Morgunblaðið - 22.04.1942, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 22. apríl 1942.
orgtmHaðift
Út«eí.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Pramkv.stj.: Slgfús Jönason.
Ritstjórar:
Jön Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgúaraa.).
Auglýsingar: Árnl Óla.
Ritatjórn, auglýsingar og aígreiBsIa:
Austurstræti 8. — Simi 1600.
Áakrlftargjald: kr. 4,00 6. m&nuBl
fnnanlands, kr. 4,50 utanlands.
1 lausasölu: 25 aura eintakiB,
30 aura meB Lesbök.
Stjórnarskrá
og kosningar
Stjórnarskrárbreytingin og
hið pólitíska viðhorf hefir
bersýnilega komið mikilli trufl-
«n á taugar þeirra manna, sem
skrifa Tímann þessa dagana.
Er líkast því, sem þeir sjeu þjáð-
ir móðnrsýki af hæstu tegund.
Skjallið og hótanirnar ganga
:á víxl í greinum blaðsins. Ann-
-an daginn er það Sjálfstæðis-
flokkurinn, sem öllu á að fórna,
en hinn daginn Alþýðuflokkur-
inn. Stundum eru það nafn-
greindir utahþingsmenn, sem
•eiga að standa að „upplausn-
inni“ og þá eru á takteinum
hótanir í þeirra garð. Auðvitað
parf ekki að taka fram, að ut-
anþingsmcnnirnir, sem Tíminn
er að draga inn í deilumálin,
hafa ekki komið nálægt þeim
.á einn eða annan hátt.
Þessi skrif Tímans hafa vit-
anlega engin áhrif á gang mál-
:aima. Stjórnarskrárbreyting
'verður samþykt á Alþingi, ef
samkomulag næst um lausn
málsins og annað, sem henni
fylgir. Hótanir Framsóknar-
flokksins og ráðherra hans fá
jþar engu áorkað.
Til eru menn utan Framsókn-
•-arflokksins, sem halda, að eng-
ar kosningar verði í vor, ef ekki
verður samþykt stjórnarskrár-
breyting. Þeir álykta svo út frá
jbessari röngu forsendu þannig,
að með stjórnarskrárbreytingu
sje verið að draga þjóðina út í
íllvígar kosningadeilur. — En
þetta er hrein og klár vitleysa.
Meirihluti Alþingis hefir ákveð-
ið kosningar í vor. Þegar Al-
þýðuflokkurinn fór út úr stjórn-
ínni, heimtaði hann kosningar.
Framsóknarflokkurinn hefir
einnig fyrir sitt leyti samþykt,
að kosningar verði „óumflýjan-
Iega“ á þessu vori. Hvaða eru
menn þá að bulla um, að stjórn-
arskrárbreytingin komi kosning
unum af stað? Kosningarnar
eru ráðnar, hvað sem um stjórn-
arskrána verður á þessu þingi.
Hver einstakur kjósandi get-
ur svo spurt sjálfan sjg að því,
hvort það þurfi stjórnarskrár-
breytingu til þess að flokkarnir
fari að rífast í kosningunum.
Við höfum nýlega haft hjer
bæjarstjórnarkosningar. Varð
þá nokkur maður þess var, að
flokkana skorti deilumál?
Þjóðin á enga sök á hringl-
andaskap Alþingis með kosn-
Ingafrestunina. Hún bað ekki
um frestunina í fyrra, en Ijet
sjer hana vel líka. Hún hefir
ekki heldur beðið um kosning-
ar í vor. Það eru stjórnmála-
mennirnir. sem því hafa ráðið,-
og þá fyrst og fremst þeir, sern
grala hæst um deilur og sundr-
i ung í sambandi við kosningar.
Fáeln þingmál:
Heilbrigðiseftirlit í skólum - Brýr
í Borgarfirði - Bryggja í Hnífsdal
Heilbrigðiseftirlit
í skólum.
Mentamálanefnd neðri deild-
ar flytur frumvarp um
b,reyting á fræðslulögunum,
varðandi heilbrigðiseftirlit í
skólum.
Frumvarpið er flutt eftir til-
mælum landlæknis. Er þar lagt
til að skipaður verði sjerfróður
læknir, er verði skólayfirlæknir
landsins, „til að skipuleggja og
hafa yfirumsjón með heilbrigð-
iseftirliti í skólum, svo og í-
þróttastarfseminni í landinu“.
I greinargerð segir landlækn-
ir, að mjög skobti á, að heil-
brigðiseftirlitið í skólum sje við
unandi. og hann telur eina ráð-
ið til þess að koma þessum mál-
um í sæmilegt horf sje, að feng-
inn verði hæfur læknir, með
sjerfræðikunnáttu, til þess að
hafa yfirumsjón þessara mála.
I greingerðinni segir landlækn-
ir ennfremur:
„Eftir atvikum mætti ætla,
að allvel væri fyrir sjeð, ef ein-
um völdum lækni,bæði að áhuga
og kunnáttu, væri falin forsjá
þessara mála beggja, hins al-
menna skólaeftirlits óg íþrótta-
mál/a^ma, enda gæfi hann sig
allan að þeim og sinti ekki öðr-
um störfum. Er með frumvarpi
þessu farið fram á, að ráðherra
verði heimilað að skipa málun-
um á þá leið. Ekki er kunnugt
um neinn lækni, er við því væri
búinn og sjálfsagður teldist að
taka þessi mál að sjer, og hlýtur
því að verða nokkur bið á fram-
kvæmdum, þó að heimildin yrði
fyrir hendi. Hitt hefir verið und
irbúið, að íslenskur læknir, til
þess valinn af heilbrigðisstjórn-
inni, eigi með mjög góðum kjör-
um kost á að leggja stund á
þessi fræði (physical culture)
bæði verklega og fræðilega við
úrvalsskóla í Bandaríkjunum.
Aftur eru engin líkindi til, að
nokkur læknir leggi upp á eigin
spýtur út á slíka braut, enda
hæpið að eiga að sitja uppi með
þann mann til þvílíkra starfa, er
sjálfur kynni að velja sig ’til
þeirra“.
Fræðslumálastjóri og íþrótta
fulltrúinn mæla með þessu frum
varpi og eru brjef þeirra birt
sem fylgiskjöl með frumvarp-
inu.
Brýr í Borgarfirði.
D jarni Asgeirsson flytur svo-
hljóðandi þingsályktunartil-
lögu í Sþ.:
„Alþingi ályktar að láta á ár-
inu 1942 gera brýr:
a. A Hvítá í Borgarfirði, hjá
Bjarnastöðúm í Hvítársíðu, og
b. Á Urriðaá í Mýrasýslu, þar
sem þjóðvegurinn um Álftanes-
hreppinn Iiggur að ánni“.
1 greinargerð segir:
Þörfin fyrir brú á Hvítá milli
Hvítársíðu og Hálsasveitar verður
æ brýnni með hverju ári. Vetrar-
samgöngur hjeraðsins eru meiri
og nauðsynlegri en fyrr, eftir að
mjólkurframleiðslan hefir aukist
þar í sambandi við hið myndar-
lega mjólkurbú í Borgarnesi og
vegna nauðsynjar á breyttum biin-
aðarháttum, eftir að mæðiveikin
tók að eyða sauðf járbústofni
bænda. Brú á Hvítá á þessum
stað, eða nærri honum, er eini
vegurinn til að tryggja mjólkur-
flutninga og mjólkursölu úr efri
hluta JHvítársíðu að vetrinum.
Vegur er nú kominn um Kevk-
holtsdal, og er nú verið að leggja
hann þaðan yfir Hálsasveit, og er
áformað, að hann liggi að Ilvítá
mjög nærri brúarstæði því, sem
hjer er nefnt, eða gegnt Bjarna-
stöðum. Má telja, að ef brú þessi
yrði bygð, þá yrði vetrarvegurinn
ba;ði hagkvæmur og öruggur til
Borgarness og samgöngur allar
Kfartan Gannlaugsson kaapmaður
Kjartan Gunnlaugsson kaupmað
ur verður borinn til grafar
í dag. Hann andaðist þ. 12. apríl
eftir nokkra vikna þunga legu.
Kjartan heitinn fæddist hjer í
Reykjavík þ. 16. júní 1884. Hann
ól hjer allan aldur sinn að heita
mátti, nema er hann fór utan í
verslunarerindum. Hann var Reyk
víkingur í húð og hár, og undi
sjer hvergi betur en hjer.
Foreklrar Kjartans voru Gunn-
laugur Stefánsson prentari og
Ingveldur Kjartansdóttir, er síðar
giftist Guðmundi Guðmundssyni
bæjarfógetaskrifara.
Snemma bar á dugnaði hjá
Kjartani og áhuga fvrir því að
ryðja sjer braut í lífinu. Sökum
efnaskorts gat hann ækki aflað
sjer skólamentunar fram yfir
barnaskólanámið. En hann ljet
það lítt á sig fá. Hugur hans
hneigðist til verslunar. Gekk hann
ótrauður að því að læra það sem
helst þurfti til þess. Lærði hann
tungumál t. d., tilsagnarlaust að
kalla. Svo að þegar hann rúm-
lega tvítugur gerðist meðstofn-
andi firmans Helgi Magnússon &
Co., hafði hann aflað sjer þeirrar
mentunar í ensku- og þýsku, auk
Norðurlandamál a. að hann gat
skrifað viðskiftabrjef á þeim tung
. um, og talað málin svo að gagni ^
i kom. Er þetta sagt hjer til að j
benda á hve ötull Kjartan var og
fylginn sjer.
j Árið 1907 stofnuðu þeir fjelag-
ar firma sitt Helgi Magnússon &
, Co. Ilafði Kjartan alla verslunar-
stjórn á hendi, en Helgi hefir
Kjartan Gunnlaugsson.
stjórnað hiním verklegu fram-
kvæmdum. Auk þeirra fjélaga
voru stofnendur firmans Kn. Zim-
sen síðar borgarstjóri.
Fyrirtækið Helgi Magnússon &
Co. varð brátt umsvifamikið, sem
kunnugt er. Hefir það aðallega
verslað með pípur og' aðrir járn-
vörur, miðstöðvar og eldavjelar og
haft viðskifti um land alt.
Sem verslunarstjóri þessa fyrir-
tækis reyndist Kjartan frá upp-
hafi, þó ungur væri, hinn fyrir-
hyggjusamasti og traustasti mað-
ur. Alt sem hann hafði umsjón
með var í hinni stökustn reglu.
Orðheldinn var hann með afbrigð-
um. Ef Kjartan lofaði einhverju
í viðskiftum, þá stóð það alt heima,
eins og stafur á bók. Hann var
maSur hreinskilinn og hreinskift,-
inn, en ætlaðist líka til þess, að
liann mætti samskonar viðmóti og
drenglyndi hjá öðrurn. Hann hafði
sjálfur brotist áfram og snemma
lært að sjá fvrir sjer upp á eigin
spýtur. En hann vildi líka, að
aðrir gerðu slíkt hið sama, fetuðu
veginn til sjálfsbjargar, ekki síst
þeir, sem höfðu til þess meiri og
betri aðstoð en hann sjálfur hafði
haft.
Kjartan var stjórnsamur og
röggsamur í starfi sínu, reiknings-
glöggur mjög og fljótur að átta
sig jafnt á aðalatriðiun hvers máis
sem honum við kom, sem og því
smærra.
Ilann var hinn besti fjelagi í
samstarfi. En til áhrifa í* fjelags-
málum eða stjórnmálum sóttist
liann aldrei, Ijet sjer nægja að
vera í fjelagsskap kaupmanna og
verslunarmanna, og hafði þar á
liendi gjahlkerastörf um skeið.
í vinahóp var Kjartan jafnan
hrókur • alls fagnaðar og leituðu
þeir mjög eftir því, sem þektu
hann best, að njóta glaðværðar
hans og gestrisni.
Sem heimilisföður er honum við
brugðið, hve ant hann ljet sjer
um alt, er að heimili og f jölskyldu
laut.
Hann giftist 22 ára gamall eft-
irlifandi konu sinni, frú Margrjeti
f. Berndsen frá .Hólanesi. Þau
eignuðust sex börn, og eru þau
þessi: Fritz kaupmaður, Ilalldór
stórkaupmaður (Elding Trading
Co.), Ingvar verslunarmaður og
Hannes framkvæmdastj. Elding
Trading Co. í New York, Ingi-
björg, gift Ilávarði Valdimarssyni
kaupmanni og Ásta, gift Erlendi
Þorsteinssyni alþm.
um efri liluta Borgarfjarðarhjer-
aðs stórum bættar. Ilin gamla
brú hjá Barnafossi er þegar orð-
in mjög hættuleg yfirferðar og
engir akfærir vegir að henni, enda
er hún ekki á heppilegum stað til
að bæta úr samgönguþörf þeirri,
er hjer um ræðir.
Þjóðvegurinn um Álftaneshrepp
er nú kominn að Urriðaá, sem
•rennur í gegnum miðjan hrepp-
inn, og verður á næsta sumri hald-
ið áfram hinum megin árinnax*.
Áin er oft ill yfirferðar og ófær
að vetrinum, og altaf alófær með
ökutæki þar, sem vegurinn ligg-
ur að henni. Það má því telja
mjög litla samgöngubót að veg-
inum fyrir sveitina, á meðan áin
er óbrúuð og vegurinn þannig
sundurslitinn með öllu. En þó að
mikill hluti þeirra manna, er veg-
arins eiga að njóta, verði enn að
bíða mörg ár, þar til þeir hafa
íull not af þessari samgöngubót,
má samt segja, að fyrir þá alla
yrði brúargerð ]>essi hin mikils-
verðasta umbót, því að þá kæmi
vegur þessi þegar að miklum not-
um og sívaxandi. Skapaðist þá m.
a. aðstaða fyrir ýmsa bændur til
að hagnýta mjólkurmarkaðinn,
sem ]>eir eru nú útilokaðir frá, en
hafa brýna þörf fyrir vegna mæði-
veikiplágunnar, sem liefir herjað
sveit þessa nú undanfarið ekki
minna en annars staðar í hjerað-
inu.
Brygg’jan
í Hnífsdal.
Sigurður Kristjánsson flytur
svohljóðandi þingsályktunar-
tillögu í Sþ.;
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að láta á komandi
sumri lengja bryggjuna í Hnífs-
dal um ca. 20 metra og skuld-
binda ríkissjóð til að bera helming
kostnaðarins“.
I greinargerð segir:
Á fundi hreppsnefndar Eyrar-
hrepps 5. febr. s.l. var samþykt
einróma eftirfarandi ályktun:
„Hreppsnefndin samþykkir að
beita. sjer fyrir því, að bryggjan í
Hnífsdal verði lengd á komandi
sumri, um ea. 20 metra, og skorar
á ríkisstjórn og Alþingi að veita
ríflegan styrk til framkvæmdanna,
og telur sanngjarnt, að ríkissjóð-
ur greiði allan aukinn kostnað
vegna dýrtíðarinnar auk venjulegs
framlags“.
Viðbótin, sem fyrirhuguð er við
bryggjuna nú á sumri komanda,
kostar samkv. áætlun vitamála-
stjóra kr. 120000.00. Iljer er ekki
farið fram á, að ríkissjóður beri
verðhækkun þá, sem styrjöldin
veldnr, heldur aðeins helming
kostnaðarins.
Sumarfagnað heldur Verslunar-
mannafjelag Reykjavíkur kl. 9*4
í kvöid á fjelagsheimilinu, fyrir
meðlimi og gesti þeirra. — Til
skemtunar verður: Formaður fje-
lagsins, Egill Guttormsson flytnr
erindi, Sif Þórs sýnir listdans.
Auk þess syngur kvintett