Morgunblaðið - 29.10.1940, Qupperneq 5

'f»riðjudagur 29. okt. 1940
JHorjgtmMafcid
'Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýrv Stefánsson (ábyrgtSarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreitSsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,50 á mánuði
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
í lausasölu: 20 aura eintakið,
25 aura með Lesbók.
Fyrri grein
S
w
A fundunum
EFTIE að ungir Framsóknar-
menn höfðu fyrir skömmu
Jialdið allmarga iandsmálafundi
•víðsvegar hjer austur í sveitum,
íann Tíminn ástæðu til að geta
þess alveg sjerstaklega, að ekki
mætti skoða þessa fundi þannig,
að með þeim væri verið að spilla
stjórnarsamvinnunni.
Astæðan til þess, að Tíminn fór
að taka þetta fram, var sii, að
hinir ungu og áhugasömu Fram-
sóknarmenn voru í allmiklum
vígamóð á fundunum, þar sem
þeir rjeðust harkalega á Sjálf-
i stæðisflokkinn og hlöð hans. Auð-
vitað var þar farið með sannleik-
ann að venjulegum hætti þeirra
Tímamanna. Gætnir bændur í
'Frám sókn ar'f 1 okk nu m áttu erfitt
með að skilja þessa framkomu
unglinganna og- fóru að hafa orð
á. þessu við ráðamenn flokksins.
Og þá verður það, að Tíminn er
látinn flytja þessa einkennilegu
skýringu á fundunum, að ekki sje
jneiningin með þeim, að spilla
samvinnu flökkanna.
Nokkru síðar fór forsætisráð-
lierrann að boða til flokksfunda
allvíða á Norður- og Vesturlandi.
Fregnirnar, sem hingað hafa
borist af þessum fundum, herma,
að gætnir Framsóknarmenn í
hjeruðunum hafi ©rðið all-nndr-
andi, er þeir líeyrðu túlkun ráð-
herrans á málunum. Ráðherrann
hafi meðal annars rætt um stór-
■gróða útgerðarinnar. En alt væri
þetta skattfrjálst og stæðu Sjálf-
stæðismenn fyrir þeirri óhæfu.
Líknr væru til þess, að næstu
'kosningar snerust um útgerðina
og yrði þá úr því skorið, hvort
ntgerðarmenn fengju áfram að
valsa með peningana eins og
hingað til. Þ'á hafði ráðherrann
•minst á afurðasölumálin og sagði
að blöð Sjálfstæðismanna hefðu
foarist mjög gegn því, að kjötið
yrði. hækkað og þannig sýnt hug
sinn tíl bæuda-!
Það er ofur skiíjanlegt, að
bændur eigi erfitt að átta sig á
þessum snöggu umskiftum. Flokks
foringjarnir og Tíminn hafa kepst
um að lofa samstarfið. En þegar
flokksföringjarnir koma til sam-
herjanna úti um landsbygðina,
sem sumir eru e. t, v. nokkuð
rauðir, verður alt annað uppi á
teningnum. Þá eru það þrengstu
: sjerhagsmúnir flokksins, sem sett-
ír eru ofar öllu.
Það má vel vera, að Framsókn-
armenn sjeu nú ráðnir í því, að
slíta stjórnarsamvinnunni strax á
næsta þingi og ganga síðan tii
kosnínga í von nm það, að þeir
geti að lokinni kosningn mvndað
-ntjórn með sósíalistum einum.
Þetta er þrá margra Framsóknar-
miimia. En það er ekki alveg víst,
; að þjóðin vilji þenna gang mál-
, anna.
Hvernig svikin komust
upp um Láru miöil
Úr skýrslu Sigurðar Magnússonar löggæslumanns
w vik Láru Ágústsdóttur
í miðilsstarfsemi henn-
ar hafa sem von er vakið
mikla athygli og fólki blöskr
ar að vonum hin dæmalausa
ósvífni svikamiðilsins.
Frásögnin af svikunnm, sem
birtist í sunnudagsblaði Morgun-
hlaðsins, bygðist nær eingöngu á
því, sem komið hefir fram í rjett-
arhöldunum og á játningum mið-
iisins sjálfs." En til þess að gefa
lesendum hlaðsins nokkra hug-
mynd um starfsaðferðir Láru
miðils hefir blaðið fengið leyfi til
að birta nokkurn útdrátt úr
skýrslu Sigurðar Magnúsfpnar,
• sem fylgdi kæru hans.
Það sem Sigurður segir frá er
mjög einkennandi fyrir svo fjölda
marga menn, sem sótt hafa fundi
hjá Láru. Munurinn er aðeins sá,
að Sigurði ofbýður svikin og á-
setur sjer að koma upp um Láru
og svik hennar.
Ifjer hefst útdráttur úr skýrslu
Sigurðar Magniissonar löggæslu-
manns:
Fundirnir vetur-
inn 1939—1940.
— 6. október 1939 dó kona mín,
Anna Guðmundsdóttir lijúkrunar-
kona. Einhverntíma í nóvember
mánuði fóru mjer að berast til
eyrna sögur um að hún gengi ljós-
um logum á fundum iijá Láru og
að þar kæmu skilaboð frá henni
til mín um að koma á fundina.
Þessar sögur voru sag’ðar mjer úr
ýmsum áttum. Svo hitti jeg að
máli fólk, sem sagðist hafa þekt
hana á fundnm hjá Láru — að
hún líkanmaðist greinilega. Til að
byrja með ljet jeg þetta eins og
vind um eyrun þjóta. Jeg liafði
heyrt að það væri „taktik“ Láru
að senda fólki slík skilaboð, er
ástvinir þess væru nýlátnir, svo
jeg kærði mig kollóttan og fór
hvergi. —
Síðar — eftir því sem jeg heyrði
þetta oftar — varð mjer ljóst, að
jeg varð að taka einhverja, ákvörð
un í málinu. —
Jeg hugsaði málið vandlega og
ályktaði á þessa leið:
★
1. Væri Lára svikamiðill var
með öllu ósæmilegt og svívirðilegt
hirðuleysi af mjer að levfa henni'
óátalið að nota nafn konu minn-
ar látinnar í blekkingarskyni, og
að það væri ódrengilegt af mjer
að láta hana nota minningu konu,
sem liafði verið fullviss um svik
hennar, til að blekkja með og
svíkja auðtrúa fólk.
Enda þótt jeg hefði verið alveg
sannfærður um að Lára væri svik-
ari var mjer ijóst, að gersamlega
tiigangslaust var að fara til henn-
ar og biðja hana að hætta öllum
leikaraskap með nafn konu minn-
ar. Jeg gerði ráð fyrir að Lára,
inyndi segja að alt sem fram færi
á fnndunmn gerðist án hennar vit-
undar, svo að hún fengi engu um
það ráðið, hvort þar yrði minst á |
konu mína eða ekki, þótt hún væri
öll af vilja gerð til ]iess að henn-
ar væri þar að engu getið. —
Mjer varð þegar ljóst, að ef Lára
I væri svikari, yrði jeg að saxrna á
hana svikin, ef jeg ætti að gera
mjer von um að hún hætti að
svívirða nafn konu minnar látánn-
ar með óviðurkvæmilegum leik-
araskap með minningu hennar,
sem. var mjer og vinum hennar
kær.
★
2. En ef Lára væri þrátt fyrir
alt ekki svikari — har mjer þá
ekki að fara til hennar? Einhver
myndi e. t. v. segja: „Nei, konan
þín var viss um að hún væri svik-
ari og þess vegna getur þú ekki
verið þektur fyrir að viðurkenna
að hún sje miðill, eftir að konan.
þín er látin“. — Þannig ályktaði
jeg ekki. Það var fyrst og fremst
alment sjeð altof barnalegt og
íhaldssamt og í öðru lagi ósam-
boðið minningunni um konu mína.
Anna Guðmnndsdóttir var ein ær-
legasta og fordómslausasta kona,
sem jeg hefi þekt. Ekkert var
henni ólíkara en að hafa rök skvn
seminnar að engu og ekkert var
ósamboðnara minningu liennar en
að þora ekki að viðurkenna stað-
reyndir, enda þótt þær væru ó-
þægilegar í bili og öndverðar því
sem áður var best vitað. — Ef
fyrirbrigðin gerðust í raun og
veru, hla.ut jeg þessvegna að við-
urkenna þau, hvað sem fortíðinni
leið -— en jeg varð að vera alveg
sannfærður um að þau væru sann-
leikanum samkvæm til þess að
mjer bæri að treysta þeim.
Að öllu þessu athuguðu ákvað
jeg að fara —- staðráðinn í að við-
urkenna það eitt, sem satt var og
rjett — staðráðinn í að gera alt
sem í mínu valdi stæði til að graf
ast fyrir eðli fyrirbrigðanna —
staðráðinn í að hafa drengskap
til að viðurkenna þau, ef jeg væri
sannfærður um að þau gerðust,
en að sjálfsögðu staðráðinn í að
fletta hlífðarlanst ofau af miðlin-
um, ef jeg gæti staðið hana að
svikum.
„Góður fundarmaður“.
Svo fór jeg á fund til Láru —
jeg held í fyrsta skifti 5. des-
ember 1939. Yeturinn 1939—1940
sótti jeg svo noltkra fundi. Hve
marga fundi jeg sótti man jeg
ekki. Jeg átti alioft tal við menu,
sem voru á fundum og fvigdist
þannig af afspurn og eigin reynd
sæmilega með því sem gerðist.
S.J. vor, er jeg gerði upp reikn-
ing vetrarins, var jeg eiginlega
engu nær. Jeg taldi mig stundum
hafa ástæðu til að gruna Láru um
svik. eu fjekk ]>ó aldrei tækifæri
til að staðreyna að mn svik væri
að ræða. Stundum gerðnst fyrir-
brigði, sem voru svo ólík því, sem
hægt er að fá venjulegar skýring-
ar á, að jeg talcli mig hafa ástæðn
tii að ætla, að engin hrögð væru
í tafli. — Jeg l.jet af ráðnum hug
Lára miðill með „útfrymi“ (gaze-
slæðuna) út úr munninum.
ekkert, bera á grun míniim um
svik, hvorki við miðilinn, nje
fundarmenn, til» að vekja ekki
grunsemdir um að jeg væri kom-
inn á fundina í miskunnarlausri
leit að því einu, sem satt var og
rjett, því jeg gerði ráð fvrir að
allar getgátur í þá átt myndu
valda því, að miðillinn fullyrti að
jeg „skemdi fundinn með illnm
hug“. Jeg var því talinn „góður
fundarmaður“ og átti auðvelt með
að fá aðgang, jafpvel að fundura
með einvalaliði Láru.
Nokkru eftir að frú Lára kom
til bæjarins utan af landi í sum-
ar hófust fundir hjá henni að
nýjú. Jeg frjetti um þetta og fór
sliömmu síðar á fyrsta fund minn
hjá Láru þetta haust. Jeg man
ekki nákvæmlega hve marga fundi
jeg sótti, en mig minnir að * jeg
hafi verið á þrem fundum. Því
lengur sem jeg sat á fundi, þess
rökstuddari urðu efasemdir mínar
um sakleysi miðilsins. Jeg sann-
færðist. með öðrum orðum um, að
undantekningariítið gat þetta alt
verið blekking af hálfu miðilsins.
Raddirnar hlutu að vísu að
vera meistaralega gerðar, en þær
voru svo fáar, að góðir hæfileik-
ar með áralangri þjálfun gátu
framleitt þær. Svipbreytingar
miðilsins hlutú líka að vera
blekkingar, enda ]:>ótt þær væru
mjög breytilegar. Líkamningarnir
þóttu mjer stóryægilegasta sönn-
unin fyrir sakleysi miðilsins —
og þó — á sumum funditnum voru
líkamningafyrirhrigðin ekki stór-
feldari en svo, að duglegur svik-
ari gat búið þau til með hvítum
slæðum, eða einhverju öðru efni.
„Marrið í stólnum“.
Myrkrið var skjól svikarans og
krafan mn að líkamningarnir
væru ekki sneítir sltjöldur hans.
Jeg veitti því athygli, að jafn-
an, er andlit líkamninganna voru
búin að vera litla stund í ná-
inunda við ljósið, iieyrðist marr
í stólnum, sem miðillinn átti að
sitja í og hurfu líkamningarnir
þá inn í myrkrið. Skýring var
gefin á þessu sú, að miðillinn
kipti í útfrymistaugina, sem lægi
frá honum til líkamninganna ag
væri það vegna þess, hve sam-
bandið væri „óstöðugt". Þessa
kippi miðilsins þoldu líkamning-
arnir ekki og hurfu því sjónum
okkar. Mjer fanst eðlilegasta
skýringin á þessu oft vera sú, a5
miðillinn stæði á öðrum fæti í
myrkrinu fyrir framan stólinu,
teygði höfuðið að skímunni og
sparkaði með hinum fætinnm í
hægindastólinn.
Enda þótt myrkrið væri miðl-
inum til hlífðar var ómögulegt að
miðillinn gæti leikið listir sínar,
án þess að hafa einhver hjálpar-
tæki, slæður, e. t. v. grímur eða
einhverskonar ljósleitt efni, sem
miðillinn gæti kastað yfir sig.
Jeg hafði fundið snertingu af
„útfryminu“ við andlit mitt og
hendur. Þar var um greinilega
„materialisation“ að ræða. Efnið
var mjúkt, mýkra en Ijereft, en
grófara en silki. Við Ijósið urðu
slæðurnar, sem huldu líkamning-
ana, að mestu eklti greindar með
neinni nákvæmni. Ef um svik var
að ræða, hlaut að vakna spurn-
ingin um, hvar miðillinn geymdi
þessar slæður fyrir og eftir fnnd-
inn.
Jeg hafði aldrei á þeim fund-
um sem jeg sat vitað til þess að
miðillinn væri rannsakaður fyrir
eða eftir fund. Möguleikarnir á,
því, að miðillinn geymdi slæður á
sjer, voru því fyrir hendi. Jeg
hafði stundum fyrir fund athug-
að stól miðilsins og ekkert fund-
ið þar athugavert. Það var líka
mögulegt að slæðurnar væru
geymdar í skápnum eða einhvers-
staðar í námunda við hann, þar
sem miðillinn gat náð í þær. —
Nú mætti spyrja: Hversvegna
tókstu ekki í slæðurnar á líkamn-
ingunum til að fullvissa þig?
í fyrsta lagi vegna þess, að ef
svo ólíklega skyldi vera, að ekki
væri um svik að ræða, þá hraut
jeg á þann hátt varúðarreglur,
sem mjer hefir skilist að allir
spiritistar teldu miklu máli skifta
að væru haldnar. Ef jeg gerði
tilraun til að halda slæðunum
föstum og tilraunin mistækist,
mátti jeg ganga út frá því sem
gefnu, að miðillinn æpti og vein-
aði, flýtti sjer að troða slæðun-
um inn á sig eða fela þær, fund-
urinn leystist upp, áður en jeg
gæti kveikt og afleiðingin yrði
engin önnur en sú, að mjer yrði
að sjálfsögðu bannaður aðgangur
að fundunum framvegis og jeg
yrði stimplaður þorpari í augum
spiritista.
Jafnvel þótt jeg að loknum
FRAMH. Á SJÖUNDU SÍÐU.