og þær ern
— þó sumum kunni að þykja þær
beiskar á bragðið — og að þola
að horfast í augu við þær.
Hvernig er nú komið?
Nú er svo komið fyrir flestum
„eigendum“ togaranna —1 og með-
al þeirra eru margir bændur —
að ekki einungis er gersamlega
töpuð hver króna, sem þeir hafa
lagt úr sínum vasa í útgerðina -—-
5—10—20 þús. kr. —, heldur eru
fjelögin og einstöku menn að auki
komnir í skuldaábyrgðir, langt
umfram tiltæk og seljanleg efni.
Hvaða vit er nú í því, að láta
dauðsliguð fjelögin strita við að
rísa undir oknrháum vöxtum og
kostnaði af síhækkandi skuldum
og minkandi afla og atvinnu?
Hjeðanaf dugar ekkert kák, og
ekkert getur bjargað slíkum fje-
lögum annað en að strika yfir
mestallar skuldiruar. Þetta er að
vísu bæði ilt og erfitt, en skuld-
irnar eru tapaðar og vonlaust að
geta greitt þær hvort sem er. Og
fordæmið er gefið áður, hæði við
landbúnaðinn, bæina suma og báta-
útgerðina.
Hafi landbúnaðurinn verðskuld-
að 10 milj. kr. kreppuhjálp, þá
er ýkjulaust, að sjávarútvegurinn
hefir verðskuldað 100 miljón króna
hjálp. Og það ekki eftir neinum
vafasömum krókaleiðum, því að
vafalaust er það ekki minna en
950.000.000 (níu hundruð og 50)
miljónir króna, sem útgerðin öll
nimmiiiitimiimmimmiiiimiiiiiiiiimmiiiiimi
nú eru ástæður breyttar mjög, og
aðstaðan öll önnur en áður var.
Nú er árgæska í landbúnaði (að
öðru en því, sem ráðlagi og ófor-
sjálni er um að kenna — mæði-
veiki o. fl.), en mörg eru samfeld
orðiii og síversnandi árin fyrir út-
gerðina, að því er afkomn hennar
snertir. Meðan stórútgerðin liefir
hvorki getað endurnýjað skip sín
eða bætt aflatæki og afkomuvon
sína, og gjaldeyrir mestallur hef-
ir Verið tekinn af þeim, er við
hana fást, og skamtaður langt und
ir sannvirði. A meðan hafa bænd-
ur þó verið styrktir til þess að
bæta jarðir sínar og húsakynni,
kaupa verkfæri, flytja útlendan
áburð o. s. frv. — Sumstaðar hefir
útlendi áburðririnn verið notaður
svo óspart og einhliða, að heyið
reyndist sem ljett úthey, og varð
þá líka að kaupa útlendan fóður-
bæti til þess að geta fóðrað á því,
og framleitt meiri og meiri, verri
og verri og óseljanlegri mjólk.
Þar við bætast aðrar munaðarvör-
ur og verri, vín, tóbak o. s. frv.
Alt kostar þetta ógrynni gjald-
eyris. En livaða gjaldeyrir kemur
þar á móti? Og með öllu þessu
fargani eiga gjaldeyrisvandræðin
að vera lítt skiljanleg, og hreint
óviðráð^anleg!
Misjafnir skamtar.
Gætum nú þess, hvað ríkisvald-
ið („mesti fjármálamaðurinn“!)
ætlar úr ríkissjóði hvoru um sig,
landbúnaði og sjávarútgerð —
með hliðsjón a£ öllum framan-
greindum ástæðum. Nú um sinn
er í þessu efni ekki öðru nýrra til
að dreifa en Fjáralagafrumvarpi
ríkissjóðs fyrir árið 1940, sem lagt
var fyrir síðasta Alþingi.
Með því að skygnast þar eftir
öllum: þeim tölum, sem beinlínis
tilheyra hvorri atvinnugreininni,
hefi jeg tekið upp eftirfarandi töl-
ur. En slept er mörgum tölum liá-
um og sameiginlegum fyrir at-
vinnu, siglingar, verslun og þjóð-
ina í heild, svoleiðis, að ekki verð-
ur aðgreint með neinni nákvæmni.
Þar á meðal er gífurlegi kostnað-
urinn við vegi, brýr og síma út um
alt land, og vita, hafnir og lend-
ingabætur umhverfis landið.
'Úr nefndu fjárl.frv., 14. og 16. gr.
Ætlað til sjávarútgerðar árið 1940:
Stýrimanna og vjelstjóra-
skólar (líka fyrir versl-
unarflotann) 80.55Ö
Fiskideild rannsóknarstofu
(að viðlögðu sameiginl.
10.000) 40.000
Fiskifjelagið 75.000
Fiskimat og lýsis h.u.b. 35.400
Eftirlit með skipum og
bátum (öllum; 27.600-t-
12.600=) 15.000
Fiskifulltrúi og fiskimats-
stjóri 22.000
Sltuldaskilasjóður báta-
útgerðarmanna 160.000
Fiskiveiðasjóður íslands 60.000
Til að undirbúa friðun
Faxaflóa 40.000
Samtals 527.950
Ætlað til landbúnaðar árið 1940:
Bændaskólar og garð-
yrkju (7.400 kr.) 64.476
Búnaðarfjel. ísl. 200.000
Kynnisför bænda (2000
kr„ en sambandi þeirra
slept — 500 kr.) 2.000
Nýbýli og samvinnn-
bygðir 155.000
Sandgræðsla (31+6 þús.) 37.000
Jarðabótastyrkur 580.000
Verkfærasjóður 60.000
Kreppulánasjóður 250.000
Jarðakaupasjóður 20.000
Bygginga og landnáms-
sjóður og styrkir 325.000
Búfjárrækt 62.000
Tilbúnum áburði ráðst. 12.600
Til skógræktar 56.300
Fyrirhleðsla Þverár og
Markarfljóts 50.000
Flóaáveitan 4.000
Dýralæknar og kláðalækn
ing (8.000) 31.500
Búnaðarrannsóknir og
reikningar (Rannsókn-
arst. Hásk. er þó slept) 37.600
Lax- og silungaklak og
„fiskirækt" (5000 kr.) 17.000
Loðdýrarækt og fjelagið
(2.000) 22.000
Mat kjöts og ullar, umi 7.150
Til mjólkurbúa 30.000
Kostn. vegna mæðiv. 535.000
Til landbúnaðar samtals 2.558.626
Til sjávarútg. samtals 527.950
Mismunur (384.6%) = 2.030.676
Þannig eru búnaðinum ætlaðar
tvær miljónir og 30 þúsund kr.
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.