Morgunblaðið - 23.04.1941, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 23. aprfl 1941,
B
UM SAMGONGUMÁL
Norður-ísfiröinga
Eftir Sigurð Bjarnason frá Vigur
JHorjgnmMa&td
Útgot.: H.f. Arvaknr, R«yk3»Tlk.
Rltktjörar:
Jön KJartannon,
Valtýr Stefámson (ibyr*Oarm.).
Anglýsingar: Árnl Óla.
Rltstjörn, auglýslngar oc afmlQala:
Austurstrœtl 8. — Slatl 1(00.
Áakriftargjald: kr. 8,60 & atinnDl
innanlands, kr. 4,00 ntanlanda.
lausasölu: 20 aura elntaklB,
26 aura meO Leabök.
Veturinn Kveöur
VETURINN kveður í dag. —
Hann hefir verið einstak-
3ega mildur. Víða í sveitum
landsins hefir veðráttan verið
Jannig, að varla getur talist að
snjó hafi þar fest. Frost voru
að vísu nokkur, en veðurstillan
svo mikil, að þess gætti ekki. —
Það hefir verið mikið happ fyr-
ir sveitirnar að fá þenna milda
vetur, ekki síst fyrir þau hjeruð,
«er harðast urðu úti eftir hið
aníkla rigningasumar í fyrra.
Hey voru mjög slæm hjá mörg-
um bóndanum og fóðurbætir af
skornum skamti. Er því ekki að
vita hvernig farið hefði, ef vet-
urinn hefði orðið harður.
En veturinn, sem kveður í
dag, skilur einnig eftir daprar
iminningar í hugum manna —
daprari en nokkur annar, sem
við munum eftir. Slysfarirnar á
sjónum hafa orðið meiri á þess-
um vetri, en nokkrum öðrum.
Og þær hafa margar orðið með
öðrum hætti, en við höfum átt
að venjast. Hingað til höfum við
haft mikil kynni af þeim slys-
förum á sjónum, sem orðið hafa
í baráttunni við hin óblíðu nátt-
úruöfl. Þar hefir oft verið kraf-
ist stórra fórna af okkar dug-
miklu sjómannastjett.En á þess-
um vetri hefir það bæst við, að
sjómenn okkar hafa verið vegn-
ir með vopnum. Skifta þeir tug-
um, sjómennirnir, sem látið
hafa lítið á þann hátt.
Við eigum til í fórum okkar
margar skráðar ságnir um
hetjudáð íslenskra sjómanna,
sem látið hafa lífið í baráttunni
við hin óblíðu náttúruöfl. Saga
Mnna, sem fallið hafa fyrir
vopnum, hefir ekki verið skráð
til hlítar ennþá. Það verður gert
síðar. En við þekkjum ýmsa at-
burði úr þeiri'i baráttu, sem
sýna, að þar hefir hetjudáð ís-
lenska. sjómannsins síst verið
rmínni. Það þarf í því samhandi
lekki annað en minna á orð
skipstjórans á .,Fróða“, Gunn-
ars Árnasonar, er hann lá hel-
særður í káetunni og eftirlif-
andi hásetar hans vildu binda
sár hans. Þá sagði skipstjórinn
þessi eftirminnilegu. orð : „Hugs-
íð þig um hann Steina fyrst“.
En ,,Steini“ var Steinþór há-
seti, bróðir skipstjórans, sem
borinn var niður í káetuna, þar
sem skipstjórinn lá, og var nann
einnig særður til ólífis. Þessi
orð skipstjórans á ,,Fróða“ sýna
svo mikla hetjudáð, fórnfýsi og
mannkærleika, að lengra verð-
iur ekki komist í því efni.
Mætti sumarið, sem nú fer í
hönd, flytja birtu og yl inn á
hin mörgu sjómannaheimili, er
hafa um sárt að binda.
Hetjurnar hafa fallið, en
minningin, sem við geymum um
þær, er fögur.
Q taðhættir hafa skapað
^ þeim, sem við ísafjarð-
ardjúp búa, örðug skilyrði
tii greiðra samgangna inn-
an hjeraðs. Snarbrattar og
skriðóttar f jallshlíðar, ásamt
mjÖR vogskorinni strand-
Jengju, hafa torveldað mjÖR
akveRagerð. Það hefir því
orðið hlutskifti Norður-ís-
firðinRa, að samgöngumál
þeirra fengju litla úrbót á
þeim tíma, sem þeim málum
hefir fleygt mjög fram ann-
arsstaðar í landinu, þar sem
skilyrði voru betri.
En örðugleikarnir á vegagerð
hafa beint samgöngumálum Norð-
ur-ísfirðinga inn á aðrar brautir.
Þjóðvegur hjeraðsins gat ekki
orðið á landi. Sxx þjóðbraut, sem
leiðir manna við Djúp hafa um
langan aldur legið um, er sjórinn.
Söguleg drög.
Opnir smábátar voru fyrstu sam
göngutækin. En fyrir rúmlega
hálfri öld vaknar áhugi meðal
hjeraðsbxía á því, að eignast sam-
eiginlegan farkost, sem fullnægi
betur þörfurn hjeraðsins. Fram-
faramenn í hjeraðinu beita sjer
fvrir þeirri hugmynd, að fenginn
sje gxxfubátur til-þess að annasí
ferðirnar.
Málið er þaulþrætt í sýslunefnd
ísafjarðarsýslu. Það var áform'
forvígismanna málsins að hjeraðs-
búar stofnuðu með sjer hlutafje-
lag er ræki gufubátsferðir xxni
Vestfirði og- þá fyrst og fremst
um Djxipið. - -
En-málið straxxdaði og mun and-
úð sumra kaupsýslumanna á ísa-
firði hafa valdið þar xmi.
En sýslunefndiix hefir málið
sífelt til meðferðar. Arið 1889 sæk
ir hún svo mn 4000 króna styrk
til Alþingis til gufubátsferða á
lsafjarðardjúpi Var það þá til-
ætlan sýslunefndarinnar að nota
þetta fje til styrktar þeim ein-
staklingi, senx taka vildi að sjer
ferðir þessar.
Alþingi sýndi þessu máli skiln-
ing og annar þingmaður hjeraðs-
ins, sem þá átti sæti í fjárlaga-
nefnd Nd., fekk samþykta 3000
kr. fjárveitingu í þessxx skyni.
Mun það hafa verið fyrsta fjár-
veiting Alþingis til gufubátsferða
á fjörðum inni.
ísfirðingar höfðu nú brotið ís-
inn. Ásgeir kaupmaður Ásgeirsson
keypti nxx lítinn gufubát og naut
til þess í senn fjái’veitingar Al-
þingis og nokkurs styrks úr sýslxx-
sjóði.
Hið nýja skip lióf svo ferðir
sínar um Djxxpið xxm vorið 1890,
Fór það auk þess nokkrar lengri
ferðir xxm Vestfirði.
Djúpmenn fögnuðxx þessari ráða,-
breytni. Stórt spor xúxr stigið í
samgöngumálum hjeraðsins.
Síðan hafa reglxxbundixar báta-
ferðir verið um ísaf jarðardjúp.
En það er vert að beixda á eitt
atriði í sambandi við upptökxx
reglubundinni bátaferða um Djúp-
ið. Unx þær mxxndir var sýsluvegur,
frá Isafirði umhverfis alla firði
sunnanvert við Djxipið. Er sii
strandlengja geysilöng. Vegur
þessi lá víða um snarbrattar hlíð-
ar með urðum og ófærum og eyði-
lagðist árlega af snjóflóðum,
skriðum og sumstaðar sjávar-
gangi.
Vegabótafje gekk alt til aðgei'ða
á verstu torfæi’unum og sást þó
lítill árangur af og á löngum
köflum var vegurixxn lítt fær allan
tíma árs, nema lausríðandi möixn-
um.
Þegar umræður hófust um flóa-
bátsfei’ðirnar bentu hvatanxenu
þeii’ra á, að vegur þessi væri með
öllu þai’flaus sem sýsluvegur. Þeir
bentxx á, að náttúrlegasta leiðin
unx hjeraðið lægi um sjóinn og
þann veg notuðxx þá þegar allir
Djúpmenn til ferða og flutninga.
Á þessa samgöngxxleið bæri því að
leggja höfuðáhersluna.
Fyrir þessar ábendingar varð
það að ráði í sýslxxnefndinni að
landveguriun var nuininn; úr tölu
sýsluvega og gerður að hreppa-
vegunx.
Jeg bendi á þetta hjer til þess
að sýna að Norður-Isfirðingar hafa
fi'á því að þeir fóru að gefa sam-
göngumálum sínum veiuilegan
gaxun, fyrst og fremst lagt höf-
uðáhersluna á sjóðleiðina.
Óviðunandi
ástand.
Þótt Isfii’ðingar hafi þanixig orð-
ið einna fyrstir manna hjer á
landi til þess að taka upp hjá sjer
flóabátaferðir, fer fjarri því að
þeim málum liafi síðan verið eins
vel komið og skyldi í samræmi,
við, þá sjerstöðu senx landslag
hefði skapað hjeraðsbúum til sanx-
gangna í hjeraði sínu á landi.
Hjer er óþax’ft að rekja sögu ferð-
anna, kosti þeirra og ókosti. Hjá
því verður þó ekki komist að
segja frá því, að eins og þessum
nxálum hefir verið lcomið nú uixd-
anfarin ár má fullyrða að það
ástand er með öllxx óviðunandi.
Með breyttum tímuixi hafa nýjar
þai’fir skapast. Afxxi’ðasala Iijeraðs-
bxxa til Ísafjarðar, aðal- og raunar
ein nxarkaðsstaðarins, hefir skap-
að ennþá brýnni xxauðsyn öi’uggra,
reglubuixdinna ferða. Með auknum
kröfum til þæginda hafa kröfurn-
ar til farkostsins einixig vaxiðí
En undanfariix ár hafa skip þau,
sem ferðirnar hafa annast, ver-
ið lítt til fólksflutninga fall-
in, enda í upphafi aðeixxs
til fiskveiða ætlxxð. Fjelag það,
senx ferðirnar hefir rekið, hef-
ir þá eklti átt skip sjálft, en
orðið að bjargast við misjöfn
leiguskip. Hefir fjárhagur fjelags-
ins og jafnan vei’ið þröngur.
Það leiðir af hlutariixs eðli. að
fiskiskip fullnægja engan veginn
þeinx kröfxxm, senx gera verður til
skipa, er annast í senix vöru- og
farþegaflutninga. Þegar svo við
hinn ófxxllkomna farkost bætist
það, að ferðirnar hafa stundum
verið stopular og lítt ábyggilegar,
eins. og t. d. í vetur, verður axxð-
sætt að við slíkt sleifarlag á sam-
göngumálum síixum getur heilt
hjeraði ekki búið til langframa.
Hjeraðsbxixxnx var ljóst að við
svo bixið nxátti ekki standa. Slíkt
ófremdarástand var í senn hjer-
aðinu til vansæmdar og stefndi
hagsmunum margra lijeraðsbxxa í
hættu.
Hafist handa.
Því vai-ð það, að áhrifamenn úr
flestxxm bygðarlögum hjeraðsins og
Isafjarðai’kaupstað efndu til saxn-
eiginlegs fundar í Reykjanesi í
janúar s.l. til þess að ræða sam-
göngumáliix.
Á þessum fuixdi voru mættir
nxargir áhrifamenn xxr N.-ísafjarð-
ai’sýslu og ísafjarðarkaupstað og
þeirra meðal þingnxaður ísfirðinga.
Með þessum mönnunx varð það
einróma að ráði, að stíga yrði
heilt spor í þesstím inálunx, að gera
yrðý ráðstafanir til þess að konxa
samgöngumálum hjeraðsins á
traustan grundvöll. Nýtt og vaixd-
að skip, sniðið eftir þörfxxnx hjer-
aðsbxxa, væri það eiixa, sem að
haldi gæti koixiið og vit væri í að
stefna að. Og rekstur þessa skips
yrði að vera fyrirfram ti’ygður.
Ótækt væi’i að byggja í skuld
og leggja þar nxeð xxt á nýja
baslbraut í þessum efnxuxx. Sjálf-
sagt væri að sýslan, Isafjarðar-
kaupstaður, hreppar og einstak-
liixgar sameinuðxxst xuxi verxxlegt
átak til þess að konxa þessum nxál-
xun í sómasanxlegt horf. Jafn-
franxt yrði svo að leita til Al-
þixxgis uixx framlög til fyrirtækis-
ins.
Vilji Reykjaness-
fundarins.
Eftii’faraixdi tiilaga’var svo sam-
þykt á fundiixum 'nxeð sanxhljóða
atkvæðunx:
„Fundurinn ályktar að kjósa
innan hjeraðsins nefnd, skipaða 7
mönnum, er vinni að því við fjár-
veitinganefnd Alþingis og stjórn-
arvöld, ásamt með þingmanni kjör-
dæmisins og þingmanni ísaf jarðar-
kaupstaðar, að heimiluð verði á
komanda þingi fjárveiting til að
byggja góðan og hentugan Djúp-
bát til farþega- og farmflutninga.
Ber nefnd þessari einnig að leita
eftir hlutafjársöfnun hjá einstak-
lingum, hreppum, sýslufjelagi og
ísafjarðarkaupstað til eflingar
nefndu fyrirtæki“.
Þessi nefnd var síðan kosin og
skipuðxx hana áhrifamenn úr flest-
unx bvgðarlögum hjeraðsins og Isa-
fjarðarkaupstað. Hefir hxxn síðan
beint eftirfaraixdi til Alþiixgis:
1. Að það viðurkenni, að bygg-
ing báts, sem annist fólks- og
vöruflutninga milli ísafjarðar-
bygða, framlag til lendingarbóta
og bryggjugerðar á nokkrum að-
alhöfnum og árlegur styrkur tlL
rekstrar slíks báts, sjeu hliðstæð-
ar samgöngubætur fyrir það hjer-
að, eins og lagning þjóðvega og
*
viðhald þeirra í öðrum sambæri-
legum hjeruðum.
2. Að Alþingi veiti fje til bygg-
ingar slíks báts — alt að 200 þús.
kr. — sem greitt yrði í tvennu
lagi — á fjárlögum fyrir ájriu
1942 og 1943, 100 þús. kr. hvorfc
árið“.
Fyrri liður þessarar beiðni N,-
ísfirðinga og Ísafjarðarkaupstað-
ar grundvallast á þeirri staðreynd,
senx áður er á drepið, að uíegin-
samgöngxxleiðiix innan hjeraðsins
hlýtur, vegna allra aðstæðna,
fyrst og frexxxst að vera sjórinn.
Emxfremur á þeirri staðreýxid, a5
á því tínxabili, sem samgöngur á
landi hafa tekið íxxestunx framför-
um í flestxxm öði’ixnx bygðalögnm
á landinu, hafa bygðalögin við
Djxxp sáralitlar umbætur fengið í
samgöngumálunx sínum.
Fjárveiting sú, senx farið et
fram á í öðrxxnx lið beiðninnar,
er miðxxð við nauðsyixlega stærð
skips, seixx hentaði hjei’aðinn,
ásamt smá lendingabótum á
viðkomustöðunx þess. Enixfrem-
ur við það, hvað ætla má að
hjeraðsbxxar sjálfir geti lagt fraxn
til byggingarkostnaðar.
Það, sem fyrir Alþingi liggnr
frá hjei-aðsbúxxm er því fyrst og'
fremst beiðni unx viðxxrkenningu á '
rjetti til framlags til samgöngn-
bóta nxeð sjerstökum hætti og því
næst beiðni xxnx ákveðna fjárveit-
ixxgu á grundvelli þess i’jettar til
þess að hægt sje að hefjast handa-
nú þegar.
Mjer sýnist þessi beiðni ekki
þurfa frekai’i rökstuðnings. Jeg
hygg að þótt sú upphæð, sem
beðið er um, sje nokkuð há að
krónxxtali, þá sje hjer ekki nm
heinxtufrekju að ræða af hálfu
fólks, sem svo lítils hefir orðið
aðnjótandi af ximbótxxm síðustu
áratuga í samgöngumálunx.
Undirtektir
Alþingis.
Svo virðist, sem Alþixxgi muni'
snxiast vel við málaleitan Djúp-
manna. Samgöixgunxálanefndir
þingsins hafa haft málið til at-
hugunar og samgöngumálanéfnd
Nd. hefir svo flutt frumvarp til
laga um ábyrgð ríkiSins og hluta-
fjárframlag til Vestfjarðabáts.
í frxxmvarpi þessu er gert ráð
fvrir að heixxxila ríkisstjórninni að
ábyrgjast lán, alt að 50 þús. kr.,
sem tekið yrði til byggingar skips
í þessnm tilgaxxgi.
Ennfremur að ríkissjóður leggi
fram hlutafje, alt að helmingi
stofnkostnaðar, senx greiðist í
tveim jöfnunx greiðsluixx á fyrsta
og öðru starfsári.
Frv. þetta gengur að vísu að
verulegu leyti skemra og dálítið í
aðra átt en óskir hjeraðsbúa hnigu.
En það er að því leyti mikils virði,
að með því er fengin viðxxrkenn-
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.
\