Morgunblaðið - 30.12.1939, Qupperneq 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 30. des. 1939L
Var með i fjrlrsállnni
u«*i „Gruf von Spee“?
Myndin er af franska orustuskipinu ,,Dunkerque“ (26 þús.
smál.) sem sagt var að hefði beðið ásamt öðrum herskipum
bandamanna í mynni La Plata flóans, er „Graf von Spee“ var
í Montevideo. Dunkerque er talið eitt glæsilegasta skip franska
flotans.
Tómas i HðskuldsstðOum
| dag er Tómas á Ilöskuldsstöð-
um á leið heim í átthaga sína
— í síðasta sinn. Oft hefir hann
áður farið þessa leið og þá lík-
lega oftast horið í brjósti vonina
nrn varanlega heilsubót. Svo fór
að lokum, að sú von gat ekki
ræst nema á einn veg: með hinni
hinstu hvíld.
Tómas var maður enn á hesta
aldri, þegar hann ljest. Allur síð-
ari hluti ævi hans var þrotlaus
barátta við þungbæra vanheilsu.
Þrátt fyrir það var hann atliafna-
maðrrr fram til þess síðasta, svo
sterk var viljafesta hans og starfs-
þrá. Hann bjó jafnan góðu hrii á
föðurleifð sinni, Höskuldsstöðum í
Dölum, og sökum gáfna sinna og
dugnaðar hlaut hann að sjálf-
sögðu trúnaðarstöður í sveitarfje-
lagi sínu. Öllum sínum störfum
vann hann að með alúð og kost-
gæfni. — Við Tómas þurfti ekki
að ræða nema skamma stund til
nð verða þess áskynja, að hjer
var fyrir skarpgreindur maður og
vel að sjer og leiftrandi af áhuga,
þegar hann ræddi hugðarefni sín.
Hann naut nokkurrar skólament-
nnar í æsku, auk þess fór hann
fvívegis utan, og það var auð-
heyrt, að hann tók vel eftir öllu,
hvar sem hann fór, og liafði glögt
auga og vissa dómgreind. Einkum
fylgdist hann vel með í hagnýt-
nm efnum, hafði t. d. vakandi á-
huga á því, sem laut að verslunar
«g atvinnumálum. —
Það er að vísu fánýtt að vera
að brjóta heilann um það, hver
lífssaga ýmissa manna hefði orð-
Ið, ef straumar hefðu legið öðru-
vísi. En jeg get þó ekki varist
því að hugsa um það, hversu víð-
tæku og áhrifaríku ævistarfi slík-
nm dugnaðar- og hæfileikamanni
sem Tómasi hefði tekist að inna
af hendi, ef hann hefði verið
hraustari, og starfskraftar hans
fengið að njóta sín til fulls, —
ekki síst þegar á það er litið, hve
miklu honum auðnaðist að koma
í verk, þrátt fyrir þrotna heilsu
og skamma æfi.
í viðræðum var Tómas óvenju-
lega viðfeldinn og skemtinn. Hann
kunni frá mörgu að segja og hafði
næmt eyra fyrir því, sem broslegt
var og einkennilegt. En það, sem
einkendi skoðanir hans var hrein
og heilbrigð skynsemi. En líklega
hefir suma, sem ekki þektu hann
vel, ekki grunað, að þessi ræðni
og skemtilegi maður var e. t. v.
vanheill, þegar hann talaði við þá.
Hefði grein yerið skrifuð um
Tómas, að honuin lifandi, hefði
honum eflaust komið það illa, að
margt væri talað um hann per-
sónulega. Hann talaði aldrei um
sjálfan sig og sínar tilfinningar.
Hann var fyrst og fremst vilja-
sterkt karlmenni, kveinkaði sjer
ekki og var harður við sjálfan
sig. Ef til vill var það þessi hneigð
til að dylja það, sem inni fyrir
bjó, sem olli því, að hann brá
ósjaldan næstum hirðuleysislegum
og ómjúkum blæ yfir orð sín. En
allir, sem þektu hann, vissu, að
sú skel átti sjer ekki djúpar ræt-
ur í sálarlífi hans. Hann var kunn-
ingjum sínum innilegur og hlýr,
og þessvegna er vinahópurinn
stór, sem saknar hans nú. Hinum
horfna vini er óhætt að gefa þá
einkunn, sem íslenskum mönnum
verður best gefin: Hann var
drengnr góður. Slíkum mönnum
unna allir góðir menn.
Það eru eflaust fleiri en jeg,
sem veittu því athygli, að Tómas
á Höskuldsstöðum hafði ýmis
merk og jafnframt sjerkennileg
persónueinkenni. Þau valda því,
að drættirnir í mynd hans mást
seint í hugum okkar. En fyrst
og síðast er það þó minningin um
traustan og elskulegan vin, sem
heldur þeirri mynd skýrri.
29. des. 1939. R. Jóhannesson.
Kaupgjaldsmálin:
Álit opinberra
starísmanna
Morgunblaðið Hefir verið
beðið að birta eftirfarandi.
ar sem fyrir hinu háa Alþingi
liggur að afgreiða frumvarp
til lága um breyting á lögum nr.
10, 4. apríl 1939, um gengisskrán-
ingu og ráðstafanir í því sam-
bandi, hafa undirritaðar stjórnir
í stjettarfjelögum opinberra starfs
manna rætt sameiginlega um af-
stöðu sína til greindra laga og
framkominna breytingartillagna,
og orðið ásáttar um svofelt. álit,
sem vjer leyfum oss hjer með að
senda hinu háa Alþingi og for-
mönnum þingflokka þeirra, sem
skipa núverandi ríkisstjórn:
1. Vjer teljum ákvæði 2. gr.
laga nr. 10 frá 4. apríl 1939, um
að kaupgjaldshækkun nái aðeins
til fastráðinna fjölskyldumanna í
opinberri þjónustu, er hafi kr.
300.00 í mánaðarlaun eða minna,
sje algerlega óviðunandi, sjerstak-
lega þegar höfð er hliðsjón af
dýrtíðaraukningu þeirri, sem þeg-
ar er orðin af völdum stríðsins.
Vjer teljum því brýna nauðsyn
til, að þessu ákvæði verði breytt
á þá lund, að kauphækkun sú, er
lögin ákveða, nái til allra laun-
þega, er hafa kr. 500.00 í mánað-
arlaun eða minna, en teljum ekki
rjettlátt að kaupgjaldshækkunin
verði einskorðuð við þetta hámark,
heldur verði stighækkandi á hærri
laun.
2. Vegna hins breytta ástands
teljum vjer augljósa staðreynd,
að ákvæði sömu lagagreinar um
að útreikningur meðalframfærslu-
kostnaðar mánuðina julí-desember
1939 skuli lagður til grundvallar
við ákvörðun um kaúphækkun 1.
janúar n.k. geti ekki lengur stað-
ist, þar sem það er sett, aðeins með
tilliti til verðlagsbreytinga af
völdum þeirrar gengislækkunar,
sem þá var lögboðin, og beri því
að breyta nefndu ákvæði þannig
að miða útreikning 1. janúar 1940
við meðalframfærslukostnað síð-
ustu tvo mánuði þ. á. Annað gæti
að voru áliti á engan hátt talist
í samræmi við þá verðhækkun, sem
orðið hefir á innlendum markaði
og útfluttum vörum.
3. Vjer teljum rjettlátara, að
meðalframfærslukostnaður sje
reiknaður mánaðarlega og kaup-
uppbót ákveðin og framkvæmd
mánaðarlega í stað ársfjórðungs-
lega, eins og núgildandi lög gera
ráð fyrir.
Loks viljum vjer að gefnu til-
efni vænta þess, að opinber stjórn-
arvöld geri engar ráðstafanir, er
ganga í þá átt að skerða gildandi
venjur, viðurkend rjettindi eða
reglur varðandi starfskjör opin-
berra starfsmanna, án þess að
leita álits og tillagna viðkomandi
stjettarfjelaga.
Virðingarfylst.
Undirskriftir stjórna eftirtalinna
fjelaga:
Fjelags íslenskra símamanna.
Sambands ísl. barnakennara.
Póstmannafjelags íslands.
Tollvarðafjelag íslands.
Starfsmannafj elags ríkisstofnana.
„Einmitt þaðié
i.
T Light, 7. des. s.I. s. 730, er
kafli frá milrilli lærdóms-
konu, Mrs. C. Rhys Davids, D.
Litt., M. A., sem hún segir að hafi
verið lagt mjög fast að sjer að
rita. En þeir sem gert hafa, eru
í öðru lífi. Þykir mjer mjög lík-
legt að þeim hafi aðeins mjög
ófullkomlega tekist að fá ritað
það sem þeim er svo mikill hugur
á að menn fái að vita hjer á jörðu.
En þó eru í kaflanum þessi stór-
fróðlegu orð: „Vjer höfum vilja
á að hjálpa, en erum mjög hindr-
aðir í að veita hjálp af blindni
jarðarbúa gagnvart tilveru vor,
sem heima eigum á iiðrum jarð-
stjörnum: We will to help but
we are very hindered in helping by
the blindnéss of earth to the
reality of us of other worlds“.
Það sem bannar að nauðsynleg
hjálp verði veitt, er vanþekkingin
á þessu undirstöðuatriði heimslíf-
fræðinnar að menn endurskapast
eða endurlíkamast eftir dauðann,
sem íbúar einhverrar annarar
jarðstjörnu.
II.
Hjer er það sem íslenska þjóðin
gæti greitt fyrir málum á þann
hátt sem öllu mannkyni mundi til
blessunar verða. Island gæti orðið
fyrsta landið á þessari jörð, sem
hætti að vera „land hinna blindu“.
(Sbr. söguna frægu eftir H. G.
Wells). ísland gæti orðið það ljóss-
ins land, Reykjavík sú ljóssins
borg, sem Adam Rutherford, ágæt-
astur allra Íslandsvina, hefir spáð
að verða muni. Ekki þyrfti nú
annars með en að nokkur þúsund
íslendingar Ijetu sjer skiljast, að
það sem jeg hefi verið að rita um
þessi efni er blátt áfram sann-
leikur, vísindalegur sannleikur,
byrjun sem taka verður undir ef
vel á að fara. Því að þá mundi,
ef svo væri gert, skapast það and-
lega aflsvæði semi nauðsynlegt- er
til að samband geti tekist við
þroskaðri íbúa annara jarðstjarna.
Og þá mundum vjer hjer á jörðu
skjótt vitkast svo, að endir gæti
orðið á því hryllilega ástandi sem
nú ræður.
III.
Það er rót allra meina hjer á
jörðu — og raunar í alheimi —
hversu sannleikurinn hefir átt erf-
itt uppdráttar. Sannleikurinn, á-
stundun sannleikans, er leiðin til
fullkomnunar, leiðin til guðs. A-
stundun sannleikans og ástundun.
kærleikans, því að hvorugt getur
án annars verið, einsog vjer skilj-
um glögt, ef vjer reynum til að
rekja sögu mannúðarinnar hjer á
jörðu. Og það er býsna fróðlegt í
þessu sambandi, að veita því eft-
irtekt hversu hinar * voldugustu
menningarþjóðir gera það sem
þeim er framast unt til að drcpa,
meiða og eyðileggja, samtímis því
sem fram er kominn, en að engu
hafður, sá sannleikur, sem er hið
ómissandi upphaf þess að mann-
kynið geti horfið frá Ilelstefnu
til Lífstefnu. Lítilsvirðingin á vel-
ferð náungans nær hámarki sam-
fara lítilsvirðingunni á þeim sann-
indum, -sem meiri þýðingu munu
fá til umbóta á högum mann-
kynsins en nokkur, sem áður hafa
fundin verið.
IV.
Með byggingu Islands var þvi
tungumáli jarðarinnar forðað frá
að líða undir lok, sem, hefir í
sjer fólgnar greiðari götur til
rjettrar hugsunar en nokkurt ann-
að. I þessu kemur fram nægileg
bending um það, hvert er hið sjer-
staka hlutverk íslensku þjóðarinn-
ar. „Sú þjóð sem veit sitt hlut-
verk, á helgast afl um heim‘%
segir í kvæðinu, og er það vel
sagt. En hvernig fer þá fyrir
þeirri þjóð, sem ekki veit sitt
hlutverk? Um það veitir saga ís-
lensku þjóðarinnar, frá upphafi alt
til vorra daga, ýmsan mjög íhug-
unarverðum fróðleik. En á þessu
gæti nú breyting orðið, og ísland
orðið í sannleika Farsælda Frón,
ljóssins land, og eigi einungis fyr-
ir íslensku þjóðina eina, heldur
og fyrir alt mannkyn. 20. des.
Helgi Pjeturss.
Gengið í gær:
Sterlingspund 25.70
100 Dollarar 651.65
— Ríkismörk 260.76
— Fr. frankar 14.78
— Belg. 108.74
— Sv. frankar 146.47
— Finsk mörk 13.27
— Gyllini 346.52
-— Sænskar krónur 155.28
— Norskar krónur 148.23
— Danskar krónur 125.78
Skrifstofur
SjAkrasamlags Reykjavfkur
veröa lokaðar 2, janúar n. k.
| [Fyrirliggf andi:
Hveiti. — Hrísgrjón. — Haframjöl.
Flórsykur. — Súkkat. — Kókosmjöl.
Eggert Kri§f|ánison & Co.h.f.