Morgunblaðið - 15.01.1943, Blaðsíða 5

^ostudagur 15. janúar 1943.
r
JKhtgtm&Iafód
^&tgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
’Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
•‘Hltstjórar:
J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgtJar*.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Hitstjórn, auglýsingar og afgreiCsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
A*krif targ jald: kr. 6.00 á mánuOl
t. imianlands. kr. 8.00 utairlanda
! í lausasölu: 40 aura eintaklB.
50 aura meS Lesöök.
O
Fá bænöur aö eignast
jarðirnar afíur?
Sundrungaröflin
ALÞINGI sat í fullar sex vik-
ur við að reyna að koma á
samstarfi milli flokka, um
3ausn vandamálanna. Sjálfstæð-
3sflokkurinn, sem er fjölmenn-
asti flokkur þingsins leit svo á,
að eina úrræðið til farsæls ár^
angurs væri, að allir flokkar
,tækju höndum saman, bæði
innan þings og utan.
Sjáffstæðisfiokkurinn er enn
þeirrar skoðunar, að þessa leið
hefði átt að fara — og hana
ætti að fara. En allar tilraunir
tji slíks samstarfs strönduðu á
andstöðu annara flokka, og þá
fyrst og fremst á Sósíalista-
flokknum og Framsóknar-
fíokknum. Og það einkennilega
Var> nð það var ekki vegna mál-
®fnalegs ágreinings, sehi. sam-
rfarfig strandaði, heldur vegna
hins, að þessir flokkar vildu
®kki samvinnu.
Óþarft er að rifja það upp
aJer, hvað kom upp úr þessu
ðngþveiti. En þingið fekk rík-
isstjórn, án tilnefningar af þess
**fu. Þessi ríkisstjórn hefir
nndanfarnar vikur verið að
sL'nia við þau viðfang^efni, sem
Alþingi átti að leysa, en gat
ehki vegna sundrungar. Enn
verður ekki sagt neitt um það,
L'/ort ríkisstjórninni tekst að
^eysa vandamálin. Það er óreynt
^eð öllu. En meðan Alþingi
isetur flokkadrætti og sundrung
•',1tja í fyrirrúmi, er það vissu-
‘eka skylda þess, að leyfa
•stjórninni að hafa starfsfrið.
En sundrungaröfjin í þinginu
Sefa ekki á sjer setið. Þetta
emur greinilega í ljós í sam-
andi við stjórnarfrumvarpið
^Viðskiftaráðið), sem nú er til
^eðferðar í þinginu. Stjórnin
efir ákveðið í huga með þess-
aiíl lögum, sem hún biður um.
Óg hún vill að sjálfsögðu, að
Óskiftaráðið starfi í samræmi
Vlð það. En sundrungaröflin
^e&ja: Við viljum ráða mönnum
1 Viðskiftaráðið, til þess að
flfrildið og togstreitan geti ver-
3ð þar, eins og í þingsölunum!
Lessi vinnubrögð þingflokka
lru óþolandi og drepandi fyrir
fingræðið og lýðræðið í land-
inu.
Ef. Alþingi vill ekki að nú-
verandi ríkisstjórn fari með
ramkvæmdavaldið, á það að
ganga hreint til verks og segja
stjórninni að fara. En Alþingi
verður áður að sýna einhvern
it á því að það viti sjálft hvað
bað
er, sem það raunverylega
'— Þingið er nú eins og
sfjórnlaust skip í brimróti, án
^okkurs manns innanborðs, er
k'etur stjórnáð.
Meðan þetta ástand ríkir
^ti bingið að láta sem minst á
®jer bera.
Aundanförnum árum hefir
átt sjer stað mikil tog-
streyta milli stjórnmálaflokk-
anna um þann þátt landbúnað-
armálanna, hvort jarðirnar væru
betur komnar í sjálfsábúð bænd-
anna eða eign ríkisins.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir bar
ist fyrir því, að bændur gætu
átt jarðirnkr, en lent í marg-
víslegum árekstrum við hina
flokkana þar að lútandi.
Afstað Alþýðuflokksins og
Kommúnista hefir altaf veijið
ótvíræð með ríkiseign jarðanna.
Framsóknarflokkurinn hneigð
ist æ meira að hinni sócialist-
isku stefnu í stjórnarsamstarfi
sínu með Alþýðuflokknum, svo
að vart mátti á milli sjá, hverjir
lengra vildu ganga.
Þessi socialistisku stefnuhvörf
Framsóknar ljetu einna fyrst
bóla á sjer svo um munaði í
hinni margumtöluðu Reykholts-
samþykkt, 7. ágúst 1932, þegar
fulltrúaráð framsóknarfjelagsins
í Borgarfirði samþykkti að krefj
ast þess af flokki sínum, að farið
yrði að vinna að því, „að land
alt veröi ríkiseign
Þá vakti það mikla athygli, er
Eysteinn Jónsson, þáverandi fjár
málaráðherra Framsóknarfl.,
lýsti því yfir í útvarpsumræðum
frá Alþingi árið 1934, ,,að það
hefði verið eitt af kosningamál-
um Framsóknarmanna---------að
gera allar jarðir að ríkiseign.
Þessi stefna hefir svo komið
á ýmsan hátt fram í landbúnað-
arlöggjöfinni á stjórnartímabili
Framsóknar, — en ótvíræðast í
hinu illræmda jarðránsákvæði
17. gr. jarðræktarlaganna, sem
gerir jarðræktafstyrk bænda að
fylglfje ríkisins með jörðinni, og
lögunum um jarðakaupasjóð rik-
isins, jafnhliða afnámi fyrri
heimilda um sölu þjóð- og kirkju-
jarða.
En andstaða íslenskra bænda
hefir verið ótvíræð gegn ríkis-
eignarstefnunni, þó að margir
hafi -neyðst til þess að selja
jarðakaupasjóði ríkisins jarðir
sínar á erfiðustu krepputímun-
um. Og ekkert ákvæði er jafn
illræmt í landbúnaðarlöggjöf okk
ar meðal bænda og búaliðs og
17. gr. jarðræktarlaganna.
★
Framsóknarmenn hafa í seinni
tíð orðið að láta sjer skiljast, að
sú eðliskend íslenska bóndans að
vilja búa að sínu, frjáls og sjálf-
stæður á eigin jörð, er ríkari
þáttur í lundarfari hans en svo,
að hann verði sviðin til ösku á
skammri stund í bruna socialis-
tiskra kennisetninga.
Framsókn hefir því lent á
undanhaldi í baráttunni við
Sjálfstæðismenn um jarðeigna
málin — og þess vegna virðist
spá góðu um breytingar til hins
betra í þessum málum nú.
Þess er skemst að minnast að
allrniklar umræður urðu um jarð-
eignamálin í alþingiskosningun-
um á síðast liðnu ári.
Frambjóðandi þTamsóknarfl.
í Dalasýslu lýsti því þá vfir að
hann myndi berjast fyrir því
innan síns flokks, að 17. grein
jarðræktarlaganna yrði afnum-
in.
RlkiO hefir keypt 113 jarðir að verðmæti
1,3 mil). kr. i árunum 1937-1940
Sigurður Þórðarson, þingm.
Skagfirðinga, afneitaði ríkiseign
arstefnunni og þóttist ekki kann-
ast við, að Framsóknarflokkur-
inn hefði nokkurn tíma verið
henni fylgjandi.
tír fleiri kjördæmum bárust
svipaðar frjettir.
Eysteinn Jónsson fór á stúfana
í Tímanum eftir kosningarnar og
kvartaði sáran undan því, að
Sjálfstæðismenn hefðu verið að
breiða út þá „lygasögu, að Fram-
sóknarflokkurinn ætlaði sjer að
taka jarðeignir bænda og gera
allar jarðir að ríkiseign“.
Varð ekki annað skilið en að
með því vildi hann strika yfir
stóru orðin frá 1934- og aðrar
hliðstæðar ávirðingar Framsókn-
a r í jarðeignamátunum.
Þegar alt þetta er athugað virð
ist blása byrlega fyrir frumvarpi
því, sem Sjálfstæðismenn hafa
nú borið fram á þingi og miðar
að því að kippa í liðinn aftur
og rjetta hlut sjálfsábúðarinnar
og eignarhalds bænda á jörðun-
um. Skal nokkuð nánar að því
vikið .
'A'
Með stofnun jarðakaupasjóðs
ríkisins var að því stefnt að koma
sem flestum jarðeignum undir
ríkið á erfiðustu árum landbún-
aðarins, meðan skuldirnar
þrengdu að bændum.
Svo mikil brögð hafa orðið að
því að jarðirnar flyttust úr einka
eign í ríkiseign, að á árunum
1937—1940 liefir jarðakaupa-
sjóður ríkisins keypt 113 jarðir
sem munu vera tdldar nálægt
1,3 milj. króna að verðmæti.
Hjer hefir ekki verið höggvið
smátt á skömmum tíma — og
munar um minna.
Þessi þróun hefir sennilega
glatt þá, sem telja það tákn tím-
anna og það, sem koma skal, að
ríkið eignist allar jarðir bænda.
En ríkiseignarstefna þarf ekki
að sína sig í stærri stíl til þess
að fordæma sjálfa sig í fram-
kvæmd.
Það er þegar vitað að marg-
víslegir annmarkar hafa orðið
á rekstri jarðakaupasjóðs.
Það hefir t. d. ekki borið lítið
á tilraunum Framsóknarmanna,
til þess að nota hin einstóku
jarðakaup i pólitiskum tilgangi,
og er það alkunnugt í öllum lands-
hlutum.
En það, sem best af öllu tákn-
ar híð sanna og óhrjálega eðli
ríkiseignarstefnunnar er það, að
fjöldinn allur af jörðunum, sem
ríkið hefir keypt, eru í ófremdar-
ástandi og húsakosti víða svo
ábótavant að engu tali tekur.
Enda mun jarðakaupasjóður
ekki hafa varið neinu fje til húsa-
bóta á jörðunum!
1 Þegar nú þess er gætt, að
flestir bændur hafa orðið að selja
jarðirnar nauðugir, vegna fjár-
hagsörðugleika, þá virðist sann-
arlega vera kominn tími til þess
nú að snúa við.
Það ber því að fagna því, að
þrír Sjálfstæðismenn, Jón Pálma
son, Gísli Sveinsson og Gunnar
Thoroddsen, flytja nú á Alþingi
frumvarp til laga um sölu á jarð-
eignum ríkisins.
Þeir gera m.a. þá grein fyrir
frumvarpinu, að „þar eð hagur
bænda hefir nú um skeið tals-
vert rýmkast, þar sem ekki eru
verstar ástæðurnar vecjna fjár-
pesta, þá er mörgum þeim, sem
selt hafa jörðina sína til ríkisms,
áhugamál að fá hana aftur með
svipuðum kjörum. Flutnings-
mönnum þessa máls virðist rjett-
mætt að vera við þessum óskum,
og ber ]xið til fyrst og fremst,
að þeir telja heppilegra, að jarð-
ir sjeu yfirleitt í sjálfsábúð. Hef-
ir reynslan sýnt ótvírætt, að
sjálfseignarjarðir eru betur sett-
ar en leigujarðir. Auk þessa virð-
ist rjettmætt, að bændur, sem
af ósjálfráðum áétæðum lentu í
kröggum og neyddust til að selja
jarðir sínar, sjeu ekki látnir
gjcdda þessa, og því sje þeim gef-
inn kostur á að fá jarðirnar afir-
ur með svipuðu verði. Þess vegna
er fasteignamat lagt til grund-
valla.r í frumvarpi þessu.
Hjer er drepið á aðalkjarna
málsins.
Bændur eiga að geta fengið
jarðir sínar aftur með svipuðit
verði og þeir neyddust til að
selja þær!
önnur atriði frumv. sner-a
meira fyrirkomulag og frara-
kvæmd.
Það er þó verulegt atriði að
ef bóndi kauppir jörð aftur, er
sala bönnuð næstu 10 árin nema
milli nánustu ættingja og fyrir
sama verð, en aðalreglan sje þó
sú, að jarðirnar sjeu gerðar að
ættaróðulum samkvæmt lögura
nr. 8 frá 1. febr. 1936, um erfða-
ábúð og óðalsrjett.
Þess er að vænta, að þetta má!
fái góðar undirtektir þingsins eg
s'kjóta afgreiðslu. Sjálfstæðis-
flokkurinn leggur að sjálfsögðu
kapp á að fá málið afgreitt, og
eftir þeirri afstöðu Framsóknar,
sem fram kom á síðast liðnu ári,
ætti málinu að vera trvggður
framgangur.
Umræðurnar um ViðskJtaráðið
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU
Björn Ólafsson: Stjórniii mun
ekki leita neinnar tilnefningar að-
ilja utan þings um val manna I
Yiðskiftaráð. Hún ætlar sjálf að
skipa mennina, með það eina
sjónarmið í liuga, að starfið verði
leyst vel af hendi.
Björn Þórðarson forsjBtisráðh.:
Þingmenn ræða mikið um nauð-
syn þess, að gott samstarf sje
milli þings og stjórnar. Stjórnin
leggur sjálf mikla áherslu á
þetta. — Þingmenn segja, að hjer
hefði átt að vera samvinna \»ið
þingið, um val manna í \'iðskifta-
ráð. En mjer skilst, að þingmönn-
um finnist því aðeins gott sam-
starf, að þingið velji 4 menn í
ráðið, en skamti stjórninni einn.
Stjórnin er ekki sammála þessu.
Stjórnin lítur svo á. að hún eigi
að framkvæma þessi lög og hún
ber ábyrgðina gagnvart Alþingi.
Hún vill ekki skifta ábyrgðinni.
Hún vill ein bera ábyrgðina og
mun standa eða falla á því.
Magnús Jónsson: Jeg er alveg
sammála stjórninni í því, að hún
eigi að skipa mennina í Viðskifta-
ráð. Stjórnin getur ekki sætt sig
-við, að hún fái ekki að ráða því,
hvaða menn eigi að vinna þau
störf, sem hún vill láta vinna.
Hún ber ábvrgðina og á að ráða
! framkvæmdunum. Stjórnin verður
að geta skift um menn í ráðinu,
ef henni líkar ekki störf þeirra,
en það gæti hún ekki, ef Alþingi
ætti ~að skipa mennina.
Jónas Jónssen: Al])ingi reyndi
í margar vikur að koma á sam-
starfi. Það tókst ekki. Ríkir þar
því enn óeining og sundrung. Sú
ríkisstjórn, sem, nú situr, getur
ekki annað gert en sagt af sjer,
ef hún fær ekki starfsfrið, vegna
simdrungar þingsins. En sá starfs
friður væri rofinn, ef þingið
heimtaði að stjórnin tæki v;ð
nefnd til mikilvægra starfa, sem
væri þannig samsett, að þar væri
enga einingu að finna.
Einar Arnórsson dómsmálará?-
herra: Fyrir mjer vakir, að vegna
starfsins sje best, að stjórnin skipi
menn í ráðið. Hún velur þá menn,
sem hún treystir til að framkvæma
rjettilega þau verk, sem vinna á.
Ef flokkarnir ættu að tilnefna
mennina, kæmi fram togstreita
sem myndi torvelda starfið eg
trufla vinnufrið. Ef stjórnin ex
óheppin í vali manna, verður hixn
að geta skift um menn. —. Tel
og rjett að benda á, að hjer er
um að ræða framkvæmdaráðstöf-
un, sem heyrir undir framkveemda
valdið. — Ef þingið Jreystir ekki
stjórninni til þessara framkvæmda,
verður stjórnin að fara. —
Frv. var þvínæst vísað til 2.
umr. og fjárhagsnefndar.