Morgunblaðið - 19.11.1939, Blaðsíða 5

13unnudagur 19. nóv. 1939,

■ — ^HorgunWaSiö-----------------------------
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjðrar: Jðn KJartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrKOarmaOur).
Auglýsingar: Árnl Óla.
Ritstjðrn, auglýsingar og afgreiOsla: Austurstrœtl 8. — Slmi 1800.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuOi.
í lausasölu: 15 aura eintakiO — 25 aura meO Lesbök.
— H eykjavík urí>rjef —
FJÁRLOGIN
Alt bendir til þess að ó-
venjulega verði örðugt á
Jþessu ári að gera sjer grein fyr-
ir því, hvernig afkoma þjóðar-
ínnar og' ríkissjóðsins verður á
..árinu 1940.
Að sjálfsögðu verður ríkis-
stjórn og Alþingi að sýna hina
:irnestu varkárni í þessu máli.
J*að sakar ekki þó útkoman
verði betri en ráðgert er að ó-
.reyndu. En áreiðanlega verða
:3nenn að búast við að ýms út-
xgjöld fjárlaga sem óumflýjan-
leg eru, hækki frá því sem áð-
ur hefir verið vegna þess hve
anargar nauðsynjar hafa hækk-
,að í verði. Fyrir þá sök hækkar
t. d. kostnaður við ýmsan opin-
beran rekstur, svo sem við spít-
.ala og þvíuml.
Nýlega hefir fjármálaráð^
ilierra sent fjárveitinganefnd á-
-;ætlun um tekjur ríkisins fyrir
■árið 1940, ásamt tillögum til
sparnaðar á útgjöldum. Stendur
ríkisstjórnin sameinuð að sum-
um þessara tillagna, en aðrar
-«ru bornar fram af ráðherrum
ISjálfstæðisflokksins einum.
iHafa ráðherrar hinna flokkanna
|)ó ekki tekið beina afstöðu
g-egn þeim tillögum.
f sparnaðaráætlun fjármála-
a’áðherra er m. a. þetta:
Að færa saman starfrækslu
Fiskimálanefndar, og spara með
l>ví kr. 450.000. Verður samt
sem áður handbært allmikið
fje, er ríkisstjórnin getur ráð-
stafað í þágu útvegsins.
Þá er gert ráð fyir að draga
ár strandferðum og ætlast til að
með því sparist 200 þús. kr. Á
.að nota Súðina til millilanda-
siglinga, en reksturshalli á
lienni var s.l. ár 127 þúsund
Jkrónur.
Þá er ætlast til, að spöruð
'verði álíka upphæð á landhelg-
Isgæslunni, frá því sem verið
Jiefir. Er talað um, að Óðinn og
:Sæbjörg annist aðallega gæsl-
una, og Ægir að einhverju litlu
leyti. En að Þór verði leigður
'fi! fiskflutninga.
Þá er gert ráð fyrir að spara
150 þús. kr. frá því sem verið
tiefir, með því að draga úr fram
lagi ríkissjóðs til Bygginga- og
'l.andnámssjóðs, lækka framlag
til nýrra vita um 60 þús. kr. og
't,il verkfærakaupasjóðs um 60
i>ús. kr. Enn fremur hefir kom-
Ið til mála að lækka framlag til
aiýrra vega um 162 þús. kr.
Um þessar tillögur hefir ver-
3ð fult samkomulag innan ríkis-
•stjórnarinnar.
Ýmsir minni útgjaldaliðir
iiafa og verið ræddir og verið
samkomulag um, er nema sam-
tals 100i—200 þús. krónum.
Þá er það ennfremur talið ör-
saigt að spara megi útgjöld svo
verulegu nemi, með því að sam-
<®ina stjórn og starfrækslu ýmsra
ríkisfyrirtækja, sem nú eru við
3ýði. En nákvæmar tillögur um
það fyrirkomulag og þann
sparnað eru ekki fullgerðar
enn.
Hugleiddur hefir verið sparn-
aður með því að draga úr þrem
stórum útgjaldaliðum ríkissjóðs,
ir sem eru atvinnubótafjeð kr.
500 þús., jarðræktarstyrkurinn
kr. 580 þús. og framlag til
tryggingarstarfsemi kr. 445 þús.
Skiftar skoðanir munu vera um
það bæði innan þings og stjórn-
ar, að hve miklu leyti niður-
færsla ríkisútgjalda eigi að
koma niður á þessum liðum. En
allir munu vera sammála um,
að vel mætti koma til endur-
skoðunar og íhugunar hvernig
úthlutun þessa fjár er háttað,
og hvort eigi muni vera hag-
kvæmt að úthlutun fari fram
með öðru móti en verið hefir.
Verklýðsmálin
Alþýðublaðið hefir síðustu dag-
ana látið mikið af því, að
frumvarpi Bjarna Snæbjörnssonar,
sem tryggir jarnrjetti verkamanna
innan verklýðsfjelaganna, væri illa
tekið af sjómönnum og verka-
mönnum Hafnarfjarðar.
Þannig skýrði Alþýðublaðið frá
því í gær, að Sjómannafjelag
Hafnarf jarðar hefði á fundi í
fyrrakvöld samþykt mótmæli gegn
frumvarpi Bjarna.
Rjett er það að vísu, að fundur
var haldinn í Sjómannafjelagi
Hafnarfjarðar í fyrrakvöld og
stóð þar mikið til hjá kratabrodd-
unum.
Fundur í Sjómannafjelagi Hafn-
arfjarðar getur því aðeins • verið
lögmætur, að minst 15 menn sæki
fundinn. Svo illa gekk krötum að
fá lögmætan fund í fyrrakvöld, að
fyrst eftir klukkutíma bið tókst
þeiin að smala þangað 18 mönn-
um og varj þá fundur settur. Flutti
^þar Jóhann Tómasson taumlausar
lygar og blekkingar um frumvarp
Bjarna Snæbjörnssonar og að
loknum þeim lestri voru mótmælin
gegn frumvarpinu borin fram. At-
kvæði fjellu þannig, að 8 — átta
— greiddu mótmælunum atkvæði,
en 10 sátu hjá!
Kratarnir sendu svo Alþingi
þetta sem mótmæli frá Sjómanna-
fjelagi Hafnarfjarðar, sem í eru
240 starfandi fjelagar. Er unt að
hugsa sjer öllu augljósari fölsun?
Svipuð fölsun er í frásögn Al-
þýðublaðsins í fyrradag, af mót-
mælum verkamanna í Hafnarfirði.
Um 1000 verkamenn munu vera í
firðinum. Á fundi V. H., sem Al-
þýðublaðið getur um, voru mættir
innan við 100 manns, alt einlitir
Alþýðuflokksmenn og þeim smalað
á fundinn. Það er ekki tíundi
hluti hafnfirskra verkamanna.
Annai’s er það sama, hvað krata-
broddarnir hamast gegn jafnrjetti
og lýðræði innan verklýðsf jelag-
anna. Þeirra málstaður er dauða-
dæmdur og kúgun þeirra verður
brotin á balt aftur.
Styrjöldin.
Hin mikla sókn í styrjöldinni
er ekki byrjuð enn, sóknin,
sem Hitler og menn hans bafa nú
boðað í nálega 1 V-> mánuð.
Um síðustu mánaðamót óttuð-
ust menn á hverjum degi, að nú
myndi styrjöldin blossa upp með
öllum ógnum hinnar nýjustu
tækni. I heimsblöðunum var tónn-
inn þessi: Næsta vikan verður
viðburðarík. Þá byrja átökin fyr-
ir alvöru. En næsta vika leið, og
sú næst næsta, og nú er þriðja vik-
an liðin án þess til þessara átaka
hafi komið.
Nú fer jeg að tala því máli
sem Bretinn skilur, sagði Hitler
í einni ræðu sinni, úr því þeir
vilja engum friðarboðum sinna.
Heimsblöðin gátu ekki gert les-
endum sínum grein fyrir því,
hvernig þetta „mál“ yrði. Senni-
legast að Þjóðverjar ætluðu að
sýna Bretum það, að tæknin hefði
nú yfirunnið f jarlægðir og höf, svo
að Bretland nyti þess ekki sem
áður, að það er umflotið sjó.
Á vesturvígstöðvunum.
Stórorustan á vesturvígstöðv-
unum, sem búist var við um
síðastl. mánaðamót, er sem betur
fer ekki komin enn. Það verða
ekki Bandamenn, sem liefja þar
sókn. Svo mikið er talið idst.
Fyrstu vikur ófriðarins gátu menn
ógerla greint, hver aðilinn það
væri, sem „hefði tímann með sjer“,
sem ynni á því, að viðureignin
yrði dregin á langinn. Nii er sá
aðstöðumunur talinn augljós, að
það eru Bandamenn, er standa bet-
ur að vígi eftir því sem lengra
líður.
Fregnir síðustu dagana herma,
að misldíð sje risin meðal þeirra,
sem mestu ráða í Þýskalandi. Yerð
ur vitanlega að taka þær fregnir
með varúð. Því kunnugustu menn
stjórnarháttum þar hafa haldið
því fram, eins og kom fram í
skýrslu sendiheri'a Breta, sem þar
var, að þar rjeði einn vilji, og eng
ir aðrir.
Þegar stórorustui' skella yfir á
vesturvígstöðvunum kemur það í
Ijós, livaða hergögn það eru, sem
tæknin hefir skapað síðustu 20 ár-
in til eyðileggingar og mann-
drápa. Ö'llum kemur saman um,
að þau verði stórvirk. Að sá, sem
hefur sókn, verði miklu blóði að
fórna.
Getur það verið, að ógnin að
austan dragi úr hinni þýsku her-
stjórn, svo hún hiki við að færa
þær fórnir á vesturvígstöðvunum,
sem boðaðar hafa verið, vegna
þess að hún skilji, hvílík hætta
máttvana Evrópuþjóðum er búin?
Hefir samningur v. Ribbentrops
við Stalin ekki þurkað út fyrri
innbyrðis afstöðu þeirra þjóða,
,eins og hann vill láta í veðri
vaka ?
Rússnesk áhrif.
En hjer á meðal okkar íslend-
inga eru auðsjáanlega menn,
sem eru ekki smeykir við að koma
þjóðinni í kynni við Rússann.
Skeytasendingarnar til Þjóðvilj-
aus sýna það best. Eins og áður
hefir verið minst á, geta þær út af
fyrir sig ekki verið nema nokkur
hluti af því fje, sem Rússar veita
hingað til áróðurs síns. 80—90
------ 18, nóv. -------------
þúsund krónur á ári í símskeyta-
gjöldin ein bera vott um, að á-
róðursfúlgan, sem þeir veita hing-
að, sje nokkuð há, ef alt væri tal-
ið fram.
En alvarlegasta liliðin á þessu
máli er ef til vill su, að ýinsir nýt-
ir og mætir menn í þjóðfjelaginu
láta sig það litlu skifta, þó hjer
sje starfandi stjórnmálaflokkur,
sem kostaður er af erlendu stór-
veldi til þess að vinna hjer leynt
og ljóst að hagsmunum þessara er-
lendu manna, samkvæmt fyrir-.
skipunum útlendinganna og und-
ir þeirra stjórn.
Tómlæti í þessum efnum frá
hendi íslenskra manna, ber vott
um mjög alvarlegt sinnuleysi um
þjóðernismál vor og framtíð. Það
er eins og okkur Islendingum
hætti til þéss enn í dag að skoða
okkur einhvern heim út af fyrir
sig, þar sem sambandstaugin eina
við umheiminn ei' um Danmörku.
Víxlspor.
Aíþýðuflokksmenn hafa síðustu
dagana tekið mjög einkenni-
lega stefnu í verklýðsmálunum.
Þeir fjandskapast af alefli gegn
tillögum Bjarna Snæbjörnssonar,
sem miða að því, að allir fjelags-
menn í verkalýðsfjelögunum fái
þar jafnrjetti án tillits til þess, í
hvaða stjórmnálaflokki þeir eru.
Þegar Sjálfstæðismenn lýsa fylgi
sínu við jafnrjettistillögur
Bjarna, þá liafa Alþýðuflokks-
menn fátt annað fram að færa en
það, að með þessu sjeu Sjálfstæð-
ismenn að styðja kommúnista. Þ.ví
þeir sjeu líka fylgjandi tillögum
Bjarna,
Allir sjá, hvílíkt kattarklór
þetta er. Af því að innan verka-
lýðsfjelaganna ríkir einveldi Al-
þýðuflokksins, þá mega Sjálfstæð-
ismenn, að dómi Alþýðuflokks-
manna ekki fara fram á jafn-
rjetti þar, vegna þess að órjett-
urinn er svo mikill, að kommún-
istar þykjast ekki geta felt sig við
hann.
Svona málafærsla þeirra Al-
þýðuflokksmanna er svo vesæl og
vandræðaleg, að þeir ættu að átta
sig sem fyrst á fánýti hennar.
En ef þ;eir Alþýðuflokksmenn
hafa gert upp sitt dæmi þannig, að
þeir geti í engu verkalýðsfjelagi
verið, nema þar sem Alþýðuflokk
urinn er einráður, þá, er að taka
því, eins og það er. Og þá verða
Sjálfstæðismenn í fjelögunum að
taka sína stefnu eftir því. —• Hún
verður vissulega aldrei sú, að
styðja föðurlandsleysingjana í
kommúnistaflokknum.
Fylgifje.
Við umræður í neðri deild á
föstudaginn um afnám 17.
greinar Jarðræktarlaganna kom
enn fram mjög leiðinlegur mis-
skilningur á stefnu og gildi lag-
anna í þetta sinn hjá Steingrími
Steinþórssyni búnaðarmálastjóra.
Það var Gísli Sveinsson er hafði
framsögu fyrir hönd Sjálfstæðis-
manna, og benti á, að meðan
stjórnarsamvinna lijeldist með
flokkunum, væri hentugur tími
til að jafna deilumál sem þessi.
í andófi sínu gegn málinu tal-
aði Steingrímur Steinþórsson um
það, að Sjálfstæðismönnum væri
nær að heimta afnumdar hömlur
eða kvaðir á húsum, sem tekin eru
lán til úr byggingar- og landnáms-
sjóði, því þær væru meiri en kvað-
ir af jarðræktarstyrk samkv. 17.
greininni. Óg hann sagði meíra
búnaðarmálastjórinn, að þetta
tvent væri fyllilega sambærilegt.
Því eins og ræktunin væri nauð-
synleg, væru byggingarnar það
,ennþá fremur, því allar jarðir
þyrftu byggingar, en engjajarð-
irnar bestu þyrftu enga ræktun.
Með þessum orðum sínum, sem
máske hefir verið varpað fram að
lítt athuguðu máli í orðasennu,
lætur ræðumaður líta svo út, sem
hann hafi ekki enn áttað sig á Því,
að jarðræktin, túnræktin er und-
irstaða sveitabúskaparins, og það
,er á henni, sem framtíð sveitanna
ái að hvíla.
Að það er lífsspursmál fyrir
sveitirnar og búskapinn, að ein-
mitt ræktuninni sje hraðað sem
mest, og á hana lögð meiri ábersla
en allar aðrar framkvæmdir. Að
það er fyrst og fremst fyrir aukna
ræktun, sem bændur eiga að geta
hýst jarðir sínar og staðið straum
af byggingarkostnaðinum. Að þess
vegna má ekkert gera sem dregur
úr jarðræktaráhuga og fram-
kvæmdum, en það hefir 17. grein
Jarðræktarlaganna gert. Þetta
þarf búnaðarmálastjóri að skilja.
ísfisksalan.
Tsfisksalan til Englands hefir yf-
-*■ irleitt orðið vonbrigði frá því
hún hófst í fyrra mánuði. Upp-
runalega var ætlað, að söluferðir
myndu bera sig fjárhagslega, ef
sala á togarafarmi næði 2700—
3000 sterlingspundum. Yar þá mið-
að við það, að keypt væru 100
tonn af fiski í togarann.
En nú hefir verið keyptur meiri
fiskur í suma togarana, 130—140
tonn, ferðirnar tekið lengri tíma
en upprunalega var biiist við og
ýms kosnaður orðið meiri, en ætl-
að var undir núverandi kring-
'umstæðum. Hafa sölurnar í hverri
ferð að meðaltali numið nálægt
3000 sterlingspundum. Er nú sjeð,
að þær ná ekki að greiða allan á-
fallinn kostnað.
Háskólinn.
Uppástungur Alexanders Jó-
hannessonar háskólarektora
um fjölgun deilda við Háskólann
bera vitni um áhuga hans og bjart
sýni í þessum málum. Margir kost-
ir verða sjeðir á því, að háskóla-
nám verði hjer fjölbreyttara en
nú, stúdentar geti tekið hjer fyrri
liluta prófa í hagfræði, náttúru-
fræði og verkfræði. Með því að
þeir byrjuðu nám þetta hjer
heima sparast erlendur gjaldeyrir,
sem nú fer til dvalarkostnaðar er-
lendis, og þá kemur það betur í
ljós, áður en stúdentar fara að
heiman, livað í þeim býr, livers má
vænta af þeim og námi þeirra.
Það er fremur ólíklegt að til
lengdar verði hægt að halda uppi
kenslu í þessum háskólanámsgrein-
umi fyrif jafnlítið fje og háskóla-
rektorinn áætlar, innan við 20
þús. kr. á ári. Að vísu verða menn
að sætta sig við, að hjer verði um
tímakenslu að ræða, en ekki að
sett verði á fót föst kennaraem-
bætti við þessar nýju deildir. En.
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐTT.