Morgunblaðið - 11.07.1940, Blaðsíða 5

Fimtiidaginn 11. júlí 1940.
S >
Útgef.: H;f. Árvakur, Reykjavfk.
Ritstjórar: J6n Kjartansson og Valtýr Stefánsson (flbyrgtSarmaCur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreibsla: Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Askriftargjald: kr. 3,60 innanlands,' kr. 4,00 utanlands.
í lausasölu: 20 aura eintakiQ ■— 26 aura meC Lesbök.
SMJÖRSALA OG MJÓLKURVERÐ
"j-'J rásögn, sem birtist lijer í
blaðinu fyrir nokkrum
ídögum um smjörsamlag Dala-
ananna hefir vakið eftirtekt.
í*ar var skýrt frá litlum fje-
lagsskap er starfað hefir þar
vestra síðastliðið ár. Fjelags-
skapur þessi hefir lítið látið yfir
sjer, enda ekki stórváxinn, En
fregnin um hann á erindi til
:margra.
Bændur í sunnanverðri Dala-
sýslu hafa komist í vandræði
vegna mæðiveikinnar. Þess
vegna tóku þeir það ráð, að
ioma upp hjá sjer smjörsam-!
iagi, til þess að gera smjörið að
öruggri markaðsvöru. Smjörið
.gera þeir :á heimilunum. En síð-
an er það fært saman á einn
stað, í Búðardal, metið, sjeð um
að ekki sje tekið nema gott
smjör, og alt síðan hnoðað upp
og sett í söluumbúðir. Tilkostn-
aðurinn við þessa verkun utan
jheimilanna er alveg hverfandi.
Og flutningskostpaður sömu-
leiðis. En með því verðlagi,
sem verið hefir á smjörinu
hafa bændur fengið upp úr því
16 aura fyrir mjólkurpottinn og
eiga svo undanrenninguna
heima hjá sjer.
★
Hj er er um að ræða sveit,
sem liggur svo langt frá mjólk-
urmarkaði kaupstaða, að hún
nær þangað alls ekki. Og það
hefir verið talinn galli. Bændur
hafa viljað ná í mjólkurmarkað-
ina, allir sem það hafa getað.
En verðið sem þeir á undanförn-
um árum hafa fengið, hefir ver-
ið kringum 20 aura á lítrann,
21—22 aura fá framleiðendur
víst í sinn vasa hjer sunnanlands
um þessar mundir. Ef Dalamenn
geta reiknað sjer undanrennu->
lítrann á 5—6 aura heima hjá
sjer, þá sitja þeir að sama
mjólkurmarkaði og sunnlenskir
bændur, og eru lausir við um-
stang mjólkurflutninganna. —
Skyldu ekki fleiri en Dalamenn
geta hugsað sjer að koma smjör-
verkun isinni í þetta lag, svo
þeim sje trygðir 16 aurar fyrir
rjómann í mjólkurlítranum ?
★
Það er alveg óhætt að auka
smjörframleiðsluna í landinu.
:Smjörmarkaðurinn er ekki
þröngur. Með lögum hefir verið
ákveðið að rýmkva hann, með
því að fyrirskipa smjörblöndun
í smjörlíki. En þeim lögum hef->
ir ekki verið hægt aðframfylgja
því smjör til þeirrar íblöndunar
hefir ekki verið til í landinu.
A sama tíma stynja mjólkur-
framleiðendur og sligast undan
offlutningi mjólkur til mjólk-
urbúanna. Mjólkurverðið er
hækkað hvað eftir annað, þó
bændur fái Htið sem ekkert af
þeirri verðhækkun. Stórfje fer í
flutning á mjólk langar leiðir,
: sem svo er óseljanleg þegar liún
«er komin á vinslustaðinn.
Mjólkurframleiðendur verða að
súpa seyðið af því, að mjólkur-
búin hafi þanið sig út yfir að
safna mjölk af alt of stórum
svæðum. En bændur, sem eru þó
enn lengra frá markaðsstöðvun-
um geta, eins og Dalamenn,
fengið sama upp úr mjólk sinni
og þeir, sem þátttakendur eru í
mjólkurflutningakapphlaupinu
til mjólkurbúanna,
, Það þarf ekki mikið verks-
vit til að sjá, að hjer er
eitthvað bogið við skipulagið. Á
undanförnum árum hefir sem
kunnugt er, mikið af mjólkur-
flóðinu til mjólkurbúanna farið
í lítt seljanlega osta. Á sama
tíma, sem smjörekla er tilfinn-
anleg í landinu, og ekki hægt
t. d. að blanda smjöri í smjör-
líki, eins og fyrirmæli standa til
í lögum.
Bændur, ærið langt frá mjólk
urbúunum hafa verið gintir til
þess að; leggja í þann kostnað
og fyrirhöfn, sem samfara er
löngum mjólkurflutningum, þó
hægt sje að sýna og sanna, að
þeim væri hentugra og þjóðfje-
laginu hagkvæmara, að þeir
tækju upp smjörgerð og notuðu
undanrennuna á heimilunum.
■¥■
Þegar sá dagur rennur, að
mjólkurframleiðsla og mjólkur-
afurðasala bænda verður mið-
uð við hagsmuni bændanna
sjálfra og þjóðarheildarinnar,
þá verður mörgu breytt í því
skipulagi eða skipulagsóskapnn
aði, sem ríkt hefir undanfarin
ár í þessum málum.
Hið litla smjörsamlag þeirra
Dalamanna, sem færir bændum
þar svipað verð fyrir mjólk
þeirra og bændur fá frá mjólk-
ursamsölunni, kann að geta
opnað augu ýmsra manna fyrir
því, að gagngerð endurskoðun
er nauðsynleg á mjólkurmálun-
um — og það er ekki nema til
ils eins að hún dragist.
Dýpkun Raufar-
hafnar erfifi
Qraftrarvjel Reykjavíkur-
hafnar var flutt til Rauf-
arhafnar í vor og er síðan unn-
ið að því, að dýpka höfnina
þar, svo stórir togarar geti lagst
þar við bryggju til afgreiðslu.
En verk þetta hefir reynst
torveldara en við var búist.
Laust sandlag er í botni hafnar-
innar, en það er þunt. Þar fyr-
ir neðan tekur við þjett leirlag
með möl í, líklega jökulruðning-
ur. Gengur mjög erfiðlega að
vinna með vjelinni á því lagi, en
til þess að stærstu veiðiskip geti
lagst þar upp að, þarf að grafa
1/2«—1 meter niður í þetta lag.
Er búist við að grafvjelin
verði þarna langt fram eftir
sumri.
Wendell Willkie
forsetaefni repú-
blikana í Banda-
ríkjunum
Willkie flytur ræðu í útvar.
"Ejl orsetakosningar standa
nú fyrir dyrum í Banda-
ríkjum Norður-Ameríku í
íhaust. Stóru flokkarnir, sem
þar hafa jafnan teflt um
völdin, repúblikanar annars
vegar og demókratar hins
vegar, eru nú í óða önn að
búa si£ undir þennan mikla
viðburð. Or þá er eitt mesta
vandamálið, hverjir í kjöri
eigi að verða. Demókratar
hafa ekki enn, svo að frjettst
hafi, gengið frá þessu, oe: er
vandamálið bar sjerstaklega
bað, hvort Rossevelt forseti
eÍRÍ að vera í kjöri í bríðja
sinn.
Repúblikanar hafa aftnr á móti
þegar gengið frá ákvörðun for-
setaefnis síns, og kom valið ýmsum
á óvart, því að Wendell Willkie,
er fyrir valinu varð, hefir í raun
og veru ekki verið flokksmaður
þeirra. Hann hefir stundum verið
talinn demókrat og stundum utan
flokka og yfirleitt vill hann ekki
láta bendla sig við flokka. Hann
er kaupsýslumaður og eðlisfar
hans er þannig, að hann vill ekki
láta binda sig af neinu, hvorki
flokkum, stefnum, siðum nje
venjum. Hann er ótemja hin
mesta. ■
Hjer fer á eftir aðalefni úr
grein, sem Gordon Hamilton rit-
ar um Wendell Willkie í tímarit-
ið Current History, nokkru áður
en útnefning forsetaefnis repúblik-
ana fór fram. Er fróðlegt að
heyra, hver sá er, sem ef til vill
verður einn af voldugustu mönn-
um heimsins á þeim dæmalausu
bvltingatímum, sem nú eru fram-
undan.
★
Alfred E. Smith, sá er kept hef-
ir um forsetatign í Bandaríkjun-
um, sagði fyrir nokkrumi vikum',
að nú væri að því komið að
Bandaríkin hölluðust að kaup-
sýslumanni í forsetastólinn. „Ef
þið viljið fá góðan, úrræðamik-
inn og stálduglegan kaupsýslu-
mann til þess að koma ríkinu úr
skattaflækjunni og fjármálaöng-
þveitinu“, sagði hann, „þá er það
Wendell Wilkie, sem koma á.
Mjer hefir skilist, að hann væri
demókrat, en er þó ekki viss um
það“.
Alfred Smith liafði ekki skilist
þetta rjett, að Willkie væri
demókrat, og yfirleitt er það mis-
skilningur hjá öllum þeim blaða-
mönnum og stjórnmálaleiðtogum,
sem hafa kallað hann „óháðan
demókrat“. Wendell Willkie, eini
kaupsýslumaðurinn í hóp þeirra,
sem nú ern nefndir sem forseta-
efni, var að vísu oftast demókrat.
En fyrir nokkrumi dögum sagði
hann við mig: „Jeg veit ekki bet-
ur en að jeg skráður í repviblik-
anaflokkinn“.
En sjálfur vill liann ekkert
merkispjald láta festa á sig.
„Hvers vegna ætti jeg að gera
það, þegar ekkert af spjöldunum
er eins Og jeg vil hafa það?
Stjórnmálaskoðun mín er hvorki
með repúblikönum nje „nýjn að-
ferðinni“, eins og foringjarnir
hafa sett þetta fram. Lygari vil
jeg ekki vera“.
í fljótu bragði virðist þetta
„stefnuleysi“ ekki vera sjerlega
byrvænlegt fyrir væntanlegt for-
setaefni. Það er líkast eins og
þegar maðurinn kvaðst velja ír-
land sem stiklustein á leiðinni frá
New York til Los Angeles. En
Willkie er maður einstaklings-
framtaksins og lætur sig þetta
engu skifta. Og hann brýtur líka
gamlar reglur með því að sleppa
öllum ólíkindalátum þegar talað
er um hann sem forsetaefni. Fyrir
nokkru var sterklega mælt með
þonum sem forsetaefni, og þá
svaraði hann: „Ef stjórnin held-
ur áfram að sölsa undir sig fyrir-
tækið, sem jeg veiti forstöðu, verð
jeg víst að litast um efitir nýrri
atvinnu og þetta er besta tilboð-
ið, sem jeg hefi enn fengið“.
Fjelagið haus, „C. & S.“ borg-
ar honumi 75000 dollara í laun.
Það er sama eins og- forseti Banda-
ríkjanna fær. Þetta er ekki talið
hátt þegar litið er á, hvílíkt risa-
fyrirtæki ,,Q. & S.“ er, og þriðj-
ung þess verður hann nú að borga
í skatt. Honum var nýlega boðið
að verða forseti fjelagsstjórnar-
innar, en hann hafnaði því. „Það
er altof hátíðlegt“, sagði hann.
„Jeg yrði að fara að temja nijer
virðulega framkomu !“
„Það á vel við mig“, sagði hann
einu sinni, „að í minni stöðu vei'ð
jeg að koma fram eins og bóndi í
Indiana“. Hann skeytir ekki um
klæðnað sinn, ber ekki auðlegðina,
utan á sjer, nennir varla að greiða
hárlubbann frá enninu. Hann vill
ekki sjá „stífan flibba“, gengur
í ópressuðum buxumi og fær sjer
ekki ný föt fyr en hin eru orðin
snjáð.
Þegar hann situr leggur hann
lappirnar yfir stólbríkina eins og
strákur. Þegar hann stendur
(hann er sex fet og einn þuml.
ensk og 210 pund á þyngd) hirð-
ir hann ekki að standa beinn.
Hann er á sífeldu rápi um skrif-
stofuna og lætur skoðanir og skip-
anir dynja með miðríkjahreim og
bylmings rödd. Ilann er æfinlega
til í stælur, því betra, sem þær eru
heitari. Þegar hann reykir, fjúka
eldspýtur og aska um gólfábreið-
una.
Á skrifborði hans er sífeld kös
og fætur lians ofan á henni þeg-
ar liann situr í skrifborðsstóln-
um. Hann les mikið. Ein af' þeim
bókum, sem hann telur bestar, er
bók um Melbourne á yngri árum
eftir Lord David Cecil. Um hana
segir hann: „Það er hressandi að
lesa bók, þar sem höfundurinn
lætur öll alheimsvandamál eiga
sig’, hámar ekki í sig neinn fræg-
an mann og berst ekki fyrir
jieinni sósíalri stefnu, heldur1 snýr
sjer að því einu að gera síðustu
stjórnarár Whigganna ljós fyrir
lesandanum með fallegum, ljósum
stíl og lærdómi, sem er öruggur,
en tranar sjer livergi fram“.
Willkie er töluvert lærður mað-
ur sjálfur, sjerstaklega um hag-
sögu Miðríkjanna fyrir borgara-
styrjöldina. Hefir verið farið
fram á það við hann að skrifa
bók um pólitískar skoðanir, en
hann svaraði, að ef hann skrifaði,
myndi það verða bók urn gömlu
Suðurríkin.
„Dálítil bókalmiga“, það er
lýsing' hans á íbúð sinni á Fifht
Avenue í New York. Það er sjö
herbergja íbúð, alveg skrautlaus.
Þegar hann fer í skrifstofuna
ferðast hann ýmist með neðan-
jarðarlest eða í leigubíl. Sjálfur
hefir hann aldrei átt bifreið, en
hann hefir keypt þó nokkrar bif-
reiðir og gefið öðrum. Ilann seg-
ir, að General Motors sje stærsti
viðSkiftavinur C. & S. fjelagsins
með raforku. „Jeg þori ekki að
aka bíl“, segir hann, „jeg er svo
oft annars hugar. Jeg mvndi fyr
en varir aka á símastaur“.
Ilann les, veiðir og spilar dálít-
FRAJBH. Á SJÖTTP SÍ&O.