Morgunblaðið - 16.07.1940, Side 4

4
Loftvarnamál
I.
ann tíma, sem skrifstofa
loftvarnanefndar hefir
starfað, hefir henni borist
mikill fjöldi beiðna um að-
stoð off ráð 0£ fyrirspurnir
um hitt og j)etta, er að loft-
vörnum lýtur. Eftir föngum
hefir skrifstofan leitast við
að leysa vandræði manna og
svara f.yrirspurnum þeirra.
í leiðbeiningum þeim, sem loft-
varnanefnd gaf út og bornar bafa
yerið í öll hús hjer í bænum, er
einnig vikið að flestu, sem máli
skiftir um loftvarnir. En þar eð
margir hafa óskað eftir fyllri
skýringum á ýmsu og ítarlegri
svörum en þar var hægt að veita,
mun jeg í nokknxm blaðagreinum
leitast við að skýra þessi mál
|betur.
Greinargerð þessi mun birtast í
smáköflum, fyrst um sinn annan
og þriðja hvern dag, eftir atvik-
um.
En áður en lengra er haldið, vil
jeg taka þetta fram:
1. Sjálfur hefi jeg aldrei lent í
Joftárás og get því ekki af eigin
reynslu borið um eðli þeirra og
ógnir. En vegna starfa minna við
loftvarnirnar hjer hefi jeg leitast
við að kynna mjer mál þessi sem
best, sumpart með lestri erlendra
ritgei-ða mn loftárásir og loftvarn
ir og sumpart. með viðræðum við
erlenda og innlenda menn, sem
þekkja loftárásir af eigin reynslu.
Þá hefi jeg og haft aðstöðu til að
ræða þessi mál við þá foringja
breska setuliðsins, sem um þau
fjalla fyrir þess hönd.
Mun jeg í þessari gi’einargerð
minni styðjast við þessar heim-
ildir, að því leyti sem þær geta
átt við um ísl. staðhætti.
2. Kaflar þessir, sem skrifaðir
eru vegna þeirrar nauðsynjar, sem
jeg tel á því, að almenningur geri
sjer sem Ijósasta grein fyrir hætt
um þeim og böli, sem að jafnaði
fy] gja loftárásum, og einnig þeim
vörnuni, sem ætla má, að unt yrði
að koma við gegn þeirn, eru í einu
og öllu birtir á mína ábyrgð, en
livorki í nafni einstakra manna í
loftvarnanefnd nje nefndarinnar
í heild. —
Mjer er Ijóst, að það er illa
þokkað verk og vanþakklátt að
anyrltva nú hug manna með tali
nm hættur og ógnir, þegar sum-
arið loks er komið í allri dýrð
sinni og sólin skín hvei’n dag í
heiði.
En rjettlæting mín og huggun
•er sxi, að sá valdi þó eigi, sem
varar. —
ooooo< Eftir xxxxoo
Lúðvíg Guðmundsson
ii.
Hvaða líkur eru til þess, að til
loftárása kxxnni að koma hjer?
Þetta er ein þeirra spurninga,
sem menn oftast velta fyrir sjer
þessar síðustu vikur.
Jeg- ætla mjer engan veginn þá
dul, að fá svarað þessari spurn-
ingxi til neinnar hlítar.
Gæti jeg að mestu látið mjer
nægja að vísa til eftix-farandi um-
mæla loftvarnanefndarinnar (sbr.
iáðurnefndar leiðbeiningar, bls. 6) :
„Enda þótt nefndin telji lík-
urnar fyrir því, að loftárás verði
gerð á Reykjavík eða aðra bæi
hjerlendis, vera mjög litlax (letur-
br. mín. L. G.), þá treystir enginn
nefndarmanna sjer til að rökstyðja
þá skoðun, að líkurnar sjeu eng-
ar“.
— Ilier skal eigi gerð tilraun
til þess að rneta þau herfræðilegu
rök, er breska setuliðið hefir fyr-
ir vígbxínaði sínum hjer á landi.
Hinsvegar skal bent á þá stað-
■reynd, að setuliðið hefir búið um
sig til hexuxaðarlegra loftvarna í
Reykjavík og fleiri bæjum hjer-
lendis.
— Hjer skal eigi heldur farið
út í neitt mat á ástæðum eða her-
fi’æðilegxim rökum, er gæti valdið
því, að hinn ófriðaraðilinn freist-
aði þess að gera loftárás á Reykja-
vík eða aðra ísl. bæi. Bent skal
þó á það, að frá tækninnar hálfu
mun erlendum hernaðarflugvjel-
um vera kleift að fljúga hingað
og til b'aka til bækistöðva sinna,
án þess að lenda hjer, eða taka
lijer bensín eða olíu. —
Enda þótx, aliif Islendingar voni
fastlega, að eigi komi hjer til
neinixa víga, hvorki á landi, sjó
iije í lofti, þá væri það óviturlegt
að loka augunum fyrir áðurnefnd-
um staðreyndum.
En með staðreyndir þessar fyr-
ir opnum augum væri það ábyrgð-
arleysi að láta skeika að sköpuðu
og gera alls ekkert til þess að
draga úr eða forðast tjón á líf’i,
linxum og eignum landsbúa, ef svo
skyldi þó fara, — þrátt fyrir alt,
— að til hernaðarlegra átaka, t.
d. loftárása, kynni að koma hjer.
Að öllu þessu athuguðu er það
því gott og sjálfsagt, eða a. m. k.
alveg meinlaust, að vona hið
besta, en viturlegast er þó að búa
sig jafnframt undir að mæta hinu
versta. 12. júlí 1940.
Lúðvíg Guðmundsson.
B.S.Í.
Símar 1540, þrjár línur.
Góðir bílar. ,----- Fljót afgreiðsla.
Sferleyfisleiðin
fleykjavík - Keflavík - Garður -Sandgerði
Tvær ferðir á dag alla daga.
ÞJÓÐFRÆGAR BIFREIÐAR.
Steindór, sími 1580.
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudaginn 16. júlí 1940.
Minning Þorsteins Jóns-
sonar járnsmiðs
Pann 7. þ. m. andaðist að
heimili sínu, Vesturgötu
33, hjer í bæ, Þorsteinn Jóns-
son, járnsmiður, og skorti hann
aðeins 2 daga til að verða 76
ára. Hann var fæddur að Litla-
Séli hjer í bæ, þ. 9. júlí 1864.
Ungur misti hann föður sinn
og ólst upp hjá móður sinni
hjer í bænum og á Seltjarnar-
nesi. Naut hann hins mesta
ástríkis og umhyggju hennar á
bernskuárunum.
Snemma fór Þorsteinn heit.
að vinna fyrir sjer og lærði
hann járnsmíði, um tvítugt, hjá
Gísla Finnssyni, járnsmið, hjer
í Reykjavík. Stofnsetti hann
svo sjálfur járnsmíðaverkstæði
25 ára að aldri, og rak það
samfleytt í alt að því hálfa(
öld, hjer í bænum. Fór saman
hjá honum mikill hagleikur,
vandvirkni og dugnaður við iðn
sína. Margir ungir menn námu
járnsmíði hjá honum og munu
þeir nú dreifðir víða um landið,
og margir sjálfstæðir atvinnu-
rekendur.
Snemma kom í Ijós að Þor-
steinn heit. hafði mjög næmar
gáfur á músik og söng, og ung-
ur stjórnaði hann söngflokk á
Seltjarnarnesi. Var hann sjálf-
ur ágætur söngmaður og Ij.ek á
fiðlu og orgel. Mun nú marg-
ur, sem þekti Þorstein heit.,
minnast hans þróttmikla og
fagra söngs, og þess, hve ágæt-
ur söngstjóri hann var. Það var
mál dómbærra manna, að ef
Þorsteinn heit. hefði notið nauð
synlegrar kenslu í músik og
söng, á sínum yngri árum,
hefði hann áreiðanlega orðið
afburða maður á því sviði.
Framtak Þorsteins sál. og ein
lægur áhugi fyrir velferð þjóð-
arinnar, kom fram á mörgum
sviðum. Hann var einn af
styrktarmönnum togaraútvegs-
ins og beið þar tap, eins og
fleiri. Hann gat ekki hugsað
til annars en að greiða hvern
eyrir af því tapi, enda var hann
að eðlisfari einstaklega vandað
ur og ár.eiðanlegur, og mátti
ekki vamm sitt vita í neinu.
Var hann að þessu leyti, sem
öðru, sönn fyrirmynd.
Þorsteinn heit. var kempu-
legur á velli, hár og herðabreið
ur, fríður og sviphreinn. Var
framkoma hans á þann veg, að
hún vakti traust og virðingu
þeirra, sem kyntust honum.
Þorsteinn heit. var giftur
Guðrúnu Bjarnadóttur, er var
hin mesta ágætiskona. Var
þungur harmur kveðinn að hon
um við lát hennar, fyrir tæpu
ári síðan.
Mikið áfall og sár söknuður
var þeim hjónum að missa
Bjarna son sinn, forstjóra yjel-
smiðjunnar ,,Héðinn“„ hjer í
blóma lífs síns, árið 1938.
Börn Þorsteins heit., sem á
lífi eru, eru þessi: Sigríður,
saumakona, Svafa, gift Ársæli
Árnasyni, Margrjet, gift Frið-
riki Magnússyni, Ásgeir, verk-
fræðingur, giftur Elínu Haf-
stein, Hlín, gift Gísla Jónssyni
og Þorsteinn, giftur Vilborgu
Sigurðardóttur.
Við andlát Þorsteins Jónsson-
Þorsteinn Jónsson.
ar hefir Reykjavík mist einn af
sínum merkismönnum, en minn
ingin um orðstýr hans mun lifa.
Fr.
Þorsteinn Jónsson jái’nsmiður
á Vesturgötu 33 verður
jarðsungiixn í dag.
Jeg kyntist honúrn ekki fyrri en
hinn langi vinnudagur hans var
að kvöldi kominn. Af viðmóti hans
var fljótt hægt að læra livaða
mann hann hafði að geyma. Hann
lxafði þá stundað jánxsmíði í hálfa
öld. Þreklegur vöxtur hans, breið-
ar herðar og hressileg handtök
bárxx vott um óvenjxxlega karl-
mennsku hans og þol við hin erf-
iðu stöi’f. Eix maður hafði ekki
setið lengi í söinxx stofu og liann
fyrri en það kom í ljós, að þarna
var maður, sem. hafði ekki að öllu
Ieyti mótast af vinnu við afl og
steðja. I viðmóti hans var slík
mýkt, sem bar vitni um bans
innra líf. Það konx greinilegar
fram er lxann tók þátt í söng eða
hlýddi á hljóðfæraslátt.
Kornungur misti Þorsteinn föð-
ur sinn, en móðir hans bláfátæk ó1
hann upp og voru þau mæðgin um
tíma á hálfgerðum lirakningum.
En Þorsteinn var ekki fyrr kom-
inn til vits og ára en hann
tók að gefa sig við söng og hljóð-
færaslætti, eftir því senx þá voru
frekast föng á hjer í Reykjavík.
Um mentun á því sviði var ekki
að ræða. En hugnr hans var hinn
sami fyrir það. Ungur eignaðist
hann fiðlu, og æfði sig í fiðlu-
leik tilsagnarlaust að kalla. Svo
,.músikalskur“ var hann, að lxanu
náði það mikilli leikni á ]>að hljóð
færi, að hann Ijek opinherlega á
fiðlu sína fyrir bæjarbúa. Var það
fullkomin nýlunda hjer í þá daga.
Svo næmt söngeyra hafði hann, að
hann gat sungið eftir hvaða nót-
um senx voru, og skeikaði hvergi.
Hann og söngfjelagi hans og æsku
vinur Brynjólfur Þorláksson voru
lengi í karlakór Guðmundar Ein-
arssonar í Nesi. Er Guðmnndur
hætti að stjórna þeim söngflokk,
tók Þorsteinn við stjói’ninni, þó
ungur væri.
Á æskuárum Þorsteins lá við,
að það væri trú manna hjer í
Reykjavík ,að járnsmíði ætti sam-
leið með söng og hljóðfæraslætti.
Studdist sú skoðun við það, -að
sönglíf bæjarins fjekk mestan
stuðning frá þeirri stjett manna.
Meðal heirra var Gísli járnsmiðnr
Finnsson.
Þorsteinn, hinn draumlyndi söng
hneigði piltur, sem hann var, fór
í smíðanám til Gísla. Um framhald
á braut hljómlistar var ekki að
ræða-, engin kensla fáanleg hjer
og engin efni til utanfarar, þó öll
um kunnugu'mi bæri saman um
ótvíræða hæfileika hans. En kunn-
ingjar Þorsteins hneigðust að
þeirri skoðun, að honum myndi
erfitt, að helga sig óskiftan störf-
um smiðjunnar.
25 ára ganxall hefir hann lokið
smíðanámi. Og þá verða kapitula-
skifti í æfi hans. Hann stofnar
sjálfstæðan atvinnurekstur og gift-
ist afbui’ða myndarle^ri koinii,
Guðrúnu Bjarnadóttur. Iljónaband
þeirra varð honum sífeld blessnn.
Þau eignast heimili, sem verðnr
fyrirmynd fyrir atorku og hag-
sýni konunnar. Efnin eru lítil
lengi vel, en hörnin verða 7. Þetta
er á skxxtuöldinni. Þorsteinn verð-
nr öndvegissmiður í viðgerðum
þessara skipa. Hann vinnur oft í
smiðju sinni dag og nótt. Hann
tekur marga smíðanema. Heimilið
á Vesturgtöu 33 verður heimili
margra þeirra. Á sumrin fer hús-
móðirin með barnahópinn í sveit
til heyskapar. Hagur þeirra hjóna
blómgast. En altaf ber þó meira á
því, að ást sxx og umhyggja, sem
hæði lögðu x bxxið í uppliafi, ber
ennþá ríkulegri ávexti í ríkri heim.
ilisánægju innan um börnin,
kunningjana, samstarfsmennina.
Smiðurinn, sem vann - baki
hrotnu gleymdi aldrei að leita á-
r.ægju í hugðarheimnm æskuár-
anna. Söngur og glaðvæi’ð var á
heimili hans þegar tími var til.
Og þá kom það fyrir, að vinir og
kunningjar sungu og spiluðu nokk
ur alþýðleg og Ijett lög, sem til-
tölulega fáir kunnu, en sem snertxi
sjerstaka strengi í brjósti hús-
bóndans. Það voru lögin, sem
hann sjálfur hafði orkt, en aldrei
hirti um að gefa xxt; smálög, sem
söngvinir lians höfðu á hraðbergi
og þótti vænt um. Þar geymdust í
hans eigin tónum draumar æsku-
áranna, draunxar, senx aldrei leiddu
til neinna sigra á listabrautinni,
en sem varðveittu listamannseðli
hans alt til elliára.
Þegar jeg kyntist Þorsteini fyr-
ir nokkrum árum, þá tók je<£
fyrst og frenxst eftir þessu í fari
hans: Hann var nxaður hrein-
lyndur, konx altaf til dyranna eins
og hann var klæddur ,glöggskygn
á praktiska liluti og varkár í öllu
tali úmi menn og málefni. En mest
har þó á þeinx einkennum góðvild-
ar og drenglyndis, sem gerðu hjart
og hlýtt um hann, hvar sem hann
fór og hvaða verk sem hann vann.
V. St.