Morgunblaðið - 06.05.1943, Blaðsíða 5

MmtudaKur 6. maí 1943.
JWM3mtHiW
Útget.: H.f. 'Arvakur; Reykjavlk.
Framkv.stJ.: Sigfös Jönsaon.
Rltatjörar:
Jön KJartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgBarss.).
Auglýsingar: Arnl Óla.
Rltstjörn, auglýsingar og afgreibsla:
Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Aakrlf targjald: kr. 6.00 & mánuBl
lnnanlands, kr. 8.00 utanlands
f lausasölu: 40 aura eintakiB.
60 aura meB Lesbök.

. ’ ‘ * _■ . • <
Drottning Kínavelðis

Olikt tiðfumst við aO
FREGN frá Danmörku herm-
ir, að Sameinaða gufuskipa
íjelagið, sem Islendingar kann-
ast vel við, hafi ákveðið að
auka hiutafje sitt um 50%,
með það fyrir augum, að auka
skipakost fjelagsins. Nú ligg-
ur það í augum uppi, að þetta
<danska skipafjelag hefir eng-
in not a*f auknum skipastól eins
og sakir standa. Skipafloti fje-
lagsins er inni byrgður, siglir
aðeins með ströndum fram, en
fer ekkgyt: újt á úthöfin. Það
er þvi ekki þörfin fyrir aukinn
skipastól í augnablikinu, sem
;ýtir á aðgerðir Sameinaða fje-
lagsins, heidur er það framtíð-
an, sem fjelagið hefir í huga.
Danir vita vel, hvers þjóðin
þarf nast mest að stríðinu
3oknu. Þeir hafa skilning á
því, að nýr ©g öflugur skipa-
floti verður mesta lyftistöng
þjóðarinnar eftir stríðið.
En hvernig förum við Islend
ingar að í þessu efni?
Eimskipafjelag Islands sýndi
álitlegan hagnað fyrsta stríðs-
árið. Þetta fje vildi fjelagið
nota til þess að búa í haginn
fyrir seinni tímann. En þetta
var dauðasyrtd fjelagsins, að
áliti ýmsra pólitískra leiðtoga.
Látlaus rógur hefir staðið um
iEimskip síðan þetta gerðist. Og
nú er svo komið, að Eimskip
berst í bökkum. Allur hagnað-
nr fyrri ára er horfinn og
rnieira fil. Engir sjóðir upp á
að hlaupa hjá fjelaginu til þess
að mæta erfiðleikunum, sem nú
steðja að. Þannig býr íslenska
þjóðin að Eimskipafjelaginu,
sem þö er að bjarga henni frá
sulti. Rógsiðjan fær oft miklu
állu áorkað.
Alveg sömu sögu er að
segja um fiskiskipaflotann. —
tJtgerðarfjelög fengu leyfi til
að verja litlum hluta af hagn-
aði sínum til myndunar nýbygg
ingarsjóða. Fjeð skyldi geym-
ast undir opinberu eftirliti og
varið síðar til endurnýj-
nnar flotans. Sjóðstillagið var
svo við neglur Skorið, að þrátt
fyrir góða afkomu útgerðar-
innar undanfarið, á ekkert fje-
3ag svo mikið fje í nýbygging-
arsjóði, að það nægi til þess að
láta byggja eitt einasta skip!
Samt er þegar hafinn sterk-
ur áróður af hálfu ýmsra stjórn
málaleiðtoga fyrir því, að
stöðva þessa sjóðssöfnun hjá
útgerðinni, en í stað þess taka
fjeð með sköttum og gera það
•að eyðslueyri í ríkissjóði.
Ólíkt höfumst við að. Danir
stórauka skipastól sinn. En
við kyrkjum allar tilraunir í þá
átt, svo að trygt verði, að eng-
in fleyta bætist við okkar flota
; að stríðinu loknu!
1 eftirfarandi grein lýsir
tímaritið Time hinni mikil-
hæfn og einkennilegu konu
Chiang Kai Shek Kínverja-
marskálks og baráttu hennar
fyrir föðurland sitt.
rá því hún var 10 ára og tii
19 ára aldurs átti frú Chiang
Kai Shek heima í Bandaríkjunum,
en þá var nafn hennar Mei Ling
Soong. Meðan önnur eldri systir
hennar var í skóla í Macon, átti
hiin heima hjá vinafólki í Pied-
mont, sem er þar nærri, og lærði
hún þar marga ameríska siðu. Hún
keypti sjer sælgæti ásamt öðrum
stúlkum á svipuðum aldri, og tíndi
með þeim heslihnetur. Hún var
áltaf sú, sem hinar stríddu, en
margt gamanið lærði hún af því.
Bylting Sun-yat-Sen gekk fyrr
yfir Kína, en ungfrú Soong fór
frá Bandaríkjunum, og hafði hún
ekkert af henni að segja. Konan,
sem hún bjó hjá, sagði altaf: Hún
hugsaði afar mikið um öll vanda-
mál. Hún talaði mikið um þann
skerf, sem Kína hefðii' lagt til
menningaiánnar, og þótti miður,
hve hinar vestrænu þjóðir hefðu
lagt litla |rækt við hann. En vin-
stúlku sinni skrifaði hún: „Hið
eina austræna við mig er andlit-
ið“.
AFTUR HEIM
TIL KÍNA.
Þegar Mei-ling íór aftur heim
til Kína, arið 1917, þá þekti hún
Bandaríkin flestum Bandaríkja-
mönnitm betur. En hún þekti
varla sitt eigið land. Hún fjekk
sjer kínverskan kennara og lærði
að tala og rita kínversku. Smám
saman fór hún að klæðast kín-
verskum búningi. Þar eð hiin var
einn fegursti kvenmaðurinn í
hinni frægu Soong-fjölskyldu, tók
hún mikinn þátt í samkvæmum, en
hinsvegar var hún trúuð vel og
gekk í kristinn ungmennafjelags-
skap og barnahjálparfjelög. Henni
bauð við óþrifnaði, og enskur
vinur hennar segir frá því, hvern-
ig hún einu sinni tók þurkuna af
hirðulausri vinnustúlku, þurkaði
sjálf af hverju tangri og tetri í
stofunni og hjelt á meðan ræður
gegn óþrifnaði.
Dr. Sun andaðist, og laglegur
ungur maður, að nafni Chiang
Kai Shek tók að sjer að minsta
kosti hernaðarlegt hlutverk hins
mikla byltingamanns. Mei ling
Soong kyntist honum. Um það
leyti var hún sjálf ekki farin að
fást við stjórnmál, eri hún frjetti,
hvernig hann rauf alt samband
við Moskva, og heyrði um það
hvíslað, hvernig leynifjelagar
hans gengu milli bols og höfuðs á
æstustu stuðningsmönnum komm-
únista. Hrin varð þess vör, að hon-
um geðjaðist að henni og hafði
ekkert á móti því, og áður en
lantg um liði hafði hinn ungi
hermaður elt móður hennar til
Japan og fengið hana til að sam-
þykkja ráðahag, sem hún hafði
verið andvíg, þar eð Chiang hafði
skilið við konu og- var ekki krist-
inn. Þau giftust þann 1. desem-
ber 1927.
ÓHREIN HÚS.
Það, sem nú tók við, breytti
henni mjög. Hún yfirgaf hina
hreinlegu borg Shanghai og fór til
Frú Chiang Kai Shek

Frú Chiang Kai Shek, er hún kom til Ndw York.
aðalstöðva manns síns í Nanking,
sem var óhrein og óþrifaleg borg.
Chiang var þá að vinna að því að
sameina Kínverja og gekk að því
með oddi og egg. Einnig kom
hann vingjarnlega fram við Jap-
ána, svo að hann gæti búið Kín-
verja undir ófrið við Japan. Frúin
fór með honum á herferðum hans,
og gistu þau þá hvar sem þak
var að finna yfir höfuðið, — í
bændakofum, járnbrautarstöðv-
um, — og allir þessir staðir voru
illa til reika og óhreinir. Hún tók
til og hreinsaði þá alla og vildi
hreinsa Kína. Tíúrr stofnaði „Hreyf
ingu hins nýja lífs“, en sá fje-
lagsskapur átti að vinna að feg-
urri lifnaðarháttum. (Fyrir nokkru
síðan var 9 ára afmæli hans hald-
ið hátíðlegt í Ghungking, og var
um leið hert á baiini því við að
reykja, neyta matar og hrækja á
götum úti, ásamt því að gjörsam-
lega var bannað að kasta þar frá
sjer rusli.)
Maður hennar átti einnig breyt-
ingu í vændum. Ilún gekk út
ineð honum á hverjum morgni,
þegar gott var veður og sagði
honum sögur úr biblíunni, uns
hann gerðist kristinn.
ÓHREIN STJÓRNMÁL.
1 desember 1936 fór frúin til
Shanghai, til þess að hvíla sig,
lnin var lasin. Maður hennar flaug
til norðvesturhjeraðanna, til þess
að bæla niður hið rauða lið þar
x eitt skifti fyrir öll, og til þess
einnig að siða óþægar stjórnar-
hersveitir, sem vildu heldur berj-
ast við Japana en kommúnista. En
hann átti óvænt atvik fyrir hönd-
um.
Um morguninn þann 12. des-
ember vaknaði hann klukkan hálf
sex, eins og hann var vanur.
Stuttu síðar heyrði hann skot.
Lífverðir hans komu hlaupandi og
sögðu, að eitthvert uppþot væri,
og best væri fyrir hann að leita
upp til fjalls eins, er nærri var.
Chiang var á náttklæðum einum
saman og tannlaus, og reyndi að
komast út um hliðardyr, en þær
voru læstar. Hann og tveir af
mönnum hans urðu að klifra upp
10 feta háan vegg. Þegar upp var
komið misti marskálkurinn hand-
festu og fjell niður í gröf eina, og
voru 30 fet niður. I þrjár mín-
útur gat hann ekki hreyft sig. Svo
hjálpuðu nokkrir af mönnum hans
honum upp fjallshlíðina. Þar datt
Chiang niður í gjótu eina, sem
hulin vgr þyrnirunnum, og lá þar
uppgefinn. Síðar fundu hermenn
hann. „Látum oss skjóta þenna' ‘,
sagði einn þeirra. „Ekki skulum
við gera það“, sagði annar.
„Jeg er yfirher?höfðinginn“,
sagði Chiang. „Sýnið mjer tilhlýði-
lega virðingu. En ef þjer álítið
mig fanga yðar, þá drepið mig,
en sýnið mjer ekki vanvirðu“.
ffarið var með Chiang í hús eitt
og hafðnr um hann vörður. Þar
helti hann skömmum yfir mann
þann, sem látið hafði handtaka
hann, en það var „Hinn ungi
marskálkur“, Chang Hsuehling.
Hinar merkilegustu flugufregn-
ir bárust út um heiminn um at-
burð þenna. Frú Chiang og ann-
að fólk af Soong-fjölskyldunni
kom saman í Nanking, og sendi
Henry Donald, hinn ástralska
trúnaðarmann sinn, til Sian-fylk-
is, til að sjá hverju hánn fengi
áorkað.
Chiang Kai Shek hafði ákveðið
að svelta sig í hel. „Píslarvottar
fyrri alda hræddust ekki dauð-
ann“, skrifaði hann í dagbók sína.
,,Jeg yil heldur feta í fótspor
þeirra en verða sjálfum mjer til
vansæmdar'4.
1 Nanking varð kona hans þess,
vör, að ýmsir voru glaðir yfir
því, að Chiang var rutt úr vegi.
Þegar hún reyndi að sannfæra þá
um það, að framtíð Kína væri við
hann tengd, þá sögðu þeir: „Svona.
getur kona talað, sem er að biðja
bónda sínum griða“.
Cþiang skrifaði henni brjef, sem
aldrei komst til hennar. Þar stóð
meðal annars: „Jeg mun aldrei
gera neitt, sem kona mín þarf að
bera kinnroða fyrir, nje neitt,
sem getur gert mig að óverðugum
eftirmanni Sun Yat Sen. Þú mátt
aldrei koma til Shensi44.
En frxxin fór til Shensi, þótt
mikil væri áliættan við þá för. 1
jsian er sagt, að hún hafi fengið
Donald skammbyssu og sagt hon-
um að skjóta sig, ef uppreistar-
mennirnir tækju sig. Þeir, sem
handtekið höfðu mann hennar,
leyfðu henni að sjá hann. Um leið
og hún kom inn til hans, þar
sem hann hafðist við, mjög illa
til i*eika, sýndi hann henni vers,
sem hann hafði fundið í biblíunni
þenna morgun: „Di*ottinn mun nú
framkvæma nýtt verk, og það er
þetta: Hann mun gefa karlmanni
vernd konu“. Ilún las fyrir hann.
sálma, uns hann sofnaði.
Mikil fundahöld hófust nú.
Heimurinn fær sjálfsagt aldrei að
vita nákvæmlega, hvað þar var
sagt, en að því er virðist sann-
færðu Chiang-hjónin uppreisnar-
mennina um það, að þau væm
ákveðin í því að stjórna barát.tu
við Japan, er tími væri til kom-
inn — þegar Kínverjar yæru sam-
einaðir. Chiang Ivai Shek var lát-
inn laus.
„HIN HUGPRÚÐA
UNGA KONA“.
En það urðu Jypanar, sem kusu
tímann til ófriðar, áður en Kin-
verjar yrðu of öflugir. Þegar Kína
var komið í stríð, var erfiði mik-
ið lagt á herðar frú Chiang. Hún
var aðalritari flugmálanefndarinn-
ar, en það var í rauninni sama
og vera hæstráðandi kínverska
flughérsins. Hún reyndi að breyta
„Hreyfingu hins nýja lífs“ í fje-
lagsskap til þess að hvetja konur
til að vinna f þágu hernaðarins.
Hún var á flestum ráðstefnum
manns síns, og þótt hún rjeði
aldrei stefmlnni í stjórnmálum
nje hermálum, þá gaf hún oft góð
ráð og þeim ráðum var fylgt. Hún
samdi ræður og greinar, til þess
að sýna umheiminum fram á af-
stöðu Kína. Ilún fór í fjölmargar
eftirlitsferðir.
Þann 23. október 1937, var
frú Chiang og Donald á ferð frá
Nangking til Shanghai, til þess
að líta á særða hérmenn. Á leið-
inni fór bifreiðin um mjög krappa
beygju, og í sarna mund komu
japanskar sprengjuflugvjelar í
ljós fyrir ofan hana. Bifreiða-
stjórinn steig á bensíngjafann í
fátinu, og bifreiðin kastaðist
langt út í móa, en fólkið hentist
úr henni. Donald gekk þar að,
sem frúin lá niðri í mýrarpolli,
óhrein og rifin. Hún var meðvit-
undarlaus. „Vaknaðu, mann-
eskja“, hrópaði hann, en síðan
söng hann hástöfum: „Hún hent-
ist úr bílnum og hóf sig til flugs,
hin hugprúða unga kona“. Þá
bærði frúin á sjer. Donald hjálp-
aði henni á fætur, kom henni til
bóndabæjar eins, þar sem henni
voru fengin þurr föt. Síðan fór
hún aftur inn í bifreiðina, sem
ekkert hafði skemst að ráði, og
Donald spurði hana, hvað hún
vildi nú gera. „Við höldum áfram
til Shanghai“, sagði hún.
Nokkrum mínútum seinna sagði
hún: „Jeg get ekki andað. Mig
kennir til ef jeg anda“. „Vertu
þá ekki að anda“, sagði Donald
kuldalega. Þau komust til Shang-
FRAMH. 1 SJÖTTU SÍÐU.