Morgunblaðið - 21.04.1940, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 21. apríl 1940.
Kapphlaup um aðal-
járnbrautarlínuna frá
Oslo til Þrándheims
FRAMH. AF ANNARI SÍÐU.
Það virðist geta haft mjög mikla þýðingu fyrir sókn Banda-
manna í Noregi, ef þeim tekst að koma öflugum her á land í
Lærdal. Sá staður er fyrir botni hins langa Sognfjarðar, og
því langt inni í landi. En upp frá Lærdal liggur vandaður ak-
ýeg'ur yfir Filefjeld og skiftist leiðin á fjallinu. Liggur vest-
ari álman niður í Hallingdal, en um þann dal liggur Bergens-
brautin, þar sem hún kemur niður af háfjallinu. En austari
vegarálman á Filefjeld liggur niður í Valdresdal, og er járn-
braut all-langt upp eftir þeim dal.
Ef herlið Bandamanna kæmist eftir þessum fjallveg, þá
er því opin leið áleiðis til Bergen og austur í mynni Guðbrands-
dals.
Bergensbrautin er enn sögð í höndum Norðmanna.
Járnbrautin liggur um fjöllótt svæði, sem kunnugt er. Hún er
300 mílur á lengd og fer gegnum 108 jarðgöng. Jafnvel þótt
Norðmenn gæti ekki haldið henni, er hægðarleikur að koma því
til leiðar að Þjóðverjum verði hún gagnlaus.
FRÁ RAUMSDALSFIRÐINUM.
Frá Andalsnes geta hersveitir Bandamanna hinsvegar sótt
eftir Raumdalsbrautinni, sem liggur þvert á aðaljárnbrautarlín-
una frá Oslo til Þrándheims, um Hamar og Guðbrandsdalinn.
Þjóðverjar sækja nú norður eftir Oslo-Þrándheimslínunni
norður Guðbrandsdalinn, eftir að þeir náðu Hamar á sitt vald í
gær (sú fregn er þó enn óstaðfest). Það kann því að verða
kapphlaup á milli þýsku og bresku hersveitanna um að kom-
ast fyrst þangað, sem Raumdalsbrautin og Oslobrautin mætast
í Dombaas.
Samgongur milli Dan-
merkur og Sviþjóðar
Samgöngur hafa nú verið
teknar upp aftur milli
Kaupmannahafnar og Málmeyj
ar og milli Helsingör og Hels-
ingjaborgar (í Svíþjóð).
Fimm hundruð manns, Norð-
menn og Svíar, voru á fyrstu
ferjunni, sem fór frá Khöfn til
Málmeyjar í gær, þ. á. m. sendi-
herra Norðmanna í Berlín og
starfslið hans.
Mikið getur oltið á því, hvor
verður á undan, því að áform
Þjóðverja hlýtur að vera, að reyna
að koma her og hergögnum, til
aðstoðar setuliði sínu í Þránd-
heimi, þessa leiðina.
Elverum sögð fallin.
Þeir eiga þó að vísu kost á
amiari leið, þar sem er járnbraut-
in um Austurdalinn um..Elverum
til Þrándheims.
Fregnir bárust í gær um
að Elverum væri fallin, en
hefir þó ekki fengist staðfest.
En þýskar flugvjelar gerðu
loftárás á borgina Rena,
nokkru norðar en Elverum,
við járnbrautina í Austur-
dalnum, í gær, og lögðu þá
borg að nokkru leyti í rústir.
Bæði hjá Hamar og. Elverum
eru Norðmenn sagðir Itíi Pn barist
af mikilli hreysti um hvern þuml-
ung af landi sínu. En þeir fá ekki
rönd við reist hinum fjölbreyttari
vopnum Þjóðverja og árásum flug-
hers þeirra.
Breskir og franskir herforingjar
starfa nú með herforingjaráði
Norðmanna hjá Elverum.
Hjá Þrándheimi.
Engar fregnip bárust um orust:-
ur fyrir norðan Þrándheim í gær.
En Þjóðverjar eru sagðir vera að
koma sjer fyrir í borginni Stens-
kjær, miðja vegu milli Namsos og
Þrándheims.
Þjóðverjar halda áfram að
flytja herlið með flugvjelum norð-
ur til Þrándheims. Herlið, sem
var lagt af stað þaðan suður 4
bóginn til móts við Elverum-her-
inn sneri í skyndi við, þegar spurð-
ist um landsetningu breska hers-
ins í Namsos.
F/á iNáívik berast enn' engár
i 1 • .
:áreiðaatl0gar fregnir. En Þjóðverj-
.ar halda því fram, að borgin sje
enn í þeirra höndum.
Gengi norsks
gjaldeyris
Norskir bankar, sparisjóðir
og aðrar peningastofnan-
ir hafa verið'’ hvattar til að
greiða fyrir hersveitum Banda
mapna í Noregi, með því að
skifta gjaldeyri þeim, seni þær
hafa með sjer, sterlingspund-
um eða frönk'um í porskar krórn
ur.
Gengið hefir verjð ákveðið
eins og það var 6. apríl síðastl-
inn, eða áður en innrás þýska
hersins hófst.
Útflutningur danskra og
norskra verðbrjefa hefir verið
bannaður í Bandaríkjunum, og
er það skilið sem ráðstöfun til
að vernda eigur danskra og
norskra þegna.
BRETAR OG ÍTALIR
FRAMH. AF ANNARI SÍÐU
færi yrði Bretar að horfast í augu
við staðreyndirnar.
Dalton sagðist vera þeirrar trú-
ar, að það væri vilji forlaganna,
að Bretar og ítalir væri vinir.
Að undanförnú hefði ítalska þjóð-
in látið ítölsku blöðin segja sj.er
fyrir. En staða ítölsku þjóðarinn-
ar er ekki við hlið harðstjóra, sem
kemst ekki hjá því, að fá sinti
dóm.
Húsmæðrafjelag Reykjavíkur
heklur aðalfund sinn í Oddfellow-
húsinu (uppi) annað kyöld kl.
8.30.
BRJEF
Athugasemd um sænskt
háskólanám
Herra ritstjóri!
■[ þeirri grein um fyrirkomulag,
•* og framtíð Háskóla íslands,
sem herra skólastjóri Helgi H.
Eiríksson birti í Morgunbl. þ. 10.
þ. m., segir háttvirtur höfundur
eit.thvað, sem snertir nám sænskra,
háskólastúdenta, og þarf þetta
mál, eftir því sem mjer finst,
nokkrar skýringar frá minni
liálfu.
Höfundur greinarinnar segir m.
a.: ,^ískell Löve segir, að. í Sví-
þjóð lesi náttúrufræðingar aðeins
þrjú fög .... En þeir vprða að
sjálfsögðu að þekkja nokkuð (let-
urbr. mín) til flestra helstu
greina náttúruvísindanna; þær
grípa það mikið hver inn í aðra,
að ekki er unt að nema eina til
hlítar án þess að þekkja talsvert
til hinna líka. Hvernig á t. d.
maður að læra grasafræði þil lilít-
ar án þess að læra nokkuð (let-
urbr. mín) í efnafræði, eða læra
efnafræði til fullnustu og kunna
ekkert'‘ (leturbr. mín) í eðlis-
fræði. — Jeg held því, að ef nátt*
úrufræðinám við sænska háskóla
er jafn takmarkað og hann gef-
ur í skyn, þá sje það ekki til fyr-
irmyndar fyrir okkur“.
Hvað sem getur verið til fyrir-
myndar fyrir Háskóla Islands í
þessu skal hjer ekkert sagt um.
En hugleiðingar skólastjórans enr
bygðai* á fullkomnum misskiln-
ingi, bæði hvað snertir grein Ás-
kels Löve um þetta mál og grund-
völl og fyrirkomulag námsins yf-
irleitt í sænskum háskólum. En
um þessi málefni var ekki spurt,
þegar skólastjórinn leitaði upp-
lýsinga í síma hjá mjer um það,
hvernig háskólapróf voru háttuð
í Svíþjóð. Um námið sjálft eða
grundvöll þess var ekki spurt og
því heldur ekkert sagt, en um
það er í stuttU máli að segja, að
það et fyrir engan mun eins tak-
markað og skólastjórinn gerir ráð
fyrir, — án þess a,ð spyrja þann,
sem veit, eða á annan hátt að
fullvissa sig um það. En þessu er
þannig hagað: Að vísu má maður,
sem1 er orðinn stúdent, innskrif-
ast við sænskan ríkisháskóla, eu
með því er ekki sagt, að hann —
eða hún — megi. velja sjer náms-
fög alveg frjáíst. Þetta á m. a. að
segja: aðeins þeir stúdentár, sem
þegar í skólanum —- þ. e. fyrir
stúdentspróf sitt — hafá lagt -á-
herslu á náttúrufræði af ýmsu
tægi, geta síðar stúderað náttúru-
vísindalegar námsgreinar við ein-
hvern sænskan ríkisháskóla.
Jeg vil taka nokkúr dæmi frá
deild náttúruvísinda í Upsala-
háskóla: Til þess að fá að stú-
dera stjömufræði (astronomi)
er krafist nánari ákveðinnar kunn-
áttu í stærðfræði (matematik) og
eðlisfræði (fysik), auk þess
„sfárisk trigonometri, analytisk
geometri og grundvallarþekking-
ar differential- og integralkalkyls-
ins“. Ennfrekar:. Sá (eða sú), sem
ætlar að nema grasafræði, verður
að geta sýnt vottorð þess efnis,
að hánn (eða húnj á a. m. k. þá
þekking efnisfræðinnar, sem svar-
ar til nægilegs vottorðs í stú-
dentsprófi í verklegri deild.
sænska mentaskólans („gymnasþ
ets reallinje"), segist í námshand-
bók heimspekisdeildar Upsalahá-
skólans. Til þess að stiádera eðlis-
fræði við fyrnefndar háskóla þarf
meðal annars grundvallarþekk-
ingar í stærðfræði óg efnafræði,
og til þess að nema efnafræði við
háskólann þarf a, m. k. þeirrar
þekkingar, sem svarar til krafa
þeirra, sem gerðar eru fyrir nægi-
legt vottorð í stærðfræði og eðl-
isfræði í sænsku stúdentsprófi
(„reallinjen“), auk þess nægilegt
stúdentspróf í verklegum æfing-
um (,,laborationsövningar“). En
þær kröfurj sem gerast í sænsku
stúdentsprófi í þessum hjernefnd-
úm fögum náttúruvísinda, eru
nokkuð víðtækar, og er miðað vþð
að stúdentspróf í þessunr fögúte
skyldu mynda nægilegan gruu4-
völl frekara náms "náttúruvísinda
— en þessi grundvöllur er lagð-
ur þegar í skóLanum, því að nám
við sænskan háskóla, hvaða náms-
fög sem unt er að ræða, er ætláÖ
að vera vísindalegt sjernám, þó í
samverkun með nærliggjandi
námsgreinum.
En vísindalegt sjernám eins og
gert er ráð fyrír t. d. í magister-
prófi sænskra háskóla, er sjálft
hinn óhjákvfemilegi grundvöllur
þess sjálfstæða vísindalega starfs,
sem m aður á að geta ger.t fyrir
hærri háskólapróf í Svíþjóð (li-
sentiat-examen och doktorsgrad)
og — síðast en eklii minst — að
ÖHum prófum loknum. *
Anna Z. Osterman,
sendikennari Svía við Háskóla
íslands.
Áttræðisafmæli

O tefán Jónsson, bóndi á Önd-
^3 ólfsstöðum í Beykjadal í
Súður-Þingeyjarsýslu á áttræðis-
afmæli á morgun, fæddúr 22. apríl'
1860. Hann er sonur Jóns Ilin-
rikssonar, skálds á Helluvaði, al-
bróðir Jóns heitins alþm. frá
Múla.
Stefán er óþugaður af ellinni,.
Ijettur í sporí sem ungur væri.
Hann hefir alla daga verið gleði-
maður, hestamaður mikill og söng
maður, en jafnframt hamhleypa
til starfa og alb’a manna verk-
lagnastnr að hverju, sem hann
hefir gengið.