Morgunblaðið - 02.12.1939, Blaðsíða 5

Laugardagur 2. des. 1939.
Finailandsbrfef
5
........ j|ílorg*mMai>iö ------------------------------
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Ritstjórar: Jón KJartansson og Valtýr Stefánsson (AbyrgTSarraaOur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar ogr afgrelOsla: Austurstrœti 8. — Slml K00.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mAtiuM.
f lausasölu: 15 aura elntaklO — 25 aura meO Lesbðk.
Á LANDAMÆRUNUM
Um það leyti, sem herstjórn
Rússa beindi fyrstu á-
rásum sínum á Finnland á landi,
í lofti og á legi ljet Rússastjórn
á sjer skilja, að hún kynni að|
vera tilleiðanleg til þess að taka
upp samninga við Finna, ef þá-
verandi stjórn í Finnlandi færi
frá völdum. Rjett eins og það
væri ríkisstjórn Finna sem væri
mestur þyrnir í augum Rússa.
Þetta var á fimtudagskvöld.
Finnar voru ekki seinir á sjer.
Ekki skyldi þessi átylla Rússa
geta orðið þeim að haldi. Þeir
kölluðu saman þing sitt. Þar
.fjekk stjórn Cajanders trausts-'
yfirlýsingu. Sagði síðan af sjer.
Ný stjórn var mynduð í skyndi
með ennþá meira þjóðstjórnar-
sniði en hin fyrri.
íhaldsmenn fengu þar t. d.
fulltrúa.
Þegar Rússar sáu, að hjer var
ekki lengur átylla, sneru þeir
snældunni sinni á annan hátt,
og það mjög eftirtektarverðan.
Þeir mynda sjálfir finska
stjórn. Finskir kommúnistar eru
kallaðir saman í þorpi einu við
landamærin. Og þeir eru látnir
kalla sig stjórn Finnlands,
bráðabirgðastjórn, sem ákallar
Moskvavaldið um hjálp Rússa,
til þess að eyðileggja finska
herinn, jafna Helsingfors við
jörðu að „frelsa“ hina finkm
Þjóð, svo hún komist í náðar-
faðm kommúnismans.
Mann skortir lýsingarorð til
þess að lýsa þessu tiltæki. Það
sýnir, að ráðstjórnarherrarnir í
Moskva hafa nokkra finska
landráðamenn í þjónustu sinni,
sem reiðubúnir eru til að gera
það, sem Moskvavaldinu hentar
foest.
Að þessi ,,bráðabirgðastjórn“
á landamærum Rússlands og
Finnlands geti blekt nokkurn
lifandi mann, er harla ólíklegt.
Sem áróðursbragð er því skipun
stjórnar þessarar dauðadæmd,
nema hvað hún getur haft áhrif
innan Rússlands, þar sem al-
þýða manna fær ekkert að vita,
annað en það sem Moskvaherr-
arnir leyfa að sagt sje fáfróðum
almenningi.
I fyrstu vekur fregn þessi
furðu manna. En við nánari um-
hugsun fara menn að skilja
af þessu betur en áður starfs-
aðferðir áróðursskrifstofunnar í
Moskva. Hún hefir sýnilega sitt
fólk út um heiminn fjær og
nær, til þess að geta hvenær sein
er gert fyrir þá Moskvamenn
alt sem þeim þóknast.
Til þess eru send skeyti til
kommúnistablaða um gervall-
an heim. Til þess eru hinum
víðtæku samböndum haldið við.
Til þess m. a. að kommúnistar,
hinir sanntrúuðu sendimenn
Asíuvaldsins geti, þegar það
þykir henta, kallað á hjálp
Rússa, er þeim dettur í hug
að mynda landamærastjórn í
sínu eigin föðurlandi.
Hve margir skyldu þeir vera,
sem undanfarin ár hafa hjer
á landi álpast inn í raðir komm-
únista, af því þeir hafa ekki gert
sjer grein fyrir til hvers komm-
únistaflokkurinn er starfræktur
hjer? Og hve margir eru þeir
svo hinir, meðal íslenskra komm I
únista, sem að þessu leyti eru
komnir út fyrir landamæri þjóð-
fjelags síns — og eiga ekki aft-
urkvæmt í samfjelag við siðað
fólk í landinu, en bíða eftir
tækifæri til að svíkja föðurland
sitt bæði í orði og verki?
Þjóðræknisfjelag
stofnað hjer í gær
Mikill áhagi
jóðræknisfjelag var stofnað
hjer í bænum í gær. Var
stofnfundurinn haldinn í Kaup-
þjngssalnum. Fundarmenn voru
svo margir, að salurinn rúmaði þá
aðeins.
Thor Tliors alþm. setti fundinn,
kvaddi hann Benedikt Sveinsson
hókavörð sem fundarstjóra, en Sig-
fús Halldórs frá Höfnum sem rit-
,ara.
Þá fluttu þeir ræður Jónas Jóns-
son, Ásgeir Ásgeirsson og Thor
Thors, þar sem þeir lýstu fyrir
fundarmönnum verkefni þessa fje-
lags, og live mikil nauðsyn væri
á fjelagsskap slíkuim, til að efla
samvinnu Islendinga beggja meg-
in hafsins.
Síðan voru samþykt lög fyrir
fjelagið. If>að skal Qpið öllum ís-
lendingum. Er fjelagsgjald 2 kr. á
ári. Fjelagsstjórnina skipa 3 menn
og voru þeir kosnir ræðumennirn-
ir þrír Ásgeir Ásgeirsson, Jónas
Jónsson og Thor Thors. Auk þess
er í fjelaginu 26 manna fulltrúa-
ráð.
Fjelag þetta á að vera í sam-
vinnu við Þjóðræknisfjelagið
vestra og gangast fyrir manna-
skiftum milli íslendinga að vestan
og hingað og hjeðan að heiman
vestur, standa fyrir árleguim, Vest-
mannadegi hjer og efla samhug
nilli heimaþjóðar og Vestur-ís-
lendinga.
í fundarlokin var samþykt til-
laga frá Jónasi Jónssyni um það,
að þingmenn beiti sjer fyrir því
á Alþingi, að 2 kennarar, 1 prest-
ur og 1' læknir að vestan fái leyfi
til að stunda hjer atvinnu árlangt.
Fundurinn stóð yfir í rösklega
2 klukkustundir.
Sambandslaganefndin. Sú hefir
verið venja, að íslensk-danska
sambandslaganefndin kýs sjer for-
mann 1. des.. ár hvert, og skiftast
nefndarmenn til þess starfa. Gísli
Sveinsson alþm. hefir verið for-
maður íslenska nefndarhlutans
þetta ár, en fyrir næsta ár (1940)
van að þessu sinni kosinn formað-
ur Jónas Jónsson alþm.
Frelsi og framfarir
Finnlands í 20 ár
„Og svo skyldi þetta dynja yfir!“
Helsingfors í október.
Eftir Christian Gierlöff
I.
vergi hefir þjóðfrelsi
haft gagngerðari áhrif
á framfarir þjóðarinnar en
í Finnlandi og á Islandi síð-
ustu 20 árin, frelsið sem leys-
ir öfl úr læðingi oí? gefur
fólki hug og djörfung til
framkvæmda.
Merkisdagarnir í sambandi við ■
frelsi Finnlands í ófriðarlokin eru
þessir. 6. des. 1917, þegar frelsis-
samþyktin var gerð, 16. maí 1918,
þegar frelsisstríðinu lauk, og að
síðustu er friðurinn var saminn í
Horpat 1920.
Hversvegna gerðu Svíar ekki
Finnland að lýðríki um aldamótin
1200?
Ástæðan til þess, mun hafa vér-
■ið forn menning landsins, eins og
hún lýsir sjer í Kalevala- og
Kanteletar-kvæðunum. Með þess-
um forsendum gáfu Svíar Finnum
jafnrjetti sem: samborgurum sín-
um í hinu sænska ríki, og bráð-
lega rjett tii þátttöku í konungs-
kosningu.
Finnar kusu fulltrúa á fyrsta
löggjafai'þing Svía 1435, og árið
1581 varð Finnland sjerstakt
stórfurstadæmi. Árið 1640 fengu
Finnar sjerstakan háskóla í Ábo,
og tveim árum, síðar fengu þeir
fyrstu biblíuþýðing sína. Finska
var mál mentamannanna alt fram
á 18. öld. En þá sigraði sænskan,
nema hvað finskan var alþýðumál-
ið eftir sem áður. Þessar fáu sögu
legu staðreyndir gefa skýringu á
því, hvernig á því stóð, að Finnar
höfðu svo mikil áhrif á líf sænsku
þjóðarinnar, bæði í menningar-
og hermálum. Allar merkustu ætt-
ir Svía, sagði sænskur rithöfund-
ur eitt. sinn, komu frá Finnlandi.
Og svo koim, Rússa-tímabilið.
Hvernig stóð á því, að Alexand-
er I. hjet Finnum því, að þeir
skyldu fá að halda sjálfstjórn og
sinni eigin löggjöf, er hann lagði
Finnland undir sig 1808—09. Þann
ig var farið að vegna þess eins,
að menningarþjóð átti í hlut. Og'
Finnum tókst að halda þjóðmenn-
ing sinni' í heiðri, og sjálfstjórn.
Árið J860 fjekk landið sjerstaka
mynt, og sjálfstæða tollalöggjöf,
og þing Finna kom árlega saman
eftir 1863. Þá var og finsk tunga
viðurkend í opinberu lífi þjóðar-
innar. Tuttugu árum seinna var á-
kveðið að finska og sænska skyldu
vera jafnrjettháar. En síðan varð
finskan smátt og' smátt aðalmálið.
Árið 1878; var lögleidd almenn
herskýlda í landinu. Fengu Finn-
ar þá sjerstakan her, er eigi varð
sendur út fyrir landamærin, nema
faieð samþykki þingsins. Þjóðin
j hafði innlenda stjórn og' þing, og
j voru lög þingsins lögð fyrir stór-
fursta Finnlands, keisarann í Pjet-
ursborg (Finnar nefna borg þá
enn því nafni, en hvorki Petro-
grad eða Leningrad).
Þessi ríkistengsli, sem í raun-
inni var „personal-union“ fyrst
við Svía og síðan við Rússa, hjelsí
fram á síðustu áratugi 19. aldar-
innar. En þá komu hernaðarandi
Rússa, þjóðrembingur og aftur-
hald til skjalanna. Þessi öfl kiptu
úr viðgangi Finna, og sköpuðu
úlfúð milli þeirra og Rússa. Hvern-
ig gátu nokkrar framfarir þrifist
undir svipum kósakkanna? Margir
minnast finskra vina frá þeim
tíimiiin, hve beygðir þeir voru, og
hvern ótta þeir báru í brjósti um
það, að altaf væri einliver njósn-
ari á næstu grösum. Samt hjeldu
Finnar ótrauðir áfram löggjöf
sinni undir sænskum áhrifum, og
reyndu að komast áfrara eins og
best gegndi.
II.
Síðan þeir fyrir 20 árum fengú
frelsi sitt hafa þeir í ríkmú madi
unnið upp kyrstöðu fj-rri ára • Áð
vísu töpuðu þeir mesta imarkúðin-
um fyrir framleiðslu sína, seim' áð-
ur var í Rússlandi. Og fjármagn
landsin minkaði í brot af fyrra
verðmæti. En1 eins og Mannerheim
hershöfðingi töfraði fram her vor-
ið 1918, fótg-öngulið, sjólið, loft-
her, skotlið, landamæravörslu og
strandgæslu, eins stjórnuðu Finn-
ar aðdáanlega málum sínum eftir
ófriðinn og borgarastyrjöldina,
gegnum kviksyndi kreppuáranna,
bæði innan- og utanríkisimálum,
fjármálum, iðnaðarmálum og fje-
lagsmálum. Hjer var nýtt ríki í
blómgun.l
Að flatarmáli er Finnland minna
en Svíþjóð, stærra en Noregur, en
strjálbýl svipað og í Noregi. Þar
eru nærri 9 íbúar á hvern fer-
kílómetra, en í Finnlandi rúmlega
9. Það eru skógarnir og iðnaður-
inn í sambandi við skógarhöggið
sem skapað hafa grundvöllinn að
fjárhagslegri viðreisn landsins.
Sögunariðnaðurinn sexfaldaðist
árin 1917—1937, og trjákvoðuiðn-
aður fimlmfaldaðist, pappírsfram-
•leiðsla ferfaldaðist, en timburiðn-
aður sjöfaldaði tekjur sínar í 9
miljarða finskra imarka á ári. Rík-
ið er mesti skógaeigandinn, og
rekur mikla iðju í sambandi við
þá. En annar iðnaður ferfaldaði
tekjur sínar í 12 miljarða finskra
marka á ári. Yið timburiðnaðinn
unnu 33.000 manns, en nú 80.000,
við annan iðnað voru 73.000, en
nú 128.000 manns.
f kreppunni 1980 voru um 90,-
000 atvinnulevsingjar í landinu, í
janúar 1932 voru ]ieir 27.000, í
júlí 1932 -24.000 og í júlí 1936
aðeins 1700.
1 Skógurinn Iiefir verið hjálpar-
hella Finna, og eru framfarir
þeirra í skógrækt geysimiklar.
III.
Mestar hafa framfarirnar orðið
á sviði landbúnaðarins. Yfir 3/5
af öllum bændum landsins eru
smábændur er liafa ekki yfir 10
hektara landi. En aðeins 0.3%
bændanna eiga stórjarðir sem ern
yfir 100 hektarar. Árið 1937 var
rúmlega helmingur bændanna
leiguliðar. En nú eru yfir 90%
sjálfseignarbændur. Með einum
lögum voru 100.000 leiguliðar ger8
ir að sjálfseignarbændum. En ný-
ræktin þessi 20 ár hefir alls orðiS
600.000 hektarar, eða 30.009 bekt-
arar á ári.
í Finnlandi, sem í Frakklandí,
eru það smábændurnir er myöda
kjarnann í hernum. Þeir berjaat.
fraim, í rauðan dauðann. fyrir hinti
litla heimili sínu og fyrjr þjóS
sinni, og gefa aldrei upp von með-
an þeir draga undann.
Fram til 1917 fengu Finnar mest
af korni sínu frá Rússlandi. Nú
geta þeir bjargað sjer að mestn
sjálfur með korn. Hefir rúgupp-
skeran tvöfaldast, en hveitiupp-
skeran hefir aukist úr 6000 tomv-
um í 210.000 tonn. Smjörfram-
leiðslan hefir þrefaldast, osta-
framleiðslan fimfaldast. Eru Finn-
ar orðnir frægir fyrir ostagæði
sín. Búfjárafurðir jukust ári»
1932—1936 úr 4% miljarð marka í
6% miljarð.
Sama er sagan á ótal sviðum.
Á þessum 20 árum hafa járn-
brautir landsins lengst um 50%,
símalínur fertugfaldast að lengd,
gufuskipastóll fjórfaldast. 1700
kílómetrar af vegum hafa verið
gerðir, en fjöldi flutningabíla hef-
ir tólffaldast. Tekjur af skemti-
ferðafólki hafa aukist úr 106 milj.
í 250 miljónir.
IV.
Á sviði mentamála eru fram-
farirnar greinilegar, er ráðnar
verða af tölum.
Nemendafjölgunin er t. d. mikil
í búnaðarskólum, unglingaskólum,
lýðháskólum. Þar hefir nemenda-
talan tvöfaldast. Lýðháskólarnir
höfðu mikil áhrif á ófrelsistímun-
uim, og svo er enn. Þeir hafa 3000
nemendur. Verklegir skólar hafa
18.000 nemendur, og hefir þeim
einkum fjölgað síðustu 10 árin.
Ríkisháskólinn í Helsingfors hafði
230 kennara og 3200 stúdenta, en
hefir nú 360 kennara og 6500 stúd-
entar. Nemendum verslunarhá-
skólans hefir fjölgað úr 204 stúd-
endum í 705 og nemendum tekn-
iska háskólans úr 600 í 1000.
Og líkamsmenningin. Stórir í-
þróttavellir voru 100 í landinn,
eru nú 500. Fjelagatala í])rótta-
fjelaga var samtals 53 þús., en er
nú 260 þús. Læknatala hefir tvö-
faldast, en tala tannlækna þre-
faldast.
Finnar fóru þá skynsömu leið,
sem Osc. Jæger prófessor ráðlagði
á sínuim, tíma í Noregi: Lágt verð-
lag, lág laun — Iág laun, lágt
verðlag. Og sem lægsta skatta.
Olnbogarúm fyrir framtak manna.
F.RAMH. Á SJÖTTTJ SÍÐTJ.