Morgunblaðið - 09.05.1940, Page 5

Fúntudagur 9. maí 1940.
> * ■ Vt »— 'v'* \ o.
Útgef.: H.f. Árvakor, Rey’ J»rl«,
Rltatjðrar:
Jón KJartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgCarm.)
Auglýslngars Árni Óla
Ritstjórn, auglýslngar og afgrelbsla
Austurstrœti 8. — Stmi 1800
Áskrlftargjalð: kr. 8,50 á mánuCI
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
í lausasölu: 20 aura eintakiB,
25 aura meB Lesbðk.
’tff'marvottiir segir frá:
Eftir deituna
Hve fanö lítll anðstaða
et Bergen var tekin
Niðurrifsmennirnir í hópi
kommúnista eru að reyna
að koma af stað óánægju og
úlfúð meðal sjómanna, vegna
|?eirrar lausnar sem varð á sjó-
mannadeilunni. Fátt sýnir betur
■ ábyrgðarleysi kommúnista en
þetta framferði þeirra á þessum
alvöru tímum.
Ef aðeins er litið á kröfurnar,
sem sjómennirnir gerðu í vetur
*og þær bornar saman við sam-
komulagið, sem náðist í deil-
anni virðist auðvelt að vekja
óánægju og tortrygni meðal sjó-
manna, ekki síst ef ekki fyrir-
finst nein ábyrgðartilfinning hjá
jþeim, sem tekur að sjer þessa
iðju.
Þegar sjómenn gerðu sínar
auknu kröfur í vetur, var við-
horfið alt annað en nú, er deilan
var leyst. Fyrrihluta vetrar voru
:siglingar að komast í nokkurn-
veginn fastar skorður, bæði tog-
ara og kaupsiipa. Eins og sakir
stóðu þá, var það engin fjar*
.stæða af bálfu sjómanna að
gera ráð fyrir, að sæmilegur
hagnaður yrði á þessum sigling-i
um. Frá þessu sjónarmiði gerðu
sjómenn sínar auknu kröfur, og
voru þær skiljanlegar, eins og
ástatt var.
En þegar komið var að loka-
]>ætti deilunnar var viðhorfið
. gerbreytt. Þá voru Norðurlönd-
in tvö, Danmörk og Noregur,
orðin vettvangur styrjaldarinn-
ar. Á sama augnabliki þurkað-
ist út markaður fyrir íslenskar
afurðir, sem nemur tugum milj-
ónum króna. Þetta breytta við-
horf setti alla afkomu þjóðar-
búskaparins í svo mikla tvísýnu,
að það hafi verið óverjandi
. ábyrgðarleysi, að bæta ofan á
þá hættu, sem nú vofði yfir og
vofir enn yfir, stórauknum
kröfum á hendur þeim atvinnu-
greinum, sem hjer áttu hlut að
máli.
Ef sama viðhorf hefði ríkt í
vetur, er sjómenn gengu til at-
kvæða um kröfurnar, rná full-
yrða, að fáir úr hópi sjómanna
hefðu lagt til, að stofnað yrði
til verkfalls, ef kröfurnar fengj-'
ust ekki fram.
Frá þessu sjónarmiði verður
að skoða lausn sjómannadeii-
unnar. Þegar það er gert, getur
engihn maður með snefil af á-
byrgðartilfinningu ásakað samn
inganefndir sjómanna fyrir það,
að þær slökuðu verulega á fyrri
kröfum sjómanna.
Enginn býst við sanngirni eða
ábyrgðartilfinningu af hálfu
kommúnista, síst í kaupdeilu-
málum. En allir sanngjarnir
menn munu fagna því, hversu
vel tókst með lausn deilunnar.
Drýgstan þátt í því á sátta-
nefndin og ber að þakka henni
fyrir mikið og gott starf.
h) 26. apríl birtist í „The
Times“ frásögn manns,
sem var í Bergen þ. 9. apríl,
um það, sem fyrir hann bar
bar bann minnisverða dag.
Myndi bað hafa bótt ótrú-
legt ekki alls fyrir löngu, að
fregnir væru 16 daga að
komast frá Bergen til
enskra stórblaða.
Blaðið segir í upphafi grein-
arinnar, að frásögn þessa sjón-
arvotts beri það ljóslega með
sjer, að innrásin hafi verið
lengi og nákvæmlega undirbú-
in, og hafi það verið mjög fá-
ment lið er tók völdin í bæn-
um. Frásögnin er svohljóðandi:
Það fyrsta, sem jeg fekk vitn-
eskju um, sem gat bent til þess
að innrás væri í nánd í Noregi
var það, að jeg sá um miðjan
dag á mánudag 8. apríl í frjetta
glugga dagblaðs eins, að 100
skip hefðu sjest fara norður úr
Stóra-Belti.
Kl. 31/2 næsta morgun vakn.
aði jeg við það, að jeg heyrði
skot með ójöfnu millibili, eins
og 4 á hverjum þrem mínútum,
og virtist mjer sem skotin kæmu
frá Sandvíkurvirkinu utan við
höfnina. Eftir því sem mjer
heyrðist kom aldrei skot frá
virkinu, sem er sunnan við höfn-
ina.
Jeg fór á fætur og gekk niður
á hafnarbakkann við mynni
hinnar þröngú hafnar. En þar
var jeg einskis var og sneri því
aftur heim í gistihúsið. í baka-
leiðinni sá jeg norska hermenn,
sem voru að stíga á land úr litlu
farþegaskipi, sem var 3—400
smálestir að stærð. Þeir voru
m<sð hesta og vagna með heyi.
En skotfæri sá jeg engin hjá
þeim. Það er engum vafa bund-
ið að þetta voru Norðmenn. —
Þeir hjeldu á brott fylktu liði.
Dyravörðurinn í gistihúsinu
sagði, að þessi landganga hefði
staðið yfir síðan kl. 2 um nótt-
ina.
Hleypt var úr loftvamabyss-
um úr virki hinumegin við höfn-
ina, gegn flugvjel, sem jeg kom
ekki auga á. En 5 mínútum síð-
ar sá jeg vjelbát, er rendi sjer
upp að hafnarbakkanum og var
báturinn hlaðinn þýskum her-
mönnum. Þeir voru um 40, vel
vopnum búnir, og voru sumir
þeirra með lítil hvít flögg. Þeir
stukku í skyndi upp á bakkann
og sögðu á þýsku þeim fáu
hræðum ;er (þar voru komnar,
að þeir væru „vinir“. Fimm
mínútum seinna rendi annar
bátur með álíka marga
upp að hafnarbakkanum hinu-
megin.
Jeg sá þýsku hermennina
halda upp í bæinn. Þeir stað-
næmdust við og við til að at-
huga sinn gang. Er þeir voru
komnir spölkorn frá bakkanum
tóku 3 liðsforingjar sig út úr.
Einn þeirra var með hvítt flagg.
— Þeir höfðu ekki vopn nema
skammbyssur. Þetta gerðist alt
fyrir dögun, eins og innrásin í
aðra hafnarbæi Noregs. Kl. 8
um morguninn var lögreglu-
stjóri borgarinnar tekinn fastur
og þá höfðu Þjóðverjar tekið
yfirráðin yfir öllum símum í
borginni.
Seinna frjetti jeg að símalín-
urnar, sem lágu út í strandvarn-
arvirkin hefðu verið slitnar um
nóttina. Enginn vissi hver hefðhaf skipshöfninni
unnið það verk. Duflalögn utan skipinu.
þá verið í
við hafnarmynnið hafði líka
verið rofin úr rafmagnssam-
bandi og því hættulaus. Ekki
Englendingurinn, sem segir
frá þessu, kveðst hafa heyrt
það hjá norskum liðsforingja
vissi jeg hvernig stóð á skotun- að símalínurnar og rafmagns-
um úr varnarvirkjunum, hvort leiðslurnar í duflin hefðu verið
þau voru eðlileg eða ekki. Enjslitnar áður en Þjóðverjar
eitt er víst, að 11 Norðmenn (gengu á land. Liðsforingi þessi
voru drepnir í öðru virkinu, og var ákaflega sár yfir því, hve
hörmulega tókst til fyrir Berg-
ensbúum. Hve liðmargir Þjóð-
7 í hinu
Jeg gekk upp í brekku ofan
við bæinn til þess að reyna það-
an að fá yfirlit yfir hvað var
að gerast, því jeg skildi ekki
menn hvernig 100 hermenn gátu náð
yfirráðunum yfir allri borginni.
Þaðan sá jeg 2 tundurspilla á
höfninni og tvö herskip önnur.
Seinna sá jeg fimta herskipið
er var mikið stærra en hin. Það
kom inn á höfn og kom frá því
hvít gufa. Það sigldi hægt inn
í höfnina. Þetta var ,,Köln“, er
kafbátur hafði hæft með tund-
urskeyti. Þá um nóttina var
þessu skipi sökt þarna við hafn-
arbakkann.
Þrjár breskar flugvjelar
komu fljúgandi yfir borgina.
Ein þeirra lækkaði flugið. Hún
ljet þrjár sprengjur falla. Ein
þeirra kom á ,,Köln“ miðskips,
önnur hæfði þýska liðssveit, en
sú þriðja kom niður á hafnar-
bakkann. Skipið sökk 10 mín
seinna. Vafalaust hefir eitthvað
Weygand tiershöfOingi heldur herskoðun
Athyglin beinist þessa dagana að Miðjarðarhafinu
og hersveitum Bandamanna í Litlu-Asíu. Hersveitir þess-
ar eru undir yfirstjóm frakkneska hershöfðingjans
Weygands, sem sjest hjer á myndinni halda herskoðun;
hermennirnir eru riddarar úr nýlenduliði Frakka. Talið
er að Bandamenn hafi um 400 þúsund manna her í Sýr-
landi og í Palestínu. Ef til styrjaldar dregur í Miðjarð-
arhafi, fá hersveitir Bandamanna þegar í stað liðstyrk
frá öllum her Tyrkja og Egipta. í her Weygands í Sýr-
landi eru hersveitir úr franska hernum og frönsku út-
lendingaherdeildinni, auk franskra nýlenduhermanna og
arabískra hermanna.
verjar voru þama þenna morg-
un, vissi hann ekki. En þeir
voru ekki fleiri en svo, að fá-
einar vjelbyssur hefðu getað
stöðvað þá. — Fjórum dögum
seinna var lið Þjóðverja í Berg-
en 1500—2000 manns.
Almenningi í Bergen fjellust
hendur. Margir óttuðust loft-<
árásir og flúðu úr borginni sam-
dægurs. Þeir fóru fótgangandi
í stór hópum, því Þjóðverjar
tóku alla bíla og flutningatæki
hernámi. Tveir fólksflutninga-
bílar með þýska hermenn fóru
til Os samdægurs og tóku þeir
völdin þar.
★
Hemildarmaður Times fór frá
Bergen sjö klst. eftir að Bergen
var tekin. Kl. 5 að morgni
fimtudaginn 11. apríl sá hann
tvo vjelbáta yst í Aadlandsfirði.
Bátar þessir höfðu tekið 40—50
þýska hermenn frá Samnanger-
firði, og voru þeir settir á land
hjer og þar í smáhópum í Aad-
landsfirði. Þann sama morgun
stöðvuðu tveir Þjóðverjar þenna
Breta. Hann talar norsku og
gat vel látist vera Norðmað-
ur. Hann slettj þýskum orðum
inh t hjér og þar, til þess að
sýna að hann skildi þýsku. —
Hermenn þessir gerðu gys að
því, hve Norðmenn væru ein-
faldir í hernaði sínum. Þeir
sögðu honum að þeir hefðu ver-
ið fjórar vikur úti á skipi á
Bergenshöfn áður en leikurinn
byrjaði. Herflutningaskipin er 1
höfninni biðu voru alls þrjú.
Var eitt þeirra málað með
sænskum merkjum en tvö með
finskum.
Seinna komst heimildarmaður
blaðsins til Harðangursfjarðar,
þá höfðu Þjóðverjar náð þeim
firði á sitt vald. Kaupstaðinn,
þann eina sem þar er, höfðu 25
Þjóðverjar hertekið. En Bretinn
slapp þar yfir fjöllin norður á
bóginn og úr landi.
„Frjáls ^rslun' ‘, apríl-heftið,
er nýlega komin út. Á forsíðu er
teikning af Norðurlandaskipunum
á ytri höfninni, eftir Halldór Pjet-
ursson. Efni er þetta: „Baráttan
heldur áfrarn11, „Verslunin í Eyj-
um um aldamótin“, eftir Gísla J.
Jolinsen, „í stríðslandi“. Nokkrar
Ijósmyndir af gömlum kaupmönn-
um. „Stríðsbúskapur“, eftir Birgi
Kjaran. „Verðtollur og farm-
gjaldahækkun“, eftir Guttorm Er-
lendsson. „Launamál verslunar-
manna“ og ýmsar smágreinar.