Morgunblaðið - 04.11.1942, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 4. nóv. 1942.
Xaupmenn - Ksupfjelög
Vegna mikilla eftirspurna, óskum við eftir, að þær
verslanir, sem ætla að kaupa snyrtivörukassa
(Gjafakassa til jólagjafa), komi með pantanir sínar
sem fyrst, því birgðir eru mjög takmarkaðar að
þessu sinni. 6 tegundir verða fyrirliggjandi.
Heildverslun Árna Jónssonar
Hafnarstræti 5.
Sími 5805.
TIL MÖLU
hús á eignarlóð við Bergstaðastræti. — Upplýs-
ingar gefur
GUÐLAUGUR ÞORLÁKSSON,
Austurstræti 7. Sími 2002.
Tilganginum tæpast náð
Betanía.
Hinn árlegi basar Kristniboðsfjelags kvenna
verður haldinn föstudaginn 6. nóv. kl. 4 e. h.
Munum óskast skilað ekki síðar en á fimtudag.
STJÓRNIN.
Barnavinatjelagið Sumargjðt tiikynnir:
Framvegis verður skrifað upp á reikninga til fje-
lagsins 3.—6 hvers mánaðar kl. 4—5 í Ingólfs-
stræti 9 B.

Húsnæði fyrir ssumastofu
vantar klæðskera nú þegar eða um áramót. Tilboð
Ieggist inn á afgreiðslu blaðsins, merkt „Sauma-
stofa 1943“.
Almenn stjórmnálasaga síS-
ustu tuttugu ára“ heitir
ein af árbókum Menningarsjóðs
árið 1941, og tók meistari Skúli
Þórðarson að sjer að semja ritið.
— Enginn vafi er á því, að all-
mikill vandi er að semja slíkt rit,
og reyndar óhugsandi, að hægt
sje að gera öllum til hæfis, enda
mun það heldur ekki hafa verið
tilgangurinn, heldur hitt, að gefa
lesendum sem traustastan grund-
völl til að byggja ályktanir sínar
á. En það hefir höfundi ekki
tekist nema rjett í meðallagi vel.
Því mjög um of ber á því, að
Miklað sje á stóru, hlaupið yfir
nauðsynleg skýringaratriði, — af-
leiðingin útmáluð, þó orsökin sje
ekki tilgreind. — Þar af leiðandi
er nokkur hætta á því, að sú
mynd, sem lesandinn skapar sjer,
geti orðið ósannari og ófullkomn-
ari en vera þyrfti.
í formálanum kvartar höf.
undan því, að bókakostur sje lít-
ili hjer, til stuðnings því efni, sem
ritið fjqllar um, og mun það eiga
að gefa í skyn, að hann hafi les-
ið og rannsakað til hlítar allar
þær heimildir, sem auðið var að
ná í, og að gagni máttu koma,
sem efniviður í ritið. Mun því
fastlega mega vænta þess, að
hann láti ekki undir liöfuð leggj-
ast að birta fullkomna heimilda-
skrá í lok síðara bindis.
Þótt ástæða sje til að gera fá-
einar athugasemdir við ritið,
verður þó ekki um „skipulega
árás í stórum stíl“ að ræða, sem
n)eðal annars stafar af takmörk-
uðum aðgangi að blaðakosti.
Langmestur hluti þessa bindis
eru bollaleggíngar og skýringar á
Sósíalisma og Kommúuisma, sem
vafasamt má telja, hvort ástæða
sje til eða jafnvel sæmifegt, að
Menningarsjóður dreifi út meðal
landsmanna, sjerstaklega þar sem
vitað er, að þessar stefnur eru
ekki í neinu hralti með útbreiðslu
og áróðurstæki.
Og einmitt vegna þess, hversu
Sósíalismanuin eru gerð góð skil,
Steinn Kr. Steindórsson ritar
um „Almenna stjörnmáíasögu
síðastu tuttugu ára“
Saltkjötsðer komið
Þeir, sem eiga pantanir hjá oss, eru beðnir að tala við
oss næstu daga til að ákveða hvern daginn þeim henti að
fá tunnurnar sendar heim.
Samband Islenskr a Samvínntifjelaga
Sími 1080.

Nýrevkt hangikjöt
fæst nú aftttr í öíítim heístfi
matvörtiversltmtím bæjaríns
hefði m.jer fundist eðlilegt og
sjálfsagt, að stefnuskrár og starf-
semi „Kristilegra sósíalista“ hefði
verið að nokkru getið, en þeir
eru ekki nefndir einu orði í rit-
inu. Hafa þeir þó barist einarðri
og drengilegri rjettarbótabaráttu
til almenningsheilla. — En þó að
þeir hafi hafnað hinni andkirkju-
legu og gyðinglegu efnishyggju
Marxista, ætti það ekki að vera
sú höfuðsök, að þeirra mætti að
engu vera getið. Einkum þar sem
þeir voru allmikils ráðandi um
eitt skeið í Austurríki og Niður-
löndum, og eru það enn þann dag
í dag í Sviss, Irlandi, Portúgal
og meira að segja í Bandaríkj-
unum. — Annars er það dálítið
spaugilegt, að þrátt fyrir ein-
skæra aðdáun höf. á Lenin og
starfs- og baráttuaðferðum hans,
er ekki laust við, að manni finn-
ist nokkur andfýla af orðum hans
í garð Stalius, stórbónda í Kreml.
— Ennfremur finst mjer það al-
veg furðulegt, að höf. skyldi
telja það sæmilegt að ganga alveg
framhjá því að minnast á „Sam-
vinnuhreyfinguna“. Illýtur hon-
um þó að1 vera kunnugt um, hvaða
spor hún hefir markað og hvílík
feikna áhrif hún hefir haft á alt
þjóðlíf ýmsra landa, t. d. í Bret-
landi og sumstaðar á Norður-
löndum.
Nokkur hætta mun á því, að
þeir, sem eingöngn láta sjer
nægja að byggja þekkingu sína
á Versalasamningnum á 'umræddu
riti, fái helst þá hugmynd, að
ránsmenn* og níðingar hafi mátt
sín mest á þeirri samkundu. En
hvað sem um Versalasamningana
má segja, er óhjákvæmilegt að
viðurkenna, hvílíkt risaskref í
rjettlætisátt var stigið þar, með
því að leysa tugi miljóna manna
í Póllandi, Finnlandi, Estlandi,
Lettlandi, Lithauen, Tjekkósló-
vakíu og Króatíu undan erlendri
yfirstjórn og þráfaldlega harð-
stjórn, til fullrar og óháðrar
sjálfstjórnar. — Ilafi það verið
„sigur enskrar og franskrar yfir-
drotnunarstefnu“, er mikið höl,
að hún skuli ekki mega sín meira
nú í dag en raun ber vitni. —
Þetta er atriði, sem vert er að vjer
Islendingar, sem viljum sjálf-
stjórn og höfum sögulegan ög
siðferðilegan rjett á, gefum gaum
að. — En jafnframt var það ofur
eðlilegt, að þeim þjóðuin, sem
urðu að láta þannig lönd og þjóð-
ir ganga úr greipum sjer, til fullr-
ar og óháðrar sjálfstjórnar, sviði
það sárt. — Einnig hefði verið á-
stæða til að skýra að einhverju
leyti, hversu ofur eðlileg afstaða
frönsku samningamannanna var,
— með minninguna um friðarskil-
málana frá 1871 í huga og geysi
víðlend flæmi (ekki minna en 14
hjeruð) af góðu og frjósömu
frönsku landi, sundurtættu og eyði
lögðu, eftir hamfarir ófriðarins,
fyrir augum, svo þess var varla
að vænta, að mildi og bróðurhug-
ur, og jafnvel ekki einu sinni full
skynsemi kæmist að.
Ennfrémur má geta þess, þó
vera kunni að það þyki ekki
skifta miklu máli, að Þjóðverjar,
innan pólsku landamæranna, voru
ekki rúmlega 1 miljón manna,
heldur 741 þús., eða 2.3% íbúanua,
og er þessvegna viðlíka rjettmætt
að ræða um þýskan þjóðernisr-
minnihluta í Póllandi, eins og ef
Danir byrjuðu alt í einu að heíja
sókn til verndar danska þjóðern-
isminnihlutanum á fslandi. —ÞS
iná og geta þess tii samanburðar,
að eftir að Þjóðverjar höfðu inu-
limað Tjekkóslóvakíu, voru I
miljón 450 þús. Pólverjar í Þýska-
landi.
>. *
I köflunum um Fasismann og
Nazismann kennir allmikiílar
vöntunar á nákvæmni hjá höf.
Hann segir, að Mussolini hafi
farið til Frakklands og Sviss til
að komast hjá herþjónustu, ea
Mussolini lýsir því sjálfnr, sem
einhverjum besta tíma æsku sinn-
ar, er hann var við herþjónustu
skyldustörf í Bersaglieri herdeild-
inni í Yerona. Hann segist hafa
unnað hermannalífinu og hafa
ljúfar minningar frá þeim tíma.
Ennfremur segir höf., að Musso-
lini hafi verið gerður landrækur
úr Frakklandi og Sviss. Brottvís-
un hans úr Sviss er alknnn saga,
en liin, um brottvísun hans úr
Frakklandi, mun öllu ókunnara.
En gæti ekki verið, að höf. hafi
oiðið áttaviltur? Því það var úr
Austurríki, sem hann var gerðnr
landrækur fyrir ritgerð m
landamæri Ítalíu, þar sem hana
hjelt því fram, að allmikil ítölslt
lönd væru innan landamæra
Habsburgara-ríkisins. Og skýrir
það betur afstöðu hans gagnvart
heimsstyr jaldarátökunum. Slík
,,Leitis-Gróu“ sagnfræði sem. það,
að Mussolini hafi þegið mútur til
að taka þá afstöðu, sem hann
tók, og að þlaðið Popolo d’Italia.
muni hafa, verið kostað af frönsku
og ensku f je, til þess að snúa hug-
um fólksins gagnvart styrjaldar-
aðilunum, er vitanlega alveg ó-
sæmileg. Enda hafa þessu tvö
auðugu stórveldi þá ekki verið
sjerlega örlát á fjárframlögin, því
kunnúgt er, að blaðið fór hægt af
stað og áttu aðstandendur þess í
stöðugum örðugleikum í upphafi
vegna fjárskorts. En boðskapur-
inn, sem hlaðið flutti, hreif með
sjer mikinn fjölda hinna yngri
manna, sem fjellust á röksemdir
Mussolini, um að Austurríki væri
erfðafjandinn, sem eðlilegt og
sjálfsagt væri að berjast á móti.
Ánnars her þeim allmikið k
milli, „meistara Skúla“ og „signor
Mussolini" (sbr. sjálfsæfisögu
hans) um ýmislegt viðvíkjandi
fasistahreyfingunni, og má þó vrf
vera, að málflutniijgur „meistar-
ans“ s.je í ýmsum greinum alt eins
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐff.